«Jesus Christ number one, doctor Eleni number two»

«Θέλω να γίνω γιατρός για παιδιά και να πάω σε αποστολή με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα» έγραφε στο ημερολόγιό της όταν ακόμη φοιτούσε στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού η παιδίατρος κυρία Ελένη Πολυδώρου. Είχε ήδη πάρει την απόφασή της από τότε που έφταναν στο σπίτι όλα τα έντυπα της οργάνωσης, μια και ο πατέρας της ήταν δωρητής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ). «Θυμάμαι ότι θαύμαζα πολύ τους ανθρώπους που συμμετείχαν σε αποστολές και «έκαναν καλά τα παιδάκια» που τους είχαν ανάγκη στα πιο ταλαιπωρημένα μέρη του κόσμου» περιγράφει μιλώντας στο «Βήμα».

Μεγαλώνοντας, συνειδητά πια, με την επίγνωση ότι τα πράγματα στον κόσμο δεν αλλάζουν τόσο εύκολα και με τη στήριξη της οικογένειάς της, έκανε το παιδικό όνειρο πραγματικότητα. Εγινε παιδίατρος και είναι μία από τους πάνω από 500 έλληνες γιατρούς, νοσηλευτές, μηχανικούς και οικονομικούς διαχειριστές που έχουν συμμετάσχει εδώ και 25 χρόνια στις αποστολές των ΓΧΣ σε πάνω από 50 χώρες του πλανήτη. Τρεις από τους ανθρώπους του Ελληνικού Τμήματος μοιράζονται με τους αναγνώστες του «Βήματος» τα βιώματα, τις δυσκολίες, τα κίνητρά τους.

Ενα τρίχρονο αγοράκι από το Νότιο Σουδάν που έπασχε από φυματιώδη μηνιγγίτιδα έχει μείνει έντονα στη μνήμη της κυρίας Πολυδώρου. Επειτα από πολυήμερη θεραπεία, όταν ήρθε η ώρα να πάρει εξιτήριο, οι γιατροί τού χάρισαν ένα λούτρινο αρκουδάκι. «Εκείνο τρόμαξε τόσο πολύ που έκλαιγε απαρηγόρητα. Δεν είχε ξαναδεί ποτέ στη ζωή του παιχνίδι» θυμάται.

Τα λιγοστά μέσα, οι διαφορετικές αντιλήψεις και η παραίτηση των ανθρώπων στέκονται εμπόδια στο έργο των γιατρών. Δεν μπορεί να ξεχάσει ακόμη την εξήγηση ενός Ινδού αφού βρήκαν ένα μωρό πνιγμένο στο χαντάκι έξω από το νοσοκομείο της πόλης Νταρμπάνγκα στην Ινδία. «Ετσι πετάνε τα μωρά εδώ όταν είναι εκτός γάμου, είναι κάτι συνηθισμένο, ειδικά αν είναι κορίτσια» της είπε.

«Η μεγαλύτερη δυσκολία που συνάντησα ήταν οι πεποιθήσεις των ανθρώπων. Ηταν πολύ δύσκολο, για παράδειγμα, στην Αφρική να πείσει κανείς την οικογένεια κάποιου παιδιού που χρειαζόταν μετάγγιση να δώσει αίμα. Πιστεύουν πως στο αίμα βρίσκεται η ψυχή και αν δώσουν μια ποσότητα θα πεθάνουν πιο γρήγορα» αναφέρει. Οι ιδεοληψίες για τους «κακούς λευκούς» που βάζουν «στις φλέβες των παιδιών δηλητήρια» στοιχίζουν ανθρώπινες ζωές.

Υπάρχουν όμως και φορές που οι παραδόσεις συμπορεύονται με την επιστήμη. Οπως στην περίπτωση ενός νεογνού που γεννήθηκε χωρίς σφύξεις και αναπνοές. «Οση ώρα του έκανα ανάνηψη η γιαγιά του χόρευε γύρω μου έναν παράξενο χορό με τόσο πάθος που ενώ είχα υπερβεί την ώρα που έπρεπε να προσπαθήσω (βάσει πρωτοκόλλου) και είχα χάσει κάθε ελπίδα δεν μπορούσα να τη διακόψω και να της πω ότι το εγγονάκι της δεν θα ζήσει. «Jesus Christ number one, doctor Eleni number two» ήταν οι μόνες λέξεις της που κατάφερα να ξεχωρίσω ανάμεσα στα όσα έλεγε. Τελικά το μωρό εμφάνισε δικές του σφύξεις και αναπνοές ύστερα από σχεδόν μία ολόκληρη ώρα ανάνηψης!» λέει η παιδίατρος.

