Καλυψώ Νικολαΐδη: «Δεν υπάρχει ευρωπαϊκή στρατηγική για το σύνθετο πρόβλημα της Συρίας»

Η Ελλάδα θέλει να παίξει στο γήπεδο των ισχυρών σε ό,τι αφορά την προσφυγική κρίση, επισημαίνει η Καλυψώ Νικολαΐδη, καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων και διευθύντρια του Κέντρου Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Να δείξει ότι δεν αποτελεί μόνο ένα πρόβλημα για την Ευρώπη αλλά μπορεί και να συμβάλει θετικά επειδή έχει λόγο, αξιοπιστία και ισχυρούς δεσμούς στην περιοχή». Προσθέτει όμως ότι σε αυτή τη φάση «δεν υπάρχει τρόπος να βρεθεί μια καλή λύση, είναι κι αυτή μία από τις ελληνικές τραγωδίες. Οταν έχεις να αντιμετωπίσεις μια μεγάλη κρίση όπως η προσφυγική, την αξιοποιείς για να λύσεις και άλλα ζητήματα. Αρκεί να υπάρχει όραμα και θα υπάρξουν παράθυρα ευκαιρίας».

Η κυρία Νικολαΐδη βρέθηκε στην Αθήνα για τη διεθνή διάσκεψη με θέμα «Θρησκευτικός και πολιτιστικός πλουραλισμός και ειρηνική συνύπαρξη στη Μέση Ανατολή» που οργάνωσε το υπουργείο Εξωτερικών, αλλά είναι φανερό ότι το θέμα την έχει απασχολήσει σε μεγαλύτερο βάθος από τις ανάγκες του συνεδρίου. «Η ανησυχία της Ελλάδας είναι ανησυχία και άλλων κρατών της περιοχής ότι βλέπουμε το τέλος του χριστιανισμού στη Μέση Ανατολή. Οι χριστιανοί εκδιώκονται από σχεδόν όλες τις χώρες. Η παρουσία τους όμως αποτελούσε βασικό παράγοντα της πολυπολιτισμικότητας και της ανοχής απέναντι στον άλλον στην ευρύτερη περιοχή. Η εκδίωξή τους είναι σήμα κινδύνου» σημειώνει.

Στη διεθνή συνδιάσκεψη η κυβέρνηση ανακοίνωσε την πρόθεσή της να δημιουργηθεί ένα Παρατηρητήριο με τρεις στόχους: να συγκεντρώνει πληροφορίες, να δημοσιοποιεί τα στοιχεία γιατί ορισμένες φορές δεν γίνεται γνωστό ότι κάποιες μικρές κοινότητες εξαφανίζονται –κάποιοι ομιλητές μίλησαν για γενοκτονία των χριστιανών στη Μέση Ανατολή –και να συμβάλει στην προετοιμασία της μελλοντικής κατάστασης στην περιοχή.

Φτάνει αυτό για να παρακινηθούν οι ευρωπαίοι ηγέτες να αναλάβουν ουσιαστική δράση για το σύνθετο πρόβλημα της Συρίας; «Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την έλλειψη ευρωπαϊκής στρατηγικής αλλά η ηγεσία παίζει ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης» παρατηρεί η κυρία Νικολαΐδη.

Οι θρησκευτικοί ηγέτες

Ολοι, προσθέτει, συμφωνούν ότι η κρίση της Συρίας απειλεί να εξαπλωθεί και στις γειτονικές χώρες. Οι θρησκευτικοί ηγέτες, όπως φάνηκε στη διάσκεψη, γνωρίζουν πολύ καλά την περιοχή και τα προβλήματά της και νοιάζονται να βρεθούν λύσεις, οι πολιτικοί όμως δεν αξιοποιούν αυτή τη γνώση και τους μετριοπαθείς θρησκευτικούς ηγέτες, χριστιανούς και μουσουλμάνους, ώστε να αποκαταστήσουν τον διάλογο μεταξύ των κοινοτήτων. «Αυτός ο διάλογος είναι σημαντικός, ως υπόβαθρο για τον πολιτικό διάλογο, ώστε να αρχίσει να οικοδομείται το μέλλον σε μια τόσο ταραγμένη περιοχή» τονίζει.

Κατά την άποψη της κυρίας Νικολαΐδη, η Ελλάδα μπορεί να γίνει ένας αξιόπιστος διοργανωτής του διαλόγου για δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια σε μια περιοχή στην οποία δρουν ασύμμετρες δυνάμεις και να φέρει στο ίδιο τραπέζι πολλούς διαφορετικούς παράγοντες. «Πώς θα ηγηθεί σε αυτή την προσπάθεια δίνοντας το καλό παράδειγμα;» θέτει το ερώτημα. «Το ενοχλητικό θέμα της ανέγερσης τζαμιού –θα τολμούσα να πω τζαμιών –στην Αθήνα θα λυθεί ποτέ; Θα υπάρξει συμφωνία Ελλάδας – Τουρκίας για την προστασία των μειονοτήτων;» προσθέτει. «Ακόμη και το Παρατηρητήριο θα βοηθήσει να συνδεθούν οι πληροφορίες με την απαραίτητη δράση; Τι θα γίνει αν το Παρατηρητήριο διαπιστώσει ότι υπάρχει ανάγκη άμεσων ενεργειών και τελικά δεν γίνει τίποτα; Και πώς θα διασφαλίσει η Ελλάδα ότι το Παρατηρητήριο θα είναι «ιδιοκτησία» όλων σε μια περιοχή με αναρίθμητες αντιπαλότητες μεταξύ των κατοίκων της;».

