Η Αθήνα «τρέχει» για τα hotspots, αλλά οι απειλές παραμένουν

Η ανάληψη του συντονισμού της αποπεράτωσης των hotspots από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας δημιουργεί ελπίδες ότι η Ελλάδα θα έχει καταφέρει ως τις 15 Φεβρουαρίου να εκπληρώσει ένα σημαντικό μέρος των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει για την αντιμετώπιση του Προσφυγικού. Την ίδια στιγμή εξελίσσονται σε κοινοτικό επίπεδο, με αιχμή του δόρατος την Κομισιόν, μία σειρά από πρωτοβουλίες με σκοπό την ανακοπή των ροών από την Τουρκία, στην οποία σπεύδει αύριο, Δευτέρα, η Ανγκελα Μέρκελ. Παράλληλα όμως, στο παρασκήνιο, διεξάγονται και άλλες κινήσεις με απώτερη στόχευση να απομονωθεί η χώρα μας από τη Ζώνη Σένγκεν. Οι κινήσεις αυτές προωθούνται από τις χώρες των Βαλκανίων και της ομάδας του Βίζεγκραντ.

«Τα κομμάτια του παζλ αρχίζουν να μπαίνουν στη θέση τους» σχολίαζαν την περασμένη Παρασκευή ευρωπαϊκές πηγές, εξηγώντας την πρόοδο που συντελείται τις τελευταίες ημέρες στα πέντε hotspots που πρέπει να κατασκευαστούν σε Λέσβο, Λέρο, Χίο, Σάμο και Κω. Οι ίδιες πηγές τόνιζαν ότι ένα ζήτημα άμεσης προτεραιότητας που επιτέλους διευθετήθηκε είναι η τοποθέτηση συντονιστών από την ελληνική πλευρά στα hotspots. Οι επικεφαλής συντονιστές είναι ανώτεροι αξιωματικοί των Ενόπλων Δυνάμεων.

Ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Πάνος Καμμένος τονίζει ότι και τα πέντε hotspots θα είναι έτοιμα ως τις 15 Φεβρουαρίου. Πρόκειται για ημερομηνία- «κλειδί», διότι τρεις ημέρες αργότερα θα παρουσιαστεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (18-19 Φεβρουαρίου) η Εκθεση Προόδου της Κομισιόν για το Προσφυγικό. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι σημειώνουν ότι το ρεαλιστικό σενάριο είναι να είναι ως τότε έτοιμα τα hotspots σε Λέσβο, Λέρο και Χίο, ενώ οποιαδήποτε πρόοδος σε Σάμο και Κω θα είναι καλοδεχούμενη. Σύμφωνα με στρατιωτικές πηγές, ως και την Παρασκευή, οι Ενοπλες Δυνάμεις προχωρούν με ταχύτητα τη μεταφορά οικίσκων, τις εργασίες ύδρευσης, αποχέτευσης και σύνδεσης με το δίκτυο του ΟΤΕ, ενώ στη Σάμο, όπου οι εργασίες είναι δυσκολότερες λόγω της επικλινούς μορφής της περιοχής (πρώην πεδίο βολής), έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή των έξι από τα συνολικά οκτώ επίπεδα όπου θα στηθούν σκηνές και αργότερα οικίσκοι καθώς και των τοιχίων αντιστήριξης.

Παράλληλα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καταβάλλεται προσπάθεια να ρεύσει γρηγορότερα βοήθεια προς την Ελλάδα. Ο Frontex ανακοίνωσε προχθές ότι πλέον επιχειρούν στην Ελλάδα 750 στελέχη του, συμπεριλαμβανομένων των πληρωμάτων σε ακτοπλοϊκά σκάφη, εκ των οποίων 237 ασχολούνται με την καταγραφή και τη δακτυλοσκόπηση και άλλοι 28 με τον έλεγχο ταξιδιωτικών εγγράφων.

