Τι αλλάζει στην έρευνα – Κονδύλια, όργανα και καταργήσεις στο νέο νομοσχέδιο

Σχέδιο νόμου για τον τομέα της έρευνας επεξεργάζεται του υπουργείο Παιδείας και τα βασικά του σημεία παρουσιάζει αποκλειστικά «Το Βήμα». Με «όχημα» αυτό, το υπουργείο Παιδείας επιχειρεί να περάσει μέσω της Βουλής σειρά ακόμη διατάξεων που αφορούν όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, μεταξύ των οποίων το νέο σύστημα επιλογής των διευθυντών εκπαίδευσης και την ενισχυτική διδασκαλία στα σχολεία με τη νέα μορφή της.

Όπως έχει γράψει ήδη «Το Βήμα», το κομμάτι της έρευνας που είχε προστεθεί στο αρχικό νομοσχέδιο Μπαλτά για τα ΑΕΙ, έχει αποκοπεί και προωθείται τώρα αυτόνομα.

Το υπουργείο Παιδείας φαίνεται ωστόσο ότι αντιμετωπίζει τώρα προβλήματα με το νομοσχέδιο που αφορά την έρευνα, καθώς πρέπει να τύχει της έγκρισης των θεσμών. Εκπροσώποί τους φαίνεται ότι εκφράζουν ενστάσεις, καθώς κανείς δεν φαίνεται να καταλαβαίνει γιατί να προωθηθεί ένα νομοσχέδιο για τα θέματα παιδείας και έρευνας, ενώ ξεκινά ένας δημόσιος διάλογος ακριβώς για τα ίδια θέματα…

Μάταια οι εκπρόσωποι του υπουργείου Παιδείας προσπαθούν να εξηγήσουν ότι σχετίζεται μόνο με διαδικαστικά θέματα του χώρου της εκπαίδευσης –άλλωστε είναι προφανές ότι δεν αφορά μόνο τέτοια.

Στο σχέδιο νόμου «Ρυθμίσεις για την έρευνα, την ανώτατη εκπαίδευση και άλλες διατάξεις» αναμένεται να συμπεριληφθούν και όλα τα θέματα πολιτικής που θέλει να προωθήσει το υπουργείο Παιδείας, όπως το νέο σύστημα επιλογής διευθυντών που επαναφέρει ως κριτήριο τη συνέντευξη των υποψηφίων, αλλά και το νέο σύστημα ενισχυτικής διδασκαλίας στα σχολεία.

Οι νέες ρυθμίσεις που προωθούνται στην έρευνα κινούνται σε κατεύθυνση που κρίνεται θετική από την ερευνητική κοινότητα της χώρας, ενώ η μεγάλη αλλαγή που περιλαμβάνει το νομοσχέδιο είναι ότι βγαίνει «εκτός δημόσιου λογισμικού» η διαχείριση κονδυλίων που αφορούν τα ερευνητικά προγράμματα ή άλλους διεθνείς φορείς.

Παράλληλα αυξάνονται από 40% σε 50% τα αποθεματικά των ειδικών λογαριασμών έρευνας των ΑΕΙ που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις διοικήσεις τους για τις λειτουργικές τους ανάγκες.

Μάλιστα σε περίπτωση που ζητηθεί ξανά από τα ΑΕΙ να μεταφέρουν τα αποθεματικά τους στην Τράπεζα της Ελλάδος, δεν μπορούν να μεταφερθούν εκεί κονδύλια που αφορούν ερευνητικά προγράμματα ή κοινοτικά κονδύλια.

Κατά τα άλλα ορίζεται η Εθνική Στρατηγική Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΑΚ), η αποτύπωση της στρατηγικής της χώρας στον τομέα της έρευνας.

Επίσης ορίζεται:

* Με απόφαση του κατά τόπο αρμόδιου περιφερειάρχη, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, συγκροτείται Περιφερειακό Επιστημονικό Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας (ΠΣΕΚ) ως όργανο υποστήριξης αναπτυξιακών δράσεων και υλοποίησης της ΕΣΕΤΑΚ. Η υποστήριξη παρέχεται με εισηγήσεις, μελέτες πεδίου, καταγραφές και αξιολογήσεις των υφιστάμενων υποδομών ή του διαθέσιμου ανθρώπινου δυναμικού και συγκριτικές εκτιμήσεις σε ό,τι αφορά τη δημιουργία περιφερειακών συσπειρώσεων ερευνητικών οργανισμών, τεχνολογικών φορέων, επιχειρήσεων, λοιπών φορέων και περιφερειακών αρχών, για την προώθηση της καινοτομίας, την ενθάρρυνση της ανάπτυξης σχημάτων σύμπραξης του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και τη διαμόρφωση συνθηκών και προοπτικών επιτυχούς συμμετοχής οργανισμών των περιφερειών σε εθνικά και ευρωπαϊκά ερευνητικά έργα.

