Η Ρεάλ Μαδρίτης πλήρωσε «δυο περιουσίες κι άλλη μια» για τον Ζινεντίν Ζιντάν και τον Ρονάλντο, αλλά βρήκε στα τμήματα υποδομής της τον Ραούλ (που έφυγε από την Ατλέτικο στα 13 του χρόνια γιατί όπως είπε «ένιωθα ότι δεν γινόταν δουλειά») και τον τερματοφύλακα Ικερ Κασίγιας και τους είδε να μεγαλώνουν ποδοσφαιρικά στο παλάτι της και να γίνονται σουπερστάρ. Η Μίλαν έβγαλε από τις ακαδημίες της τον εκ των κορυφαίων λίμπερο Φράνκο Μπαρέζι (που για το χατίρι της έπαιξε και στη Β’ Εθνική) και τον «σημαιοφόρο» της Πάολο Μαλντίνι (που προτού προλάβει να παίξει στην εφηβική ομάδα της έκανε ντεμπούτο στο Καμπιονάτο). Η Λάτσιο σώθηκε από την οικονομική διάλυση πουλώντας το σπλάχνο της, τον Αλεσάντρο Νέστα, παιδί της Τσινετσιτά και του «Μαεστρέλι», του παλιού της αθλητικού κέντρου. Η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ προτού ανακαλύψει την πολιτική των ακριβών μεταγραφών στηριζόταν σχεδόν αποκλειστικά στους… μπέμπηδές της και ένας από αυτούς, ο Ντέιβιντ Μπέκαμ, την οδηγεί και σήμερα. Η Λίβερπουλ παραμένει η… μαμά του Μάικλ Οουεν, τον ανέθρεψε και αυτός τώρα που μεγάλωσε τη φροντίζει. Η Γιουβέντους βρήκε σε μια από τις ομάδες παίδων που συντηρεί, στο Σαν Βαντεμιάνο, τον Αλεσάντρο ντελ Πιέρο για να τον αναδείξει σε καμάρι της. Οσο για τον ολλανδικό Αίαντα, από τον Γιόχαν Κρόιφ, τον Μάρκο φαν Μπάστεν και τον Φρανκ Ράικαρντ, ως τους εν ενεργεία Πάτρικ Κλάιφερτ, Εντγκαρ Ντάβιντς και Κλάρενς Ζέεντορφ, υπήρξαν όλοι τους άριστοι μαθητές της μεγάλης του Αγιαξ ποδοσφαιρικής σχολής. Μάλιστα η σύγχρονη λογική των ποδοσφαιρικών ακαδημιών δεν περιορίζεται στα στενά όρια της χώρας προέλευσης της κάθε ομάδας. Η γαλλική Μονακό, για παράδειγμα, εδώ και χρόνια διατηρεί ακαδημίες ποδοσφαίρου στη Σενεγάλη από όπου έχουν βγει αρκετοί από τους παίκτες που θαυμάσαμε στο πρόσφατο Παγκόσμιο Κύπελλο, ενώ η ιταλική Μίλαν έχει πράξει κάτι ανάλογο στην Κίνα. Οσο για τη Μάντσεστερ, προσφάτως ο σερ Αλεξ Φέργκιουσον επισκέφτηκε τη Νότια Αφρική προκειμένου να συνάψει τέτοιου είδους συνεργασίες. Πρωτοπόρος ομάδα όμως και σε αυτή τη νέα μόδα ήταν ο Αγιαξ ο οποίος πρωτοξεκίνησε αυτή τη διαδικασία στο Σουρινάμ (τότε ολλανδικές Αντίλλες).


Οι σοβαρές ποδοσφαιρικά ευρωπαϊκές ομάδες δεν σταμάτησαν να δίνουν προσοχή στα φυτώριά τους ούτε όταν χρηματιστήρια, τηλεοράσεις και χορηγοί τούς επέτρεπαν να κάνουν μεταγραφικές τρέλες. Απλά διαφέρουν η μεθοδολογία και οι πρακτικές αναζήτησης και ανάδειξης ταλέντων. Οι Γάλλοι οργάνωσαν τα αθλητικά σχολεία, συνέδεσαν τα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία με τις τοπικές ομάδες ακόμη και των μικρότερων κατηγοριών και επέβαλαν στους καθηγητές ποδοσφαίρου που εργάζονται στις ακαδημίες τους να συνεργάζονται στενά με τους γυμναστές των σχολείων, ώστε να ελέγχουν την πρόοδο των πιτσιρικάδων και να μη χάνεται ούτε ένα ταλέντο.


