ΟΠΟΙΟΣ, για οποιονδήποτε λόγο, ασχοληθεί και προσεγγίσει την πολύτιμη κληρονομιά του μικρασιατικού ελληνισμού άμεσα θα αντιληφθεί τη ζωτική και αναμφισβήτητη παρουσία του χώρου της άθλησης. Πλείστες όσες ιστορικές πηγές συνηγορούν υπέρ τού ότι η άθληση, για περισσότερους από έναν λόγους, ήταν παρούσα, λίγοπολύ, σε όλες τις πόλεις του μικρασιατικού ελληνισμού. Από την εικόνα δεν λείπει ο Πόντος. Αντίθετα είναι λίαν αισθητή, με τον αθλητισμό του να κατέχει τη δική του θέση στην εθνική θωράκιση και στην κοινωνική λειτουργικότητα μαζί με τους άλλους παράγοντες (Παιδεία, θρησκεία, γλώσσα, μουσική κτλ.). Απλώς- πάντα μιλάμε για τα μέχρι το 1922 χρόνια- ο αθλητισμός του Πόντου επισκιαζόταν από τις δραστηριότητες της Σμύρνης με τους δύο μεγάλους συλλόγους, κατά κύριο λόγο, Πανιώνιο και Απόλλωνα, που είχαν άμεση και συνεχή σύνδεση με την ελεύθερη Ελλάδα και στον αθλητικό χώρο.
ΒΕΒΑΙΑ το ποντιακό ανθρώπινο δυναμικό μετά τον ξεριζωμό του μικρασιατικού ελληνισμού έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην αναμόρφωση και εξέλιξη του ελληνικού αθλητισμού κατά τον Μεσοπόλεμο, βασικά στον ποδοσφαιρικό χώρο αλλά και σε άλλα αθλήματα. Πηγές, όπως το ερευνητικό και συγγραφικό έργο του Χρίστου Σολδάτου, οι φάκελοι και κώδικες για τις πόλεις και κοινότητες του Πόντου, τα τεκμήρια σε εφημερίδες της Σμύρνης αλλά και τα κείμενα συγγραφέων και δημοσιογραφούντων Μικρασιατών όπως, π.χ., ο Δημητρός Δάλλας, κορυφαίος παράγοντας του Αθλητισμού στη Σμύρνη αλλά και στην Ελλάδα, και φυσικά όλοι οι χρονικογράφοι, ερευνητές και συγγραφείς στο ποντιακό ιστορικό και κοινωνικό πεδίο, συνθέτουν την όλη δυναμική εικόνα της άθλησης στον Πόντο. ΑΡΚΕΙ η παράθεση της δράσης και των ενεργειών συλλόγων και άλλων φορέων των πόλεων του ελληνικού Πόντου, κυρίως στην παράλια ζώνη της Μαύρης Θάλασσας, για να καταδειχθεί η συνεχής μέριμνα για την άθληση ως βασικό στοιχείο της κοινωνικής ζωής και θωράκισης της ελληνικότητας.
* Σαφράμπολη. Ο σύλλογος των δασκάλων και καθηγητών της «Αστικής Σχολής» της πόλης όχι μόνο καθιέρωσε μάθημα της Γυμναστικής αλλά δημιούργησε γυμναστήριο εφοδιασμένο με δίζυγο, μονόζυγο, δοκό στον κήπο της σχολής.
* Τραπεζούντα. Η ιστορικότατη αυτή πόλη είχε ως καύχημα- την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, όταν στη Σμύρνη ο σωματειακός αθλητισμός έβαζε γερά θεμέλια με τον Ορφέα και το Γυμνάσιο (από τη συνένωση γεννήθηκε ο Πανιώνιος) και βέβαια τον Απόλλωνα- τον αθλητικό σύλλογο «Προμηθεύς», με άρτιο γυμναστήριο, και γυμναστή. Αργότερα (1904 και μετά) είχε αποκτήσει φήμη ένας γυμναστής που ονομαζόταν Γ. Μανωλάκης, ο οποίος εργαζόταν τόσο στην Τραπεζούντα όσο και στην πόλη Μερζιφούν.
* Μερζιφούν. Μετά το μάθημα της Γυμναστικής, με χρήση μάλιστα οργάνων, περνάμε στην καλλιέργεια αθλημάτων από σχολεία και σωματεία. Η συνεργασία τους, στενή και εγκάρδια. Το σωματείο της Μερζιφούν «Πόντος» είχε έμψυχο δυναμικό 140 νεαρούς αθλητές, που σχεδόν στην ολότητά τους ήταν μαθητές. Ο σύλλογος «Πόντος» διέθετε, όπως όλες οι άλλες πόλεις, και μουσικό τμήμα.
* Αμισός. Στη γνωστότατη αυτή πόλη ο «Πανευξείνιος Ελληνικός Σύλλογος» αντλεί το έμψυχο υλικό του από τα συνεργαζόμενα σχολεία αλλά και αναπτύσσει στην ευρύτερη περιοχή δραστηριότητα για τη γνωριμία και την ανάπτυξη της «αγωνιστικής».
* Σινώπη. Ο σύλλογος «Μιθριδάτης» διέθετε τμήματα γυμναστικής, μουσικής, φιλεκπαιδευτικό, αλλά και Εμπορική Σχολή. Είναι εξαιρετικού ενδιαφέροντος αυτό το κράμα άθλησης, μουσικής, Παιδείας. (Και όλα αυτά στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού.)
ΑΥΤΑ αποτελούν λίγα δείγματα της ποντιακής άθλησης, πρόγευσης μιας κοινοτικής δραστηριότητας σε άμεση σύνδεση με την Παιδεία και τον πολιτισμό και διασφάλιση του εθνικού φρονήματος. (Στα αρχεία των ποντιακών συλλόγων υπάρχει πλήθος τεκμηρίων για μια πραγματική φιλαθλητική άνθηση στις μεγάλες εστίες του ποντιακού ελληνισμού. Πλούσια πηγή και τα κατά καιρούς εκδοθέντα, μετά το 1922, βιβλία για τις δραστήριες μεγάλες κοινότητες και πόλεις στο σημαντικότατο αυτό τμήμα της Μικρασίας.)