* Τα μέλη του ΠΣΕΚ επιλέγονται με την ακόλουθη διαδικασία: α) Με απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου συγκροτείται πενταμελής επιτροπή που αποτελείται από δύο επιστήμονες που ασχολούνται με την έρευνα, καθηγητές ΑΕΙ με βαθμίδα καθηγητή ή αναπληρωτή καθηγητή, δύο ερευνητές α’ ή β’ βαθμίδας της ημεδαπής ή της αλλοδαπής και ένα εκπρόσωπο των παραγωγικών φορέων της οικείας Περιφέρειας, οι οποίοι δεν περιλαμβάνονται μεταξύ των επιλέξιμων υποψηφίων.

Η Επιτροπή προκηρύσσει ανοιχτή πρόσκληση υποβολής υποψηφιοτήτων, η οποία δημοσιεύεται στον ημερήσιο τύπο και το δικτυακό τόπο της οικείας Περιφέρειας και της ΓΓΕΤ. Η Επιτροπή αξιολογεί τις υποψηφιότητες και εν συνεχεία συντάσσει κατάλογο υποψηφίων κατά αξιολογική σειρά. Στον κατάλογο υποψηφίων που συντάσσει η Επιτροπή περιλαμβάνεται τριπλάσιος, και αν αυτό δεν είναι δυνατό διπλάσιος, αριθμός υποψηφίων του συνόλου των μελών του ΠΣΕΚ. Οι υποψήφιοι που περιλαμβάνονται στον κατάλογο προέρχονται κατά προτίμηση από τον εθνικό κατάλογο κριτών. Η Επιτροπή υποβάλλει τον κατάλογο υποψηφίων στο Περιφερειακό Συμβούλιο, το οποίο επιλέγει από αυτόν τους καταλληλότερους. Ο περιφερειάρχης διορίζει τα μέλη του ΠΣΕΚ που έχουν επιλεγεί από το Περιφερειακό Συμβούλιο.

Μετά από τον διορισμό τους τα μέλη του ΠΣΕΚ συγκροτούνται σε σώμα και εκλέγουν τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο και το γραμματέα του με τον αναπληρωτή του.

* Το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΣΕΚ) ορίζεται το ανώτατο γνωμοδοτικό όργανο της Πολιτείας σε ό,τι αφορά τη χάραξη εθνικής πολιτικής στην έρευνα, στην τεχνολογία και στην ανάπτυξη της καινοτομίας (ΕΤΑΚ) και υποστηρίζει τον αρμόδιο για ζητήματα έρευνας αναπληρωτή υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων και τον γενικό γραμματέα Έρευνας και Τεχνολογίας στα ζητήματα που άπτονται της αρμοδιότητάς τους. Το όργανο είναι εντεκαμελές με διορισμένη διοίκηση από τον αναπληρωτή υπουργό Παιδείας.

* Το προσωπικό των ερευνητικών κέντρων και των ινστιτούτων τους του άρθρου 13 του παρόντος νόμου διορίζεται ή προσλαμβάνεται με σχέση εργασίας δημοσίου δικαίου ή ιδιωτικού δικαίου, ορισμένου ή αορίστου χρόνου, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις και διακρίνεται σε ερευνητικό (ερευνητές, ειδικοί λειτουργικοί επιστήμονες), ειδικό επιστημονικό – τεχνικό, τεχνικό, διοικητικό και βοηθητικό. Το ερευνητικό προσωπικό των ερευνητικών κέντρων και ινστιτούτων εκλέγεται με ανοικτή διαδικασία έπειτα από προκήρυξη, στην οποία ορίζονται τα προσόντα της θέσης και οι βαθμίδες στις οποίες αυτό εντάσσεται.

* Οι ερευνητές είναι επιστήμονες υψηλής επιστημονικής εμπειρίας και κατάρτισης, κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος. Εργάζονται αυτοτελώς και ανεξάρτητα για την παραγωγή ή βελτίωση γνώσεων και την εφαρμογή τους για την παραγωγή προϊόντων, διατάξεων, διαδικασιών, μεθόδων και συστημάτων. Μπορούν να παρέχουν και εκπαιδευτικό και διοικητικό έργο. Τον τίτλο του ερευνητή φέρουν αποκλειστικά οι επιστήμονες ερευνητικών κέντρων, οι οποίοι έχουν εκλεγεί σε βαθμίδα ανάλογη των προσόντων και της εμπειρίας τους που απαιτούνται και οι οποίοι επιβλέπουν ερευνητικές εργασίες, έργα και ομάδες κατά τις πολιτικές έρευνας του κάθε ερευνητικού κέντρου και της ΓΓΕΤ. Ανάλογα με το ερευνητικό έργο τους, τη διεθνή αναγνώρισή τους και τη συμβολή τους στην εκμετάλλευση των επιστημονικών και τεχνολογικών γνώσεων και κατ’ αντιστοιχία με αυτές των καθηγητών ΑΕΙ όπως αυτές περιγράφονται στο άρθρο 16 του ν.4009/2011 (Α 195), οι ερευνητές κατατάσσονται σε τρεις βαθμίδες (α’, β’ και γ’), οι οποίες είναι ανεξάρτητες και αυτοτελείς.

