Χάνει το τρένο του 2020 το Κτηματολόγιο

«Λάστιχο» έχει γίνει το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης του Κτηματολογίου. Αν και η ελληνική κυβέρνηση και οι εκάστοτε υπουργοί Περιβάλλοντος και Ενέργειας είχαν δεσμευτεί, υπό την πίεση των θεσμών, ότι στο τέλος του 2020 θα… κόψουν την κορδέλα, τελικά οι δικαστικές εμπλοκές των μελετητών μεταθέτουν την ολοκλήρωση ενός από τα πλέον αναπτυξιακά και φιλοπεριβαλλοντικά έργα της χώρας για το 2022.

Οσο κι αν… φορτσάρουν στην εταιρεία Ελληνικό Κτηματολόγιο, είναι αδύνατο να συμπτύξουν στον επόμενο ενάμιση χρόνο όσα θα έπρεπε να έχουν γίνει τα τελευταία 23 έτη. Οι παλινωδίες της ελληνικής διοίκησης, εδώ και δεκαετίες, έχουν στερήσει από τη χώρα ένα πολύτιμο εργαλείο για την προστασία της περιουσίας των πολιτών και του Δημοσίου, θεμέλιο για την ασφάλεια δικαίου, για το περιβάλλον και τις ασφαλείς επενδύσεις.

Εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ κατασπαταλήθηκαν, ακολούθησαν διώξεις, έπεσαν ευρωπρόστιμα από την Κομισιόν, χωρίς το έργο να προχωρήσει, με συνέπεια η ΕΕ να αποκλείσει οποιαδήποτε νέα χρηματοδότησή του. Και έπειτα ήρθε η οικονομική ύφεση, έφθασαν στη χώρα οι δανειστές και με τα μνημόνια έθεσαν ως καταληκτική προθεσμία για το Κτηματολόγιο το 2020.

Και τότε η ελληνική πολιτεία άρχισε να τρέχει για να προλάβει. Μέχρι ολλανδούς εμπειρογνώμονες έφερε το 2012 η τότε κυβέρνηση για να διερευνήσουν τα προβλήματα του Κτηματολογίου. Και έτσι σήμερα, παρά τις προσπάθειες της τελευταίας διοίκησης της Ελληνικό Κτηματολόγιο, θαύματα δεν γίνονται. «Το έργο έχει μπει σε τροχιά υλοποίησης. Τον Ιανουάριο υπεγράφησαν όλες οι συμβάσεις κτηματογράφησης του τελευταίου διαγωνισμού (ΚΤΙΜΑ 16), το οποίο αφορά το 67,5% της έκτασης της χώρας, εκτός από πέντε συμβάσεις που έχουν καθυστερήσει λόγω δικαστικών εμπλοκών» αναφέρει στο «Βήμα» ο πρόεδρος της εταιρείας, καθηγητής Βύρων Νάκος.

Με δεδομένο ωστόσο ότι οι 27 συμβάσεις που υπογράφηκαν στις αρχές του 2018 (από τις 32 για το ΚΤΙΜΑ 16) δίνουν περιθώριο 40 μηνών για την περαίωση της κτηματογράφησης, ο στόχος του 2020 είναι αδύνατο να εκπληρωθεί. Πόσω μάλλον όταν για τις πέντε συμβάσεις που εκκρεμούν ακόμη αναμένεται η εξέταση των αιτήσεων ακυρώσεως στο Διοικητικό Εφετείο –για τις τέσσερις στις αρχές Μαΐου και για την πέμπτη σε ενάμιση μήνα. Ωστόσο, είναι άγνωστο πότε θα εκδοθούν οι αποφάσεις.