Η έκθεση για τη Σένγκεν

Τις προσεχείς ημέρες το Συμβούλιο της ΕΕ αναμένεται να απευθύνει σύσταση προς την Ελλάδα ώστε να διορθώσει τις «σοβαρές ελλείψεις» που διαπιστώθηκαν κατά τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της χώρας έπειτα από την αιφνίδια επίσκεψη του περασμένου Νοεμβρίου. Η Αθήνα εξέφρασε έντονη ενόχληση για το περιεχόμενο της Εκθεσης Αξιολόγησης Σένγκεν και ιδιαίτερα για αλλαγές στο τελικό κείμενο.

Ωστόσο η τεχνική επιτροπή που την εξέτασε την ενέκρινε (παρά την ελληνική καταψήφιση και τις πέντε αποχές από τις Ιταλία, Ισπανία, Μάλτα, Κύπρο, Ρουμανία). Παρά την άποψη που διατυπώθηκε από ορισμένους κυβερνητικούς κύκλους ότι θα μπορούσε να διαμορφωθεί μειοψηφία που θα εμπόδιζε την υιοθέτηση της έκθεσης, η αλήθεια είναι πως η Αθήνα δεν αντελήφθη εγκαίρως τον μηχανισμό που θα μπορούσε να επικαλεστεί.

Τις τελευταίες ημέρες η Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες επεδίωξε αλλαγές στο κείμενο, οι οποίες όμως έχουν κυρίως «διακοσμητικό χαρακτήρα» και δεν αλλάζουν την ουσία του. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι κατά πάσα πιθανότητα την ερχόμενη Παρασκευή 12 Φεβρουαρίου το Συμβούλιο της ΕΕ (σε επίπεδο Eco/Fin, καθώς προβλέπεται αυτή η δυνατότητα) θα εγκρίνει τη σύσταση προς την Ελλάδα να διορθώσει τις ελλείψεις στα εξωτερικά σύνορα, ενεργοποιώντας το άρθρο 19α του Κανονισμού 1051/2013 του Μηχανισμού Αξιολόγησης Σένγκεν. Από εκεί και πέρα η Ελλάδα θα έχει τρεις μήνες, ως τον Μάιο, ώστε να διορθώσει τις ελλείψεις.

Η περίοδος αυτή συμπίπτει με τον τερματισμό των προσωρινών εσωτερικών ελέγχων στη Ζώνη Σένγκεν που έχουν επιβάλει κράτη όπως η Γερμανία και η Αυστρία. Αν η Ελλάδα δεν πράξει τα αναμενόμενα, τότε θα ανοίξει ο δρόμος για ενεργοποίηση του άρθρου 26 του προαναφερθέντος κανονισμού που θα λειτουργήσει ως «κοινοτική ομπρέλα» για επέκταση των εσωτερικών συνοριακών ελέγχων ως και δύο χρόνια. Κοινοτικές πηγές σημείωναν άλλωστε ότι ουδείς θέλει τη διάλυση της Ζώνης Σένγκεν, διότι, όπως προκύπτει από διάφορες μελέτες, το κόστος θα ήταν ιδιαίτερα μεγάλο. Από την άποψη αυτή, μια «μάχη χαρακωμάτων» της Αθήνας σε σχέση με την Εκθεση Αξιολόγησης μάλλον θα απέφερε ελάχιστα οφέλη.