Η τρομαγμένη και πονεμένη ματιά των μετακινούμενων ανθρώπων στα χωριά της Κολομβίας και του Ανατολικού Κονγκό, όπου οι ένοπλες συγκρούσεις ανατρέπουν τη ζωή τους και τους τραυματίζουν ανεπανόρθωτα, είναι δύσκολο να σβηστεί από τη μνήμη της ψυχολόγου κυρίας Μάνιας Βιδαλάκη. Οι μαρτυρίες των ανθρώπων είναι συγκλονιστικές. Μόνο τους καταφύγιο το δάσος, όπου κρύβονται για ημέρες, ακόμη και εβδομάδες, χωρίς τρόφιμα, ρουχισμό, χωρίς δυνατότητα επικοινωνίας με κανέναν δικό τους.

Οπως περιγράφει, λίγες ημέρες μετά τη νυχτερινή επίθεση ένοπλης ομάδας κατά των κατοίκων ενός χωριού στο Ανατολικό Κονγκό, η Ομάδα Ψυχικής Υγείας των ΓΧΣ συνάντησε τους φοβισμένους εργαζομένους του Κέντρου Υγείας. «Μέσα στο σκοτάδι και στη βροχή έτρεξαν να προστατευθούν στο δάσος με τους νοσηλευόμενους ασθενείς, ενηλίκους, παιδιά, βρέφη, γυναίκες σε προχωρημένη ή δύσκολη εγκυμοσύνη, σε λοχεία λίγες ώρες μετά τον τοκετό».

«Η μαία έκλαιγε στη διάρκεια της αφήγησης όταν αναφέρθηκε στον θάνατο ενός βρέφους λίγων ωρών που δεν άντεξε τη βροχή και το κρύο της νύχτας. Η ευθύνη και ο φόβος την έχουν καταπονήσει πολλές φορές. Αυτά τα περιστατικά συμβαίνουν συχνά. Οι εκκλησίες και τα νοσοκομεία είναι στόχοι ως χώροι όπου βρίσκονται συγκεντρωμένα πολλά άτομα και όπου γίνονται πολλές δολοφονίες και βιασμοί» συνεχίζει.

Η αποδοχή της προσωρινής και περιορισμένης δυνατότητας βοήθειας που τα μέλη των αποστολών μπορούν να προσφέρουν είναι μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, με κίνδυνο να αισθανθούν ότι η προσπάθειά τους ακυρώνεται. Τα υποσιτισμένα παιδιά επιστρέφουν στο σπίτι μετά τη θεραπεία, όπου οι συνθήκες διαμονής και διατροφής επαπειλούν την υποτροπή της κατάστασής τους. Οι μετακινήσεις των ασθενών είναι εξαιρετικά δύσκολες, οι υπηρεσίες του προγράμματος αναστέλλονται για λόγους ασφαλείας, οι ασθενείς συχνά διχάζονται μεταξύ της δυτικής και της παραδοσιακής θεραπευτικής αντίληψης και επιλογής.

Εχοντας συμμετάσχει ακόμη σε αποστολές στις Φιλιππίνες και στην Ουκρανία, κάθε φορά που επιστρέφει στην Ελλάδα, έχει στη σκέψη της ότι οι άνθρωποι που γνώρισε και εργάστηκε μαζί τους παραμένουν στις εκεί δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες. Πίσω στην πατρίδα η οικογένειά της στενοχωριέται όταν λείπει. «Ανησυχούν όταν η κατάσταση είναι δύσκολη αλλά σέβονται την επιλογή μου, εμπιστεύονται τα μέτρα ασφαλείας της οργάνωσης των ΓΧΣ και κατά βάθος χαίρονται για την ανθρωπιστική προσφορά του έργου».

Για την οικογένεια του κ. Θανάση Σπυράτου, μηχανικού, η απόφασή του να ακολουθήσει σε αποστολές τους ΓΧΣ, μετά τον αρχικό αιφνιδιασμό, έγινε κίνητρο για τη δική τους δραστηριοποίηση. «Πλέον και η σύζυγος και οι κόρες μου συμμετέχουν σε διάφορες εθελοντικές ανθρωπιστικές οργανώσεις. Ας ελπίσουμε ότι οι συνάνθρωποί μας θα ανακαλύψουν –όχι σιγά-σιγά αλλά γρήγορα –τη μεγάλη χαρά που επιστρέφει η ανθρώπινη αλληλεγγύη, τις δυνατότητες δράσης και γνωριμιών και όλο τον μαγικό κόσμο που κρύβουν οι ανθρωπιστικές δράσεις» λέει μιλώντας στο «Βήμα».

