Το 2020 οι υποδομές για τα επικίνδυνα απόβλητα

Σε δημόσια διαβούλευση ετέθη από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων. Δύο μήνες πριν, η χώρα μας είχε παραπεμφθεί για δεύτερη φορά στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης –με πρόταση επιβολής προστίμου εκατομμυρίων ευρώ από την Κομισιόν –διότι δεν έχει θεσπίσει το ειδικό σχέδιο και δεν έχει τις κατάλληλες και επαρκείς εγκαταστάσεις επεξεργασίας ή διάθεσης επικίνδυνων αποβλήτων.

Η υφιστάμενη ελληνική παραγωγή επικίνδυνων αποβλήτων (έτος αναφοράς 2011) φτάνει τους 280.000 τόνους τον χρόνο. Οπως είναι αναμενόμενο, το μεγαλύτερο ποσοστό παράγεται στην Αττική (37%), στην Kεντρική Μακεδονία (16%) και στη Στερεά Ελλάδα (13%), όπου δραστηριοποιούνται οι περισσότερες επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του υπουργείου, οι 70.000 τόνοι θα οδηγούνται σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΧΥΤΕΑ)για διάθεση, ενώ οι υπόλοιποι για εναλλακτική διαχείριση.

Το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων έχει χρονικό ορίζοντα ως το 2020 και γενικό στόχο την ορθολογική διαχείριση των ιστορικά αποθηκευμένων επικίνδυνων αποβλήτων (φτάνουν το 17% του συνόλου) και την αποκατάσταση των χώρων αποθήκευσής τους με υποβολή των σχετικών προγραμμάτων / σχεδίων συμμόρφωσης ως το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2016.

Κατόπιν έγκρισης των σχεδίων συμμόρφωσης, η διαχείριση των αποβλήτων και η αποκατάσταση των χώρων αποθήκευσής τους θα ολοκληρωθούν βάσει αυστηρού χρονοδιαγράμματος ως το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2018, λαμβάνοντας υπόψη κριτήρια όπως η επικινδυνότητα και η ποσότητα.

Η αποκατάσταση των κυριότερων ρυπασμένων χώρων διάθεσης αποβλήτων θα γίνει ως το 2020.

Επίσης προβλέπεται ολοκλήρωση του αναγκαίου δικτύου σε υποδομές διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων ως το 2020. Παράλληλοι στόχοι, μεταξύ άλλων, είναι η μείωση στο ελάχιστο δυνατό της συνολικής ποσότητας ανακτήσιμων αποβλήτων που προορίζονται για διάθεση, η ανάκτηση ενέργειας ως συμπληρωματικής εργασίας όταν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια άλλου είδους ανάκτησης, η δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου δεδομένων αποβλήτων εντός του 2015 το οποίο θα είναι προσβάσιμο από όλους τους αρμόδιους φορείς και η εξάλειψη της ανεξέλεγκτης διάθεσης ως το 2018.

Ειδικότερες στρατηγικές υιοθετούνται για τα βιομηχανικά επικίνδυνα απόβλητα (201.000 τόνοι), κατά προτεραιότητα, με επαναχρησιμοποίηση, ανάκτηση και δημιουργία των απαραίτητων υποδομών διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων σε εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει».

Σήμερα από το σύνολο των βιομηχανικών αποβλήτων το 24% βρίσκεται προσωρινά αποθηκευμένο (σε πολλές περιπτώσεις για οκτώ ως δέκα χρόνια), για το 21% δεν υπάρχει καταγεγραμμένη διαχείριση, στο 22% γίνεται διάθεση, ενώ στο 33% γίνονται εργασίες ανάκτησης.

Οσον αφορά τη γεωγραφική κατανομή των εκτιμώμενων παραγόμενων βιομηχανικών επικίνδυνων αποβλήτων, στην Περιφέρεια Αττικής παράγεται περίπου το 37% των συνολικών ποσοτήτων και ακολουθούν οι Περιφέρειες Στερεάς Ελλάδος, Κεντρικής Μακεδονίας και Θεσσαλίας με παραγωγή 18%, 17% και 11% αντίστοιχα.

Οι υποδομές διαχείρισής τους είναι ανεπαρκείς για να καλύψουν τις ανάγκες της χώρας. Με εξαίρεση τις εγκαταστάσεις υποδοχής και προσωρινής αποθήκευσης πετρελαιοειδών αποβλήτων, οι οποίες βρίσκονται σε διάφορους λιμένες πανελλαδικά, οι υπόλοιπες αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις (είτε αποθήκευσης είτε άλλης διαχείρισης) είναι συγκεντρωμένες στα μεγάλα αστικά κέντρα με προφανή επίπτωση στο μεταφορικό κόστος των αποβλήτων.

Οπως αναφέρεται στο σχέδιο που βρίσκεται σε διαβούλευση, δεν αποτελεί επιδίωξη της διοίκησης ο καθορισμός συγκεκριμένων τεχνολογιών επεξεργασίας (ανάκτησης ή διάθεσης) για τα βιομηχανικά επικίνδυνα απόβλητα. Οπως σημειώνεται, «όλες οι τεχνολογίες είναι αποδεκτές εφόσον είναι ενδεδειγμένες μέθοδοι και κατάλληλες για τα προς επεξεργασία είδη βιομηχανικών αποβλήτων, έχουν επιλεχθεί με γνώμονα την ιεράρχηση των αποβλήτων και ακολουθούν τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές».