Οι πέντε εκκρεμείς συμβάσεις αφορούν τα υπόλοιπα τμήματα Θεσπρωτίας και Κέρκυρας, Κυκλάδων, Ρεθύμνου, Χανίων και μία από τις δύο συμβάσεις της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου. «Εκτιμώ ότι το Κτηματολόγιο θα ολοκληρωθεί εντός του 2021 και το 2022 στις πέντε περιοχές για τις οποίες αναμένουμε τις δικαστικές αποφάσεις. Δεν προλαβαίνουμε νωρίτερα. Πάντως, το 2020 θα είναι έτοιμο ένα σημαντικό ποσοστό του έργου, ίσως 60% με 70%. Το ζήτημα είναι εν γνώσει των θεσμών, που κατανοούν τις δυσκολίες» επισημαίνει ο κ. Νάκος.

Είναι αξιοσημείωτο ότι ο διαγωνισμός για την 4η γενιά κτηματογράφησης είχε προκηρυχθεί για πρώτη φορά το 2013. Ακυρώθηκε όμως και επαναπροκηρύχθηκε, καθώς υπήρχαν ενδείξεις για… κρυφή συνεργασία ελληνικών μελετητικών γραφείων προκειμένου να αποκλείσουν ξένους συμμετέχοντες.

Σήμερα Κτηματολόγιο λειτουργεί στο 7,6% της ελληνικής επικράτειας (κυρίως σε αστικά κέντρα), έκταση που αντιστοιχεί στο 26,4% των δικαιωμάτων (κυριότητα πλήρη ή ψιλή σε ακίνητο, επικαρπία κ.λπ.), δηλαδή σε 10,3 εκατ. δικαιώματα. Το σύνολο των δικαιωμάτων στην Ελλάδα εκτιμάται σε περίπου 39 εκατομμύρια.

Υπό κτηματογράφηση βρίσκεται το 23,4% της έκτασης της χώρας (τρέχουν 36 συμβάσεις), ποσοστό που αντιστοιχεί στο 24,2% των δικαιωμάτων, ήτοι 9,5 εκατ. δικαιώματα.

Οσο για την τελευταία γενιά κτηματογράφησης, το περίφημο ΚΤΙΜΑ 16, έχει ξεκινήσει (για τις 27 από τις 32 συμβάσεις) η υλοποίηση των προσωρινών υποβάθρων και στις αρχές του φθινοπώρου αναμένεται να αρχίσει η δεύτερη φάση με την υποβολή των δηλώσεων, η οποία θα διαρκέσει 22 μήνες. Αφορά το 67,5% της έκτασης της χώρας, το οποίο αντιστοιχεί στο 47% των δικαιωμάτων, δηλαδή σε περίπου 18,5 εκατ. δικαιώματα. Κατά το τρίτο στάδιο θα γίνει η ανάρτηση της κτηματολογικής βάσης και η διόρθωσή της πριν ολοκληρωθεί η κτηματογράφηση. Οι πέντε συμβάσεις από το ΚΤΙΜΑ 16 που έχουν μπλοκαριστεί αντιστοιχούν στο 6,3% της ελληνικής επικράτειας, δηλαδή περίπου στο 7% των δικαιωμάτων.

Πάντως, σύμφωνα με στοιχεία του Ελληνικού Κτηματολογίου, στις περιοχές της χώρας όπου η κτηματογράφηση έχει προχωρήσει, αγνώστου ιδιοκτήτη είναι περίπου 160.000 δικαιώματα, τα οποία αντιστοιχούν στο 3,34% του συνόλου. Από αυτά πολλά είναι του Δημοσίου, καθώς έως το 2013 δεν ήταν υποχρεωμένο να «δηλώνει» στο Κτηματολόγιο την περιουσία του. Γι’ αυτό άλλωστε είχε δοθεί στις αρχές του έτους τρίμηνη παράταση στην προθεσμία οριστικοποίησης των αρχικών εγγραφών, σε περιοχές που είχαν κτηματογραφηθεί κατά τη δεκαετία του ’90, καθώς εκεί εντοπίστηκαν 35.000 ακίνητα αγνώστου ιδιοκτήτη, τα οποία δεν τα διεκδίκησε κανείς.