Οι Ολλανδοί και ειδικά οι γνώστες-παράγοντες του Αγιαξ, που χρόνια ολόκληρα στηρίζουν τις τύχες της ομάδας στην πολιτική των καλών φυτωρίων, δεν διστάζουν να ευλογήσουν ακόμη και εισαγωγή πιτσιρικάδων από τις πρώην ολλανδικές αποικίες. Απαιτούν όμως οι εκκολαπτόμενοι ποδοσφαιριστές να είναι πρώτα από όλα καλοί μαθητές και φροντίζουν ώστε ο δήμος να τακτοποιεί στις εργατικές κατοικίες τις οικογένειές τους.


Οι Αγγλοι εμπιστεύονται τις γνώσεις των παλαιμάχων, η Λίβερπουλ, π.χ., έχει υπεύθυνο των ακαδημιών της τον Ρέι Κένεντι. Οι Σκανδιναβοί επενδύουν εκμεταλλευόμενοι τα προγράμματα της UEFA, που δεν είναι και λίγα. Ας σημειωθεί ότι η ευρωπαϊκή ομοσπονδία χρηματοδοτούσε ακόμη και πρόγραμμα street football (ποδόσφαιρο στον δρόμο) για ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές κάτω των 14 χρόνων.


* Οι βασικοί κανόνες της δουλειάς


Ο κεντρικός σχεδιασμός μπορεί να διαφέρει, αλλά αυτό που είναι παντού όμοιο είναι η ανάγκη να υπάρχουν καλοί δάσκαλοι. Γι’ αυτόν τον λόγο, αν και ο δεκάλογος της μεθοδολογίας του 40χρονου ιταλού δασκάλου του ποδοσφαίρου κ. Τζιανλούκα Γκράσι αναφέρεται κυρίως στους συναδέλφους του, έχει ενδιαφέρον για όλους γιατί είναι το αποτέλεσμα μιας εικοσάχρονης πρακτικής, είναι δηλαδή αποκρυσταλλωμένη γνώση και όχι απλή θεωρία. Ο Ιταλός, που έχει δουλέψει στα τμήματα υποδομής της Αταλάντα, της Τορίνο και της Βερόνα, αποκαλύπτει στο «Guerin Sportivo» τους βασικούς κανόνες μιας δουλειάς στηριγμένης στο μεράκι τονίζοντας τα εξής:


1. Το πρώτο μέλημα ενός προπονητή είναι να ξεκαθαρίσει με τους ιδιοκτήτες της ακαδημίας για ποιον ακριβώς λόγο τη συντηρούν. Η μεθοδολογία του προπονητή είναι διαφορετική αν το βασικό μέλημά τους είναι να προσφέρουν σε όσα περισσότερα παιδιά γίνεται ψυχαγωγία και εκγύμναση και διαφορετική αν ο σκοπός είναι να δημιουργηθούν ποδοσφαιριστές που θα στελεχώσουν στο μέλλον επαγγελματικές ομάδες. Στη δεύτερη περίπτωση ο τεχνικός πρέπει να διαλέξει από το σύνολο των παιδιών που θα δοκιμάσει αυτά στα οποία διακρίνει ταλέντο, στην πρώτη απλώς να φροντίσει πώς θα μάθουν το αλφαβητάρι του ποδοσφαίρου όλοι οι εγγεγραμμένοι πιτσιρικάδες.


2. Οσοι κάνετε αυτή τη δουλειά μην μπλέκετε ποτέ με ακαδημίες ή ομάδες που δεν έχουν γενικό διευθυντή προγραμμάτων και σας ζητούν να αναλάβετε διοικητικές αποστολές που ξεφεύγουν από τα καθαρά τεχνικά ζητήματα. Τα παιδιά και τα προβλήματά τους είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να τα αντιμετωπίζουμε χωρίς σωστή οργάνωση.


* Εκγύμναση και τεχνική κατάρτιση


3. Ο πρωταρχικός σκοπός είναι η εκγύμναση και η τεχνική κατάρτιση. Μην αρχίζετε ποτέ να δουλεύετε μέσα στο κρύο ή στη ζέστη και προτιμήστε ως μήνα έναρξης μαθημάτων τον Σεπτέμβριο ώστε το γκρουπ να αντιμετωπίσει τα πρώτα κρύα έχοντας ήδη προετοιμαστεί για αυτά. Σε διαφορετική περίπτωση ελλοχεύει ο κίνδυνος μυϊκών τραυματισμών (θλάσεις κτλ.) που στην περίπτωση των παιδιών δεν είναι μεν επικίνδυνοι πλην όμως τα αποθαρρύνουν από το να συνεχίσουν.


4. Ενα πράγμα δεν είναι ποτέ διαπραγματεύσιμο: οι ιατρικές εξετάσεις. Αν οι υπεύθυνοι μιας ακαδημίας δέχονται εγγραφές μαθητών χωρίς να φροντίζουν να περάσει ο νέος μαθητής από τον γιατρό με τον οποίο η ακαδημία οφείλει να συνεργάζεται, πάρτε το καπέλο σας και φύγετε γιατί οι άνθρωποι είναι επικίνδυνοι.


