Αναγκαστήκαμε να περπατήσουμε ένα γεμάτο μισάωρο, σε ένα στενό δρομάκι, ανάμεσα σε ψηλά χόρτα και, παρά τον ανελέητο ήλιο, ενίοτε μέσα στη λάσπη για να φθάσουμε επιτέλους στο σημείο όπου βρισκόταν το στρατόπεδο συγκέντρωσης Ρομά στο Λέτι, μια ώρα από την Πράγα. Εκεί όπου οι ιστορικές έρευνες δείχνουν ότι πέθαναν μεταξύ 1.000 και 1.500 Ρομά, δεν βρήκαμε παρά μια μικρή πλάκα, χαμένη στη μέση ενός λιβαδιού, που εξηγεί περιληπτικά τι συνέβη πριν από 70 χρόνια.

Οι ριπές του ανέμου έφερναν τη μυρωδιά που αναδύουν χιλιάδες γουρούνια διότι μια βιομηχανική μονάδα εκτροφής χοίρων βεβηλώνει σήμερα την τοποθεσία αυτή όπως και τη μνήμη των θανόντων. Επιπλέον συμβολική βεβήλωση, ένα πανό με την ευρωπαϊκή σημαία, που πιστοποιεί την λήψη επιχορηγήσεων από την ΕΕ, είναι στερεωμένο στα κάγκελα. Αρκετές εκατοντάδες μέτρα μακριά, η κυβέρνηση της Τσεχίας έχει ανεγείρει ένα μικρό μνημείο, δύσκολο στην πρόσβαση ανάμεσα σε καλλιεργημένα χωράφια.
Τι μας δείχνει η βεβήλωση της τοποθεσίας αυτής στο Λέτι; Την προσπάθεια να σβηστεί ένα παρελθόν που δεν περνά. Την αδιαφορία προς ορισμένους πόνους, ορισμένους ανθρώπους. Τη σχέση ανάμεσα στη γενοκτονία του τότε και τις ρατσιστικές βιαιότητες του σήμερα.
Δείχνει επίσης την δέσμευση για να θυμόμαστε. Την αξιοπρέπεια και την αλληλεγγύη με τις οποίες οι ακτιβιστές για τα δικαιώματα του ανθρώπου, Ρομά και μη, διοργάνωσαν την πρώτη ευρωπαϊκή εκδήλωση προς τιμήν των θυμάτων στο μέρος αυτό, με την συμμετοχή 18 χωρών. Δείχνει το κοινό αίσθημα για συμμετοχή στην Ευρώπη, την κοινή προσήλωση στις αξίες της δημοκρατίας.
Αλλά η βεβήλωση του Λέτι δείχνει και ένα μέρος της σύγχρονης ιστορίας της Ευρώπης.
Σε ολόκληρη την ήπειρο συνεχίζονται οι ρατσιστικές βιαιότητες κατά των Ρομά. Παίρνουν την μορφή σωματικών επιθέσεων που κυμαίνονται από απλές βλάβες ως λιντσάρισμα, τη μορφή χωροταξικού διαχωρισμού ενίοτε σε γειτονιές που χωρίζονται με τοίχο όπου το ηλεκτρικό και το νερό είναι κομμένα ενίοτε σε παραγκουπόλεις, τη μορφή λόγου γεμάτου στερεότυπα και μίσος από πρόσωπα που ενσαρκώνουν την εξουσία, τη μορφή πολιτικών μέτρων, κυρίως απελάσεων στοχευμένων εθνοτικά, τη μορφή καθημερινών διακρίσεων σε όλους τους τομείς της ζωής, τη μορφή αποκλεισμού από το σχολείο που αναγκάζει τα παιδιά των Ρομά να μην μορφώνονται ή να πηγαίνουν σε σχολεία δεύτερης διαλογής ειδικά για Ρομά και τα οποία καταστρέφουν κάθε προοπτική για το μέλλον.
«Ρομά Pride!» (Υπερηφάνεια των Ρομά) είναι το όνομα της απάντησής μας ως πολίτες σε αυτή την θανατερή δυναμική. Για να ανακτηθεί η περιφρονημένη υπερηφάνεια των κατατρεγμένων και να επιβληθεί ο σεβασμός της αξιοπρέπειάς τους, την διοργανώνουμε μαζί για τέταρτη χρονιά την Κυριακή 5 Οκτωβρίου, παράλληλα σε σχεδόν 15 χώρες σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Η κινητοποίηση αυτή έχει τις ρίζες της στην αλληλεγγύη με την οποία εκατομμύρια άτομα σε όλη την Ευρώπη συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες τοπικές ή εθνικές, ατομικές ή συλλογικές, ενάντια στον ρατσισμό και τις διακρίσεις. Αναπτύσσεται χάρη στην αταλάντευτη δέσμευση των πολιτών, σε όλη την ήπειρο, στα ανθρώπινα δικαιώματα, στις αξίες της δημοκρατίας.
Έχει ως στόχο να δώσει μια προοπτική για το μέλλον στους νεότερους, κυρίως μέσω της μάχης προκειμένου να μπορούν να λαμβάνουν παιδεία υψηλής ποιότητας που θα τους επιτρέπει να βρίσκουν τον δρόμο τους, να οικοδομούν την ζωή τους απαλλαγμένοι από τους ασφυκτικούς περιορισμούς που επιβάλλει ο ρατσισμός. Να επαναφέρει την αξιοπρέπεια των ζωντανών και των χαμένων, ιδίως πείθοντας η κυβέρνηση της Τσεχίας να μετεγκαταστήσει την μονάδα εκτροφής χοίρων του Λέτι κλείνοντας αυτή την επώδυνη πληγή. Να εδραιώσει τα δίκτυα αλληλεγγύης που λειτουργούν τόσο ως προστασία κατά του ρατσισμού όσο και ως πράξεις οικοδόμησης μιας ισότιμης κοινωνίας. Να ωθήσει τις ευρωπαϊκές αρχές, εθνικές ή τοπικές, να υιοθετήσουν πολιτικές που θα βάλουν τέλος στις ρατσιστικές και κοινωνικές διακρίσεις.
Ας συναντηθούμε για το Ρομά Pride την Κυριακή 5 Οκτωβρίου σε σχεδόν 15 χώρες και ας γιορτάσουμε μαζί, γύρω από τον πολιτισμό των Ρομά, την Ευρώπη της αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων!
*Ο κ. Benjamin Abtan είναι πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Αντιρατσιστικού Κινήματος (EGAM). Η κυρία Μαρία Δημητρίου είναι εκπρόσωπος της Κοινότητας Ρομά Ελλάδας. Το κείμενο συνυπογράφουν οργανώσεις Ρομά και αντιρατσιστικές ενώσεις από 27 χώρες. Από την Ελλάδα υπογράφει επίσης ο Αχμέντ Μοάβια, πρόεδρος του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών.