Κατ’ αρχάς η καλή είδηση: Ο αριθμός των πνιγμένων προσφύγων μειώθηκε τελευταία δραστικά.
Η κακή είδηση: Οι πρόσφυγες πεθαίνουν τώρα αλλού, σε φράχτες τύπου Έβρου, συρματοπλέγματα, στα ναρκοπέδια, σε βουνά ή έρημους. Ίσως όχι τόσο πολλοί –αλλά κανείς δεν ξέρει. Οι Αρχές δεν τους μετράνε, μόνο οι ανθρωπιστικές οργανώσεις κάνουν πρόχειρες στατιστικές.
Αυτή την αντιφατική εικόνα για την κατάσταση των προσφύγων έδωσε την Παρασκευή στην Αθήνα ο εκπρόσωπος της οργάνωσης Γιατροί του Κόσμου Αϊτόρ Ζαμπαλγκοτσάσκοα. Η δήλωσή του, που έγινε στο διήμερο Διεθνές Συνέδριο Δημάρχων Now 2016, στην Αθήνα, έδειξε ανάγλυφα το αδιέξοδο της τρέχουσας ευρωπαϊκής πολιτικής για το προσφυγικό. Στο συνέδριο συμμετέχουν περίπου 15 δήμαρχοι από τις τρεις χώρες που σηκώνουν το κύριο βάρος των προσφυγικών κυμάτων (Τουρκία, Ελλάδα, Ιταλία), ευρωβουλευτές από την Ελλάδα και την Αυστρία, εκπρόσωποι διάφορων ΜΚΟ, καθώς και ειδικοί επιστήμονες.
Η εικόνα αυτή, σύμφωνα με τον βάσκο γιατρό, προκύπτει από μια λανθασμένη εκτίμηση των πολιτικών: Εκείνη που λέει ότι το κυρίαρχο στοιχείο της εποχής μας είναι η προσφυγική κρίση. Στην πραγματικότητα όμως η μεγάλη κρίση είναι η πολεμική –η προσφυγιά είναι μόνο ένα από τα θλιβερά παράγωγά της. Το ζητούμενο είναι λοιπόν η καταπολέμηση του πολέμου. Όσο αυτός διαρκεί, θα συνεχίζονται και θα πολλαπλασιάζονται τα προσφυγικά κύματα. Έλεος δεν υπάρχει –ο πόλεμος λειτουργεί σαν αχόρταγος Μινώταυρος.
«Χωρίς ειρήνη δεν θα σταματήσει η προσφυγιά»
Παρόμοια άποψη, μόνο πιο συγκεκριμένα, διατύπωσε και ο Μουσταφά Τόσουν, δήμαρχος της τουρκικής κοινότητας Ντικιλί, που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τη Σάμο. «Χωρίς ειρήνη στη Μέση Ανατολή δεν πρόκειται να σταματήσει η προσφυγιά» είπε. Αυτό το αισθάνονται καθημερινά οι 17.000 κάτοικοι της κοινότητας, που τον περασμένο χειμώνα έπρεπε να συντηρήσουν 25.000 πρόσφυγες. «Τους δώσαμε ρούχα και φαγητό» είπε –αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για να ικανοποιήσει τις ανάγκες όλων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που ήξερε ήδη από το 2014 για το τι πρόκειται να επέλθει, εθελοτυφλούσε και δεν προνόησε για τίποτε. Αλλά και η συμφωνία της με την Τουρκία, που υπογράφηκε τον περασμένο Μάρτιο, αγνοεί στην ουσία το πρόβλημα –και πριν από όλα τους πρόσφυγες. «Η συμφωνία χρησιμοποιεί τους πρόσφυγες ως αντικείμενα» είπε, όχι ως υποκείμενα.
Οι αποφάσεις γι’ αυτούς λαμβάνονται πάντα πίσω από τις πλάτες τους, ποτέ με τη συμμετοχή εκπροσώπων τους. «Αυτό πρέπει επιτέλους να αλλάξει» πρόσθεσε και επαύξησε ο ακτιβιστής Βασίλης Τσαρτσάνης. «Οι πρόσφυγες πρέπει να πάψουν να είναι έρμαια ξένων αποφάσεων και να συμμετέχουν στη διαμόρφωση της μοίρας τους». Το πώς θα μεθοδευτεί αυτό οργανωτικά παραμένει ωστόσο ακόμη ανοικτό θέμα.