Οσον αφορά τα δίκτυα διάθεσης επικίνδυνων βιομηχανιών αποβλήτων, το υφιστάμενο αποτελείται αποκλειστικά από ιδιωτικούς ΧΥΤΕΑ προς εξυπηρέτηση μόνο ιδίων αναγκών και συνεπώς δεν επαρκεί για την εξυπηρέτηση του συνόλου των αναγκών διάθεσης της χώρας. Είναι επομένως άμεσης προτεραιότητας η οργάνωση και η ανάπτυξη των δικτύων διάθεσης, η αξιοποίηση των υφιστάμενων ιδιωτικών ΧΥΤΕΑ για την εξυπηρέτηση των αναγκών τρίτων, τουλάχιστον ως την ολοκλήρωση των αναγκαίων υποδομών, και η κατασκευή περιφερειακού ή διαπεριφερειακού επιπέδου ΧΥΤΕΑ συνολικής δυναμικότητας 70.000 τόνων επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων ετησίως.

Επίσης σχεδιάζεται και κατασκευή ΧΥΤΕΑ σε προκαθορισμένα νησιά για την εξυπηρέτηση των νησιωτικών περιφερειών, αλλά και αποτέφρωση οργανικών, επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων που δεν μπορούν να ανακτηθούν μέσω της αξιοποίησης υφιστάμενων βιομηχανικών εγκαταστάσεων και υποδομών. Οπου αυτό δεν είναι εφικτό, θα προβλέπεται διάθεση σε ΧΥΤΕΑ εφόσον πληρούν τις προδιαγραφές για ταφή.

Σε κάθε περίπτωση ο οριστικός καθορισμός των ΧΥΤΕΑ, πέραν των τυχόν ιδιωτικών πρωτοβουλιών, θα αποτελεί απόφαση της κεντρικής διοίκησης. Πάντως, ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος κ. Γιάννης Τσιρώνης, στο περιθώριο συνέντευξης Τύπου στα τέλη Φεβρουαρίου, είχε αναφέρει ότι σε συνεργασία με τις περιφερειακές αρχές επιχειρείται η δημιουργία πέντε χώρων σε Οινόφυτα, Ασπρόπυργο (στο επιχειρηματικό πάρκο που αναμένεται να θεσπιστεί), Θεσσαλία και στους δύο υφιστάμενους, στα παλιά λιγνιτικά πεδία Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας. Στόχος του υπουργείου είναι να γίνει διασπορά των ΧΥΤΕΑ σε όλη τη χώρα με έμφαση στις περιοχές που παράγουν σημαντικό όγκο επικίνδυνων αποβλήτων.

Υγειονομικά απόβλητα και αμίαντος

Για τα επικίνδυνα απόβλητα υγειονομικών μονάδων θα διασφαλιστεί η χωριστή συλλογή των επιμέρους κατηγοριών και της σύννομης διαχείρισής τους, εντός ή εκτός των μονάδων. Η κατασκευή νέων μονάδων αποτέφρωσης εκτιμάται ότι θα βελτιώσει σημαντικά το υφιστάμενο δίκτυο διαχείρισης, με την εξάλειψη της χωροταξικής ανισοκατανομής των υφιστάμενων μονάδων. Η μοναδική υφιστάμενη μονάδα αποτέφρωσης είναι εγκατεστημένη στην Αττική, με συνέπεια, για την κάλυψη των αναγκών αποτέφρωσης των απομακρυσμένων υγειονομικών μονάδων, να είναι απαραίτητη η μεταφορά των αποβλήτων σε μεγάλες αποστάσεις, αυξάνοντας σημαντικά το κόστος διαχείρισης.

Οσον αφορά τα επικίνδυνα απόβλητα που περιέχουν αμίαντο, τα στοιχεία δείχνουν ότι μειώνονται οι ποσότητες που συλλέγονται, γεγονός που αποδίδεται στη μείωση των σχετικών εργολαβιών, ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης στη χώρα. Με δεδομένη τη διακοπή παραγωγής αμιάντου στη χώρα, αμιαντούχα απόβλητα προκύπτουν μόνο από εργασίες κατεδαφίσεων και εργασίες αφαίρεσης στοιχείων αμιάντου από εγκαταστάσεις.

Στόχος είναι η οργάνωση και δημιουργία εγκαταστάσεων διάθεσής τους εντός της χώρας ως το 2020. Το ως τώρα διαμορφωμένο δίκτυο διάθεσης αποβλήτων αμιάντου περιλαμβάνει κυρίως ΧΥΤ του εξωτερικού.

Ετσι σχεδιάζεται κατ’ αρχάς η καταγραφή και αξιολόγηση της διαχείρισης παλαιών βιομηχανικών μονάδων που έχουν περιέλθει σε αδράνεια και περιέχουν επικίνδυνα ή μη υλικά τα οποία παραμένουν επί μακρόν στους χώρους των μονάδων με άμεσο κίνδυνο ρύπανσης του εδάφους και των υπόγειων νερών (π.χ., Ελενίτ, Αμιαντίτ). Σημειώνεται ότι οι δύο εν λειτουργία ΧΥΤΕΑ (Βοιωτία και Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας) έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για τη διάθεση αμιαντούχων αποβλήτων. Σύμφωνα με την πρόβλεψη παραγωγής ως το 2020, οι ανάγκες για διάθεση αμιαντούχων αποβλήτων ανέρχονται στους 217.000 τόνους.