Αιγιαλό και δάση τα πήρε ο… άνεμος

Η αμετάκλητη οριοθέτηση της περιουσίας του Δημοσίου και των ιδιωτών μέσω του Κτηματολογίου αποτελεί δίχτυ προστασίας για δάση και ακτές. Ομως, προκειμένου να καθοριστούν τα όρια των ιδιοκτησιών προς τη θάλασσα, κρίνεται αναγκαία η χάραξη του αιγιαλού. Σήμερα μόλις το 20% αποσπασματικών τμημάτων του αιγιαλού είναι οριοθετημένο, αν και η «Προκαταρκτική Οριογραμμή του Αιγιαλού» (το πρώτο στάδιο χάραξης) είχε ολοκληρωθεί από το Ελληνικό Κτηματολόγιο το 2008. Η αποτύπωση της ακτογραμμής και η κύρωσή της έχει πλέον μετατεθεί από το υπουργείο Οικονομικών για τα τέλη του 2018, αν και θα έπρεπε να είναι έτοιμη τον Αύγουστο του 2016.

Για να προχωρούν όμως ομαλά η σύνταξη και η λειτουργία του Κτηματολογίου, πρέπει να προηγηθεί (ή στη χειρότερη περίπτωση να προχωρεί παράλληλα) η σύνταξη και των δασικών χαρτών (έργο αλληλένδετο με την κτηματογράφηση). Σήμερα έχουν κυρωθεί χάρτες που αντιστοιχούν περίπου στο 33% της έκτασης της χώρας. Αναμένονται όμως τόσο η εξέταση των αντιρρήσεων πολιτών όσο και η ρύθμιση που θα αφορά το μέλλον των περίφημων οικιστικών πυκνώσεων (των αυθαίρετων οικισμών που έχουν χτιστεί μέσα στα δάση), οι οποίες καταλαμβάνουν περί τα 75.000 στρέμματα και έχουν εξαιρεθεί προσωρινά από την κύρωση.

Παράλληλα, ξεκίνησε η διαδικασία ανάρτησης για το 17% των δασικών χαρτών και έχει προκηρυχθεί ο διαγωνισμός για την κατάρτιση των υπόλοιπων χαρτών που αφορούν το 50% της χώρας. Οπως αναφέρει στο «Βήμα» στέλεχος του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), αυτή τη στιγμή η διαδικασία βρίσκεται στο στάδιο της υπογραφής συμβάσεων και αν όλα «τρέξουν» σύμφωνα με τον σχεδιασμό, έως το τέλος του 2020 αναμένεται να έχουν κυρωθεί όλοι οι δασικοί χάρτες, πριν από την ολοκλήρωση του Κτηματολογίου.

Ωστόσο, ακόμη αποτελεί ζητούμενο η φόρμουλα για τη διαχείριση των οικιστικών πυκνώσεων, ξεπερνώντας τον σκόπελο του Συμβουλίου της Επικρατείας (ήδη έχει υποδείξει την αντισυνταγματικότητά τους). Το ΥΠΕΝ επεξεργάζεται μια σειρά ρυθμίσεων οι οποίες αναμένεται ότι θα είναι έτοιμες έως τις αρχές του καλοκαιριού. Στο τραπέζι των συζητήσεων έχουν πέσει πολλές ιδέες. Μία από αυτές προτείνει να δοθούν τίτλοι ιδιοκτησίας στους αυθαιρετούχους που έχτισαν στα δάση καταβάλλοντας ένα αντίτιμο και στη συνέχεια να τους δίδεται η δυνατότητα να το εξαιρέσουν από την κατεδάφιση εξαγοράζοντας τίτλους Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης μέσω της Τράπεζας Γης, η οποία όμως ακόμη δεν έχει λειτουργήσει, αν και προβλεπόταν η δημιουργία της ήδη από το 2013 (Ν. 4178).