Οι αριθμοί και οι άνθρωποι
Οι αριθμοί ευημερούν, οι άνθρωποι εξαφανίζονται πίσω από αυτούς: Αυτή τη διαπίστωση έκανε ο δήμαρχος Σάμου Μιχάλης Αγγελόπουλος αναφερόμενος στο αποτέλεσμα της συμφωνίας Βρυξελλών – Άγκυρας για τους πρόσφυγες. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, όπως είπε, είχαν βρεθεί στο νησί 28.167 άτομα «χωρίς χαρτιά», τον Ιούλιο του 2016 μόνο 36. Οι διακινητές έβγαζαν στις τότε «χρυσές» εποχές τους 3 εκατ. δολάρια την ημέρα από τη μεταφορά προσφύγων στα ελληνικά νησιά –τώρα το κέρδος τους έχει σχεδόν ελαχιστοποιηθεί.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλύπτεται από τη μαγεία τέτοιων αριθμών» είπε. Αλλά αυτό δεν αλλάζει «μαγικά» την κατάσταση. Σήμερα οι προκλήσεις της είναι διαφορετικές, αλλά παραμένουν τεράστιες: «Πρέπει πλέον να στραφούμε στα ήπια μέτρα: εκπαίδευση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, απασχόληση» σημείωσε.
«Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι ζώα, αριθμοί, έχουν ανάγκες» συνόψισε η κοινοτάρχης της Ειδομένης Ξανθούλα Σουπλή (διαβάστε όλη την εισήγησή της) η οποία επαίνεσε τους συγκατοίκους της για την αλληλεγγύη που έδειξαν στους πρόσφυγες.
Μηδενική κρατική παρουσία, συκοφαντία των ανθρωπιστικών οργανώσεων από τις Αρχές, άδηλο μέλλον. Η Ειδομένη είχε και από άλλη άποψη την τιμητική της. Στη μέχρι πρότινος «μαύρη» αυτή τρύπα είχε συμπυκνωθεί για δύο χρόνια όλη η αποτυχία της προσφυγικής πολιτικής.
Πρακτικές προτάσεις
Οι καλές πρακτικές προτάσεις δεν έλειψαν. Παράδειγμα εκείνη του Λουίτζι Αματούρα, δημάρχου του Ποτσόλα, μιας μικρής παραλιακής πόλης στην Κάτω Ιταλία. Τα χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους πρόσφυγες, όπως ανέφερε, να πηγαίνουν κατευθείαν στην τοπική αυτοδιοίκηση, που έχει και την κύρια φροντίδα τους. Το κράτος είτε καθυστερεί είτε «ξεχνά» να τα προωθήσει στους δικαιούχους τους.
Οι επιπτώσεις από τις εξελίεξεις στην Τουρκία
Στο συνέδριο ήταν διάχυτη η ανησυχία για τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει εις βάρος των προσφύγων το πρόσφατο πραξικόπημα στην Τουρκία. Πολλοί ομιλητές παραπονέθηκαν ότι δεν υπάρχει ένα εναλλακτικό σχέδιο για την περίπτωση που η Άγκυρα καταγγείλει τη συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση και διακόψει τον έλεγχο των συνόρων της.
«Το αποτέλεσμα θα είναι η επιστροφή στα παλιά, με δυο και τρεις χιλιάδες νέους πρόσφυγες καθημερινά στα νησιά» είπε ένας από αυτούς. Σε αυτούς θα μπορούσαν τώρα να προστεθούν και Τούρκοι που διώκονται από το καθεστώς Ερντογάν. «Έτσι θα διαλυθεί πάλι κάθε ισορροπία στο εσωτερικό τους».
«Ένα πλάνο Β΄ υπάρχει ήδη και βρίσκεται σε εφαρμογή» αντέτεινε ο πρώην επικεφαλής της ομάδας των σοσιαλδημοκρατών ευρωβουλευτών και συνδιοργανωτής του συνεδρίου Χάνες Σβόμποντα. «Είναι το πλάνο των ξενοφοβικών που με την εκδίωξη των ξένων επιδιώκουν την αποσταθεροποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Εν όψει της νέας μεγάλης αβεβαιότητας δεν μπορούσαν να μπουν φυσικά στο τραπέζι μακρόχρονα σχέδια με «οραματικό» ή τουλάχιστον επιχειρησιακό χαρακτήρα. «Αυτός δεν ήταν εξάλλου ποτέ στην ατζέντα μας» διευκρινίζει ο γνωστός δημοσιολόγος Ρόμπερτ Μίσικ. «Ο στόχος μας είναι η ανταλλαγή πληροφοριών και ο κοινός προβληματισμός για τις εξελίξεις. Στη βάση τους μπορούμε να διαφωτίζουμε κατόπιν καλύτερα τη δημοσιότητα».