5. Προγραμματίστε τη χρονιά προτού ξεκινήσει και μην επαφίεσθε στην πείρα που έχετε αποκομίσει τα προηγούμενα χρόνια ώστε να προσαρμόσετε τις ανάγκες του προγράμματος στα μέτρα των μαθητών. Στην εκμάθηση του ποδοσφαίρου δεν ισχύει το «βλέποντας και κάνοντας» αλλά το «κάνοντας και βλέποντας». Στην πορεία μπορείτε να διορθώσετε κάποια πράγματα, αλλά μόνο αν υπάρχει από πριν ένα πολύ συγκεκριμένο πρόγραμμα στην κατάρτιση του οποίου οφείλετε να λάβετε υπόψη όχι μόνο τα ωράρια της εβδομαδιαίας λειτουργίας της σχολής, αλλά και τα φιλικά ματς, τις μετακινήσεις των παιδιών, ακόμη και το είδος της ατομικής προπόνησης που πρέπει να κάνουν για να βελτιωθούν μυϊκά. Οι πρώτες 15 ημέρες συνεργασίας είναι κλειδί για ολόκληρη τη χρονιά κυρίως γιατί πρέπει να καταλάβουν τα παιδιά ότι πίσω από όλα υπάρχει ένας προγραμματισμός που θα τα βοηθήσει να γίνουν καλύτερα.


* Οι σχέσεις με τους γονείς


6. Ξεκαθαρίστε στους γονείς ότι οι μεταξύ σας συναντήσεις δεν μπορεί να είναι περισσότερες από τρεις κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Κανένας γονιός δεν μπορεί με το μάτι να ελέγξει την καθημερινή πρόοδο του παιδιού του, οπότε μια πιο στενή συνεργασία μαζί του δεν έχει νόημα. Αν στην πρώτη επαφή σάς ζητήσει ειδικά προγράμματα για το παιδί συμβουλέψτε τον να το πείσει να ασχοληθεί με κάποιο ατομικό αγώνισμα και όχι με το ποδόσφαιρο που πάντα απαιτεί και ομαδική δουλειά.


7. Η τεχνική δεν είναι παρά η έκφραση του ταλέντου. Ο σωστός εκπαιδευτής βοηθάει το παιδί να εξωτερικεύσει παίζοντας τα ωραία στοιχεία του χαρακτήρα του. Δεν επιτρέπεται να επιβάλλονται κοινές συμπεριφορές. Στις παιδικές ηλικίες πειθαρχία σημαίνει να νοιάζεσαι για τον συμπαίκτη σου και να μην τον κοροϊδεύεις και όχι να συμπεριφέρεσαι σαν στρατιωτάκι πριν από την επιθεώρηση του διοικητή.


8. Κάθε χώρος προσφέρεται για εκγύμναση. Ειδικά για το τρέξιμο ο προπονητής πρέπει να προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί όχι μόνο το γήπεδο, αλλά και όλους τους τριγύρω χώρους (πάρκα, χωματόδρομους κτλ.). Επειδή ο σκοπός είναι να συνηθίσουν τα παιδιά στην ιδέα ότι η σκληρή δουλειά είναι διασκέδαση, ο προπονητής πρέπει να φροντίσει να μετατρέψει τη διασκέδαση σε δουλειά. Ακόμη και οι ανηφόρες του πάρκινγκ ενός σουπερμάρκετ μπορεί να αποδειχτούν χρήσιμες αν υπάρχει φαντασία.


9. Οπου ακούς για πολλά μηχανήματα εκγύμνασης εννέα στις δέκα φορές μιλάνε απατεώνες! Αυτό που χρειάζεται ένας καλός προπονητής παιδικών τμημάτων είναι γήπεδα, μπάλες και κώνοι. Ειδικά οι μπάλες είναι το παν και καλό θα ήταν ειδικά στην αρχή το κάθε παιδί να έχει μία δική του. Η σχέση που αναπτύσσει μαζί της δεν διδάσκεται και παραμένει πάντα το μυστικό της επιτυχίας.


10. Ο καλός προπονητής πρέπει να φροντίζει να βρίσκεται πρώτα ο ίδιος σε (αγωνιστική) φόρμα. Με τον καιρό η εικόνα του προπονητή-δασκάλου έχει τρομερή σημασία για τα πιτσιρίκια. Οσο πιο γυμνασμένος φαίνεται τόσο πιο πολύ τον ακολουθούν και όσο πιο τεχνίτης είναι τόσο πιο πολύ τον προσέχουν. Για ένα μικρό διάστημα μπορεί και να είναι το είδωλό τους. Δεν πρέπει να τους απογοητεύει.