Κινητικότητα στο «βόρειο μέτωπο»

Ανησυχητικές εξελίξεις παρατηρούνται βορείως της χώρας. Σε συνάντηση που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες ημέρες στα Σκόπια, οι αστυνομικές υπηρεσίες της πΓΔΜ, της Κροατίας, της Σερβίας, της Σλοβενίας και της Αυστρίας συμφώνησαν να προχωρήσουν σε μια κοινή διαδικασία καταγραφής προσφύγων και μεταναστών με σαφή κριτήρια. Ατομα που δίνουν ψευδείς πληροφορίες για την ταυτότητα και την εθνικότητά τους ή φέρουν πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα δεν μπορούν να διέλθουν από τα σύνορα. Ηδη από τις 20 Ιανουαρίου 2016 οι Αρχές της πΓΔΜ εισήγαγαν νέα έγγραφα καταγραφής στα οποία οι πρόσφυγες πρέπει να δηλώνουν τη χώρα τελικού προορισμού τους. Η διέλευση από τη χώρα θα επιτρέπεται μόνο σε όσους σκοπεύουν να ζητήσουν άσυλο από την Αυστρία και τη Γερμανία.

Πολύ ενεργό ρόλο με σκοπό, όπως φαίνεται, την απομόνωση της Ελλάδας διαδραματίζουν οι χώρες της ομάδας του Βίζεγκραντ (Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία). Σύμφωνα με πληροφορίες, οι Ούγγροι επιδίδονται σε διμερείς διαβουλεύσεις με χώρες των Βαλκανίων ώστε να περιοριστούν στο ελάχιστο ή και να κοπούν τελείως οι ροές προσφύγων προς την Κεντρική Ευρώπη.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η Βουδαπέστη έχει προσεγγίσει τη Σόφια ώστε να κλείσει και εκείνη τα σύνορά της, δεχόμενη μάλιστα διακρατική βοήθεια σε συνοριοφύλακες κατά το πρότυπο των Σκοπίων. Ωστόσο φαίνεται ότι η βουλγαρική κυβέρνηση διαφωνεί, τουλάχιστον προς το παρόν, επικαλούμενη και τη δυσκολία πλήρους επιτήρησης της μεθορίου λόγω του ανάγλυφου του εδάφους.

Η κυβέρνηση αντέδρασε το απόγευμα της Παρασκευής στις κινήσεις αυτές, μιλώντας για διάσπαση της κοινής ευρωπαϊκής γραμμής, ξενοφοβική ρητορική και πρωτοβουλίες εσωτερικής κατανάλωσης.

Πιέζοντας την Τουρκία

Ετερο περίπλοκο μέτωπο αποτελεί η Τουρκία. Την περασμένη εβδομάδα εγκρίθηκε η χορήγηση 3 δισ. ευρώ προς την Τουρκία (όχι προς την τουρκική κυβέρνηση) ως συνδρομή για τη διαχείριση του Προσφυγικού. Ωστόσο το μείζον πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι να επιταχυνθούν οι επιστροφές όσων δεν δικαιούνται διεθνή προστασία στην Τουρκία.

Στο πλαίσιο αυτό, η ανακοίνωση ότι η Ελλάδα, η Γερμανία και η Γαλλία θα συνεργαστούν ώστε να δοθεί στην Τουρκία το καθεστώς «τρίτης χώρας ασφαλούς διέλευσης» ίσως αποτελεί βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.

Με τον τρόπο αυτόν εκτιμάται ότι η Αγκυρα θα πιεστεί να εφαρμόσει ταχύτερα τις διαδικασίες επανεισδοχής παράνομων μεταναστών που προβλέπονται από το διμερές Πρωτόκολλο Ελλάδας – Τουρκίας. Μελλοντικά θα μπορούσε να αφορά και την επανεισδοχή συγκεκριμένων κατηγοριών προσφύγων. Στις Βρυξέλλες πιστεύουν ότι η επιτάχυνση της εφαρμογής της Συμφωνίας Επανεισδοχής ΕΕ – Τουρκίας εντός του 2016 (αντί του 2017) θα λειτουργήσει θετικά, διότι σήμερα μπορούν να επιστρέφονται μόνο τούρκοι πολίτες. Ολα αυτά τα ζητήματα θα απασχολήσουν λογικά και τις συνομιλίες που θα έχει η καγκελάριος Μέρκελ αύριο στην Τουρκία.