* Οι ερευνητές α’ και β’ βαθμίδας διορίζονται ως μόνιμοι. Οι ερευνητές γ’ βαθμίδας εκλέγονται για μία τριετή θητεία. Μετά τη λήξη της θητείας τους κρίνονται για διορισμό ως μόνιμοι ερευνητές β’ βαθμίδας. Αν δεν προκριθούν, η θητείας τους ανανεώνεται μέχρι δύο φορές για δύο χρόνια κάθε φορά, μετά το τέλος των οποίων ακολουθεί κάθε φορά νέα κρίση, σύμφωνα με τα ανωτέρω. Εφόσον και κατά την τρίτη κρίση τους δεν επιτύχουν, η θητεία τους δεν ανανεώνεται και απομακρύνονται οριστικά από τη θέση τους μετά τη λήξη της.

* Οι πόροι των ερευνητικών κέντρων, των ινστιτούτων τους και των τεχνολογικών φορέων προέρχονται από: α) Δημόσια χρηματοδότηση των μη οικονομικών δραστηριοτήτων τους από τον κρατικό προϋπολογισμό. β) Ίδιους πόρους και ειδικότερα από:

αα) Την ανάπτυξη ίδιας δραστηριότητας με οποιονδήποτε τρόπο ή σε σύμπραξη με ερευνητικούς οργανισμούς, τεχνολογικούς φορείς, επιχειρήσεις και λοιπούς φορείς με σκοπό την εμπορική ή εταιρική εκμετάλλευση δικαιωμάτων τους διανοητικής ιδιοκτησίας, ατομικών ή συλλογικών ή γενικότερα και τεχνογνωσίας σε ερευνητικά αποτελέσματα που υπάρχουν ή δημιουργούνται.

ββ) Την εκπόνηση μελετών, την παροχή υπηρεσιών και την υλοποίηση πάσης φύσεως συμφωνιών με άλλους φορείς του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα.

γγ) Από την αξιοποίηση πάσης φύσεως στοιχείων της κινητής ή ακίνητης περιουσίας τους.

δδ) Δωρεές και άλλες παροχές τρίτων.

εε) Χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα ή και άλλες δραστηριότητες τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλους διεθνείς οργανισμούς.

στστ) Έσοδα σχετικά με τις δραστηριότητες ή τους σκοπούς του ερευνητικού κέντρου από οποιεσδήποτε άλλες πηγές

* Οι δημόσιοι ερευνητικοί φορείς δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου και οι τεχνολογικοί φορείς μπορεί, για την εκτέλεση των προγραμμάτων ή των έργων τους που χρηματοδοτούνται, εν όλω ή εν μέρει, από ενωσιακούς, διεθνείς, ίδιους πόρους ή ιδιωτικά κονδύλια, να απασχολούν ερευνητικό, τεχνικό, ειδικό επιστημονικό και εν γένει προσωπικό, με συμβάσεις εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου. Οι εν λόγω συμβάσεις συνάπτονται και παρατείνονται με αποφάσεις του ΔΣ του ερευνητικού κέντρου ή του τεχνολογικού φορέα ή του αυτοτελούς ινστιτούτου ή της Επιτροπής Ερευνών του ΕΛΚΕ των ΑΕΙ χωρίς περιορισμό, μέχρι τη λήξη των έργων για την εκτέλεση των οποίων έχουν συναφθεί κατά παρέκκλιση των διατάξεων του ν.2190/1994, της παραγράφου 8 του άρθρου 9 του ν.3812/2009 και της ΠΥΣ 33/2006, όπως ισχύει, εφόσον η σχετική δαπάνη τους καλύπτεται από τα προγράμματα ή τα έργα για την ανάγκες των οποίων έχουν συναφθεί.

Ακόμη, αναστέλλεται έως την 31η Δεκεμβρίου 2016 η ίδρυση των ακόλουθων ερευνητικών φορέων:

Ερευνητικό Κέντρο Δυτικής Ελλάδας (ΕΚΕΔΕ) με έδρα την Πάτρα.

Ερευνητικό Κέντρο Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης (ΕΚΕΑΜ-ΘΡΑ) − «Καραθεοδωρή» με έδρα την Κομοτηνή.

Κέντρο Έρευνας και Επιχειρηματικής Καινοτομίας Κεντρικής Ελλάδας (ΕΕΠΙΚ).

Ινστιτούτο Οπτικής και Όρασης ως ΝΠΙΔ, με έδρα το Ηράκλειο Κρήτης.

Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών (ΙΝΤΕ) ως ΝΠΙΔ, με έδρα τη Ρόδο.

Για την ίδρυση των ανωτέρω ερευνητικών φορέων ακολουθείται η διαδικασία που προβλέπεται στην παράγραφο 5 του άρθρου 13 του ν.4310/2014, όπως αυτό ισχύει μετά την τροποποίησή του με τον παρόντα νόμο.