Οι ελληνικές εξαιρέσεις και απλά μαθήματα από τη μεγάλη σχολή του Αγιαξ


Τι γίνεται όμως σε αυτόν τον τομέα στην Ελλάδα; Εδώ απλώς υπάρχουν – κατά καιρούς – κάποιες εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Διότι μόνο ως τέτοιες μπορούν να χαρακτηριστούν οι Χούτος, Καραγκούνης, Μπασινάς, Γκούμας, Κυργιάκος, Βακουφτσής και πρόσφατα ο διεθνής με την Εθνική Νέων Λεοντίου που βγήκαν από τα σπλάχνα του Παναθηναϊκού και την ακαδημία της Παιανίας. Επίσης, ο Στέλιος Μανωλάς που ήταν γέννημα θρέμμα της ΑΕΚ, ο Νίκος Αναστόπουλος, ο Δημήτρης Σαραβάκος και ο Θωμάς Μαύρος που ήταν τέκνα της οικογένειας του Πανιωνίου, αλλά και ο Δημήτρης Ελευθερόπουλος που είναι ο μοναδικός εν ενεργεία παίκτης του Ολυμπιακού που προέρχεται από τις ακαδημίες του συλλόγου.


Πριν από λίγα χρόνια ένας έλληνας παράγοντας, από αυτούς που νομίζουν ότι εύκολα μπορούμε να αντιγράψουμε ό,τι καλό υπάρχει σε Ανατολή και Δύση, πήγε στο Αμστερναμ για να δει τις περίφημες ακαδημίες του Αγιαξ. Το θέαμα που αντίκρισε ήταν τόσο διαφορετικό από όσα περίμενε να δει ώστε αναγκάστηκε να ρωτήσει τον υπεύθυνο μήπως έχει κάνει λάθος τόπο. Αντί για τους φωνακλάδες εκπαιδευτές που περίμενε να δει, βρήκε συμπαθέστατους νέους γυμναστές να τρέχουν με τα παιδάκια, και αντί για γήπεδα με προβολείς και καταπληκτικό χόρτο βρήκε εγκαταστάσεις ίσως και λίγο χειρότερες από τα δικά μας βοηθητικά. «Κοίταξε να δεις, φίλε» του εξήγησαν οι Ολλανδοί «εδώ, στα γήπεδα που βλέπεις, εμείς διδάσκουμε ποδόσφαιρο, δεν διοργανώνουμε τον τελικό του Τσάμπιονς Λιγκ! Το χόρτο θα ήταν ιδανικό και όχι φθαρμένο αν δεν χρησιμοποιούσαμε το γήπεδο. Και αν ψάχναμε έμπειρους ειδικούς για να διδάξουν ποδόσφαιρο στα παιδιά, αντί να δίνουμε το δικαίωμα στους γυμναστές που μόλις αποφοίτησαν να μας βοηθήσουν δεν θα μπορούσαμε να έχουμε στις ακαδημίες 500 παιδάκια τον χρόνο, αλλά ούτε καν τα μισά».


Το παράδειγμα είναι διδακτικό για έναν λόγο: αποκαλύπτει ότι αυτό που συχνά στην Ελλάδα θεωρούμε μεγαλεπήβολο ή εξαιρετικά δύσκολο είναι εν τέλει απλό. Ο σκοπός είναι να έχεις διάθεση, φαντασία, σχέδιο και όρεξη για να αξιοποιήσεις τις όποιες υποδομές και όχι να χρησιμοποιείς ως άλλοθι τις ατέλειες για να μην κάνεις τίποτε. Κυρίως όμως χρειάζεται τεχνογνωσία. Τον περασμένο Απρίλιο είχε έρθει στην Αθήνα ο κ. Μισέλ Πλατινί για να μιλήσει για την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου στη Γαλλία. Το κύριο θέμα της ομιλίας του ήταν η σύνδεση των σχολείων με τις ποδοσφαιρικές ακαδημίες και η καλύτερη οργάνωση των σχολών που οι σύλλογοι συντηρούν, ώστε να μη χάνεται κανένα παιδί με ταλέντο. Στην αίθουσα βρίσκονταν λίγοι παράγοντες τοπικών ενώσεων, κάποιοι σύμβουλοι της ΕΠΟ και ούτε ένας πρόεδρος ομάδας Α’ Εθνικής. Υστερα από δύο μήνες οι πρόεδροι των ομάδων της Α’ Εθνικής συζητούσαν σοβαρά για την κατάργηση του Εθνικού Πρωταθλήματος Νέων με το αιτιολογικό ότι δεν τους φέρνει έσοδα.


Τα συμπεράσματα δικά σας…