Αναφέρεται μάλιστα στην έρευνα πανεπιστημιακών καθηγητών στην Οξφόρδη και αλλού για να απαντήσει στο ερώτημα αν αρκεί να αναγνωριστούν οι αιτίες του εξτρεμισμού που χαρακτηρίζει το Ισλαμικό Κράτος προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. «Ερευνητές που εξέτασαν επί τόπου το θέμα έχουν διατυπώσει τη θεωρία του «αφοσιωμένου παράγοντα» για να αναλύσουν τη δύναμη εκείνων που δεσμεύονται άνευ όρων σε έναν σκοπό, αποδέχονται επώδυνες θυσίες, ακόμη και τον θάνατο, επειδή προσκολλώνται σε μια συγκεκριμένη εκδοχή «ιερών αξιών» οι οποίες δεν επιδέχονται συμβιβασμών και εκχωρούν την ατομική τους ταυτότητα σε μια μοναδική και εκλεκτική συλλογική ταυτότητα. Αυτό επιτρέπει σε ομάδες με μικρή δύναμη να δυναμώσουν, να αντέξουν στον χρόνο και συχνά να υπερισχύσουν απέναντι σε τεχνολογικά ισχυρότερους εχθρούς» σημειώνει.

Στη συνδιάσκεψη οι συμμετέχοντες συμμερίστηκαν το πιστεύω τους για την αποκατάσταση της ειρηνικής συμβίωσης στην περιοχή, αλλά «παρευρέθησαν όσοι ήταν υπέρ της ανεκτικτότητας και το ερώτημα είναι πώς μπορείς να οδηγήσεις την άλλη πλευρά να συμμετάσχει στον διάλογο. Οχι τους τζιχαντιστές αλλά κάποιους με ακραίες ίσως θρησκευτικές απόψεις, οι οποίοι όμως δεν αποκλείουν τον διάλογο».

Η διεύρυνση του διαλόγου θα δημιουργήσει ευνοϊκότερες συνθήκες για την επιστροφή των προσφύγων στα σπίτια τους. «Οι πρόσφυγες έχουν αυτή την αξίωση» λέει η κυρία Νικολαΐδη «επειδή δεν εγκατέλειψαν την πατρίδα τους με τη θέλησή τους, αναγκάστηκαν να φύγουν. Αυτό είναι ένα σημαντικό ζήτημα και για τους ίδιους τους πρόσφυγες αλλά και για τον χαρακτήρα της περιοχής και για τη βιωσιμότητα των ευρωπαϊκών λύσεων».

Επιστροφή στην πατρίδα

Η Ευρώπη, παρατηρεί, πρέπει να ξεκαθαρίσει πόσους πρόσφυγες μπορεί να δεχθεί και πού θα εγκατασταθούν, δεν μπορεί να δεχθεί όποιον θέλει να φύγει από την περιοχή. Η κοινή γνώμη στην Ευρώπη επίσης θα πρέπει να ξέρει ότι υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να επιστρέψει η πλειονότητα των προσφύγων στην πατρίδα τους αν υπάρξει ειρήνη στην περιοχή και ότι οι διαδικασίες είναι προσωρινές, τουλάχιστον για κάποιους από αυτούς. «Αυτό θα κάνει τη διαφορά. Υπάρχει μια λεπτή γραμμή που διαχωρίζει τους χριστιανούς πρόσφυγες από τους μουσουλμάνους. Δεν πρέπει όμως να τους δεχθούμε επειδή είναι χριστιανοί αλλά ενδεχομένως θα μπορούσαμε να δώσουμε λίγη προσοχή παραπάνω επειδή θέλουμε να επιστρέψουν στις περιοχές όπου ζούσαν και να διατηρήσουν τις παραδόσεις τους» σημειώνει.

Αναντικατάστατος εταίρος

«Ο ρόλος της Γερμανίας είναι κρίσιμος» παρατηρεί η κυρία Νικολαΐδη «και η Ανγκελα Μέρκελ είπε στη χώρα της ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν με ανθρωπιά την κρίση και να βγει η Γερμανία από αυτήν μια ηθικά μεγαλύτερη χώρα». Η Τουρκία είναι ο άλλος κρίσιμος παράγοντας και αναμένεται να κάνει σκληρά παζάρια για να πάρει μεγάλα ανταλλάγματα. «Είναι ένας προβληματικός εταίρος για την ΕΕ και για την Ελλάδα αλλά είναι ο ένας αναντικατάστατος εταίρος. Τον γείτονά σου τον δέχεσαι όπως είναι, δεν μπορείς να τον αλλάξεις. Μπορείς όμως να μιλάς μαζί του, να δουλεύεις μαζί του ώστε να μπουν τα θεμέλια για μια ειρηνευτική διαδικασία. Περιμένουμε να κάνει η Τουρκία το σωστό και να μη βλέπει την Ελλάδα ως τον μικρό εταίρο» τονίζει. «Το άλλο πρόβλημα είναι ότι η ζωή στους καταυλισμούς δεν είναι ζωή. Οι άνθρωποι δεν έχουν απασχόληση και η μεσαία τάξη της Συρίας ζητεί σχολεία για τα παιδιά της, ζητεί πραγματική εκπαίδευση. Γι’ αυτό οι πρόσφυγες φεύγουν από τους καταυλισμούς. Αν τους πούμε να μείνουν εκεί, θα πρέπει να σκεφτούμε τι είδους ζωή τους προσφέρουμε».