Ο Ξηρός ανέτρεψε τις ισορροπίες στο Εθνικό

Ο Σάββας Ξηρός δίχασε το Εθνικό Θέατρο φέρνοντας στην επιφάνεια μια αντιπαράθεση που έχει βαθιές ρίζες και θέτει αντιμέτωπους την καλλιτεχνική διεύθυνση και το διοικητικό συμβούλιο. Η απόφαση να κατεβεί «Η ισορροπία του Nash», σε σκηνοθεσία της Πηγής Δημητρακοπούλου, τρεις ημέρες προτού ολοκληρώσει τον κύκλο της στην Πειραματική Σκηνή, έφερε πολλαπλές αντιδράσεις. Μαζί και τη μεγάλη συζήτηση για τα όρια της τέχνης, την ελευθερία και την ευθύνη της.

Αν και, σύμφωνα και με τις δύο πλευρές, έγιναν εκατέρωθεν προσπάθειες για κοινή ανακοίνωση, το αποτέλεσμα κάθε άλλο παρά κοινό ήταν. Την περασμένη Πέμπτη δημοσιοποιήθηκε η απόφαση του καλλιτεχνικού διευθυντή για τη διακοπή των παραστάσεων, ενώ την αμέσως επόμενη ημέρα (Παρασκευή) το ΔΣ του Εθνικού εξέφρασε τη διαφωνία του.

«Σκληρή και απολύτως δογματική κριτική»

Στην ανακοίνωσή του ο Στάθης Λιβαθινός έκανε λόγο για παράσταση που «ξέφυγε από τον καλλιτεχνικό της στόχο και μοιάζει, χωρίς να το επιδιώκει, να εξαντλεί τις αντοχές μιας κοινωνίας. Εγινε αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης σε μια δύσκολη συγκυρία και παρερμηνεύτηκε η ιδεολογική της πρόθεση. Δέχθηκε τη σκληρή και απολύτως δογματική κριτική ανθρώπων που ως επί το πλείστον δεν την έχουν παρακολουθήσει. Ενώ το βασικό της μήνυμα είναι πως καμία ιδέα δεν δικαιούται να αφαιρέσει ανθρώπινη ζωή, η παράσταση οδήγησε, ερήμην της, στο αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα προξενώντας περισσότερο πόνο παρά προβληματισμό. Τέλος, ενεργοποίησε αντιδράσεις ακραίων κύκλων που έφτασαν στο σημείο να εκφράζουν απειλές για τη σωματική ακεραιότητα του κοινού, των καλλιτεχνών και των εργαζομένων του Εθνικού Θεάτρου». Οπότε «κάτω από αυτές τις συνθήκες θεωρούμε ότι η συνέχιση της παράστασης θα καλλιεργήσει τη στρεβλή εντύπωση ότι το Εθνικό Θέατρο, αντί να προβάλλει τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και τον γόνιμο προβληματισμό, στηρίζει εγκληματίες για πάντα καταδικασμένους στη συνείδηση του ελληνικού λαού. Για τους παραπάνω λόγους επιλέγουμε να σταματήσουμε τις παραστάσεις του έργου «Η ισορροπία του Nash», χωρίς επ’ ουδενί να παραιτούμαστε από το δικαίωμα, τώρα και στο μέλλον, της ελεύθερης καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως οφείλουμε να κάνουμε ως Εθνικό Θέατρο».

Αμέσως μετά, με τις υπογραφές των μελών του ΔΣ κάτω από αυτήν του προέδρου του Θανάση Παπαγεωργίου, εκδόθηκε η ακόλουθη ανακοίνωση: «Το θέατρο είναι τόπος ελεύθερης έκφρασης και ελεύθερου διαλόγου. Κατανοούμε τη δύσκολη θέση στην οποία βρέθηκε ο καλλιτεχνικός διευθυντής και την αγωνία του μήπως συμβεί κάτι έκρυθμο στο κοινό, στους ηθοποιούς και στους συντελεστές της παράστασης «Η ισορροπία του Nash», αλλά πιστεύουμε ότι έπρεπε να ολοκληρώσει τον κύκλο της και διαφωνούμε με το κατέβασμα του έργου. Μα πιο πολύ απ’ όλα θέλουμε να εκφράσουμε δημοσίως την αγωνία μας για αυτή την αδιανόητη επίθεση που υφίσταται η τέχνη τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας».

«Και η τέχνη έχει όρια»

«Δεν μπορείς να αγνοήσεις τις απειλές και τις υβριστικές επιστολές όταν διοικείς έναν δημόσιο φορέα. Το κατάλαβα από ένα σημείο και μετά. Αλλά δεν μπορώ να λειτουργήσω έτσι εγώ ως καλλιτέχνης» λέει ο πρόεδρος του ΔΣ Θανάσης Παπαγεωργίου μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής». «Το θέμα πήρε έκταση καθαρά πολιτικο-κομματική. Αλλά το θέατρο είναι πολιτική δουλειά, τι να κάνουμε;».

Ο Θανάσης Παπαγεωργίου τόνισε ότι το ΔΣ δεν δικαιούται να παρεμβαίνει: «Εμείς μαθαίνουμε τον αριθμό των έργων και ελέγχουμε τους προϋπολογισμούς. Αλίμονο αν έχουμε λόγο στο ποιο έργο θα ανεβάσει ποιος. Προσωπικά εγώ δεν έχω δει την παράσταση γιατί παίζω τα βράδια. Αλλα μέλη του ΔΣ παρακολουθούν τις παραστάσεις. Αλλά και πάλι δεν θα έλεγα τίποτα, από διακριτικότητα. Το πολύ πολύ να έλεγα, φιλικά, να προσέξουν…».

Δεν θα έπρεπε το Εθνικό Θέατρο να προσέχει περισσότερο τις επιλογές του; «Θα μπορούσα να εκφράσω και την αντίθετη άποψη: όταν τα κάνει αυτά το Εθνικό, σημαίνει ότι αντιμετωπίζονται με μεγαλύτερη σοβαρότητα τα προβλήματα. Ο κρατικός φορέας όμως δηλώνει ότι ουσιαστικά ψάχνει και θέτει ερωτήματα, πειραματίζεται. Βέβαια επειδή είναι δημόσιο, πρέπει να παρακολουθεί κάποιος από τη διεύθυνση τις πρόβες. Ναι, εκεί ίσως θα έπρεπε να υπάρχει κάποιος που να πει «επεμβαίνω, δεν επεμβαίνω». Γιατί έχουν όρια τα πράγματα. Ε, ναι, λοιπόν, και η τέχνη έχει όρια. Κάπου πρέπει να βάλεις ένα φρένο. Κι αυτό δεν λέγεται λογοκρισία, λέγεται σεβασμός και αυτοσεβασμός».