Ο ίδιος φλέρταρε «στα κρυφά» με την ιδέα για χρόνια, όμως οι συνθήκες δεν επέτρεπαν να ασχοληθεί ενεργά. «Οταν όμως έτυχε μια καλή συγκυρία και τα παιδιά μου είχαν μεγαλώσει τόσο ώστε να διαχειριστούν κάθε ατυχία που θα μπορούσε να προκύψει, αμέσως ζήτησα να συνεργαστώ με τους ΓΧΣ και έγινα μέλος των αποστολών τους» θυμάται, χαρακτηρίζοντας αυτή την απόφασή του μία από τις σημαντικότερες της ζωής του.

Σήμερα από την Ουγγαρία όπου βρίσκεται ανακαλεί μία από τις πιο ξεχωριστές μνήμες των αποστολών του σε Πάτρα, Εβρο, Λέσβο, Λιβερία και Νότιο Σουδάν. «Ξεχωριστή στη μνήμη μένει η εικόνα ενός μωρού επτά μηνών, ξαπλωμένου σε ένα κρεβατάκι, με συσκότιση επειδή δεν υπήρχε ηλεκτρικό ρεύμα. Δίπλα του η μητέρα να κοιτάει τον γιατρό, τον νοσοκόμο και εμένα σαν σωτήρες θεούς στο λιγοστό φως μιας λάμπας θυέλλης». Η ελονοσία είχε προχωρήσει αρκετά και το μωρό ήταν ήδη σε κώμα.

Μια μικρή γεννήτρια που είχε τοποθετήσει έδινε ρεύμα ίσα-ίσα σε έναν συμπυκνωτή οξυγόνου για την υποβοήθηση της αναπνοής.

«Κρατούσα τη λάμπα και τον χρόνο επειδή αν δεν έβρισκαν σύντομα φλέβα, το αίμα, που με χίλιους κόπους είχαμε βρει, θα ήταν σε μισή ώρα άχρηστο λόγω της αφόρητης ζέστης». Η εικόνα της ομάδας των ΓΧΣ με τα λευκά μπλουζάκια, σκυμμένοι να προσπαθούν, του μικρού και της μητέρας να φωτίζονται από ελάχιστο φως, ο ήχος της μικρής γεννήτριας, το γουργούρισμα και το ρυθμικό σκάσιμο της βαλβίδας του συμπυκνωτή οξυγόνου, κάπου στα βάθη της Αφρικής, αργά μέσα στην ησυχία της νύχτας, σε ένα μέρος ξεχασμένο και από τον Θεό τον ίδιο, η επιβίωση τελικά του μικρού παιδιού στην κυριολεξία «από του Χάρου τα δόντια», όπως λέει ο κ. Σπυράτος, χάραξαν στη συνείδησή του τη σπουδαιότητα του έργου τους.

Οι συνθήκες από μόνες τους ωθούν τον ανθρώπινο οργανισμό στα όριά του. Ζέστη, έντονη κινητικότητα, κακός ύπνος, πολλαπλές ευθύνες, στενότητα χρόνου, επικίνδυνο περιβάλλον. Στο Νότιο Σουδάν έχασε εννέα κιλά βάρος τους δύο πρώτους μήνες. Οταν όμως επιστρέφει στην πατρίδα, το μυαλό του γυρίζει συνέχεια στα προβλήματα που άφησε πίσω απομειώνοντας τη σπουδαιότητα των προβλημάτων της εδώ κοινωνίας, ακόμη και μέσα στην κρίση, γεγονός που φέρνει συγκρούσεις και εντάσεις.

«Η πραγματική αδιαφορία των ανθρώπων των εδώ κοινωνιών απέναντι στα προβλήματα των συνανθρώπων μας (ελάχιστες οι εξαιρέσεις) και οι μεθοδεύσεις σε επίπεδο μεγαλοσυμφερόντων, που τελικά φέρνουν τους ανθρώπους σε καταστάσεις επείγουσας ανάγκης, με κάνουν να νιώθω μεγάλη αγανάκτηση» αναφέρει. Ανάμεσα στις φωτεινές εξαιρέσεις, ο παπα-Στρατής της Μυτιλήνης, τον οποίο είχε την τιμή, όπως λέει, να γνωρίσει. «Ενας μαχητής της Αγάπης». Μια μορφή που συμπυκνώνει το νόημα του ανθρωπισμού. «Θεωρώ τον εαυτό μου έναν ψυχικά μικρόσωμο που έχει πολύ δρόμο μέχρι να προσεγγίσει στο ελάχιστο το ύψος, τη δύναμη και τον αλτρουισμό αυτού του απλοϊκού «λευκού μάγου»».

Οσοι θέλουν μπορούν να βοηθήσουν τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα ώστε να συνεχίσουν να βοηθούν εκεί που υπάρχει ανάγκη, στην Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο, κάνοντας μια δωρεά στο http://www.msf.gr/25years.