Οι τυμβωρύχοι της Αμφίπολης

Με δυναμίτη αλλά και με… σούβλες έχουν καταστρέψει και κλέψει αρχαιότητες στην Αμφίπολη δεκάδες αρχαιοκάπηλοι. Κυρίαρχο ρόλο στα κυκλώματα φέρεται να είχε τη δεκαετία του ’80 ο πρόεδρος της Κοινότητας Αμφίπολης, ο οποίος εθεωρείτο οργανωτής λαθρανασκαφών στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, όπως και «σύνδεσμος» με κυκλώματα συλλεκτών στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη αλλά και στις ΗΠΑ. Μάλιστα, σύμφωνα με αναφορές, οι εν λόγω αρχαιοκάπηλοι διατηρούσαν επαφές με πρώην ανώτατο αξιωματικό της ΕΛ.ΑΣ. στη Θεσσαλονίκη ο οποίος είχε στενούς δεσμούς με σημαντικά πολιτικά πρόσωπα. Επιπλέον το ίδιο κύκλωμα με βάση την Αμφίπολη φέρεται να οργάνωνε «αρχαιοκαπηλικά ταξίδια» στην Αλβανία, στα Σκόπια, ως και στην Τουρκία και στη Συρία, όπου προχωρούσαν σε εκτεταμένες λαθρανασκαφές.

Οπως προκύπτει από σειρά νέων στοιχείων που αποκαλύπτει «Το Βήμα της Κυριακής», η περιοχή στην οποία έχει επικεντρωθεί το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινής γνώμης έχει βρεθεί στο «στόχαστρο» των αρχαιοκαπήλων τουλάχιστον 60 φορές τις τελευταίες δεκαετίες. Πρόκειται για υποθέσεις που έχουν καταγραφεί σε έρευνες της ΕΛ.ΑΣ. αλλά και σε σχετικές δικογραφίες. Ωστόσο απροσδιόριστος είναι ο αριθμός λαθρανασκαφών που δεν έχουν γίνει αντιληπτές από τις διωκτικές αρχές, με μεγάλο ζητούμενο το αν οι αρχαιοκάπηλοι έφτασαν τις περασμένες δεκαετίες στον επίμαχο τύμβο Καστά. Οι εμπλεκόμενοι σε κυκλώματα φέρεται να έχουν εξομολογηθεί σε αξιωματικούς της ΕΛ.ΑΣ. αλλά και νομικούς ότι «δεν πείραξαν τον τύμβο γιατί υπήρχε τεράστιος όγκος επιχωματώσεων, ότι χρειαζόταν έργο εβδομάδων με… εκσκαφείς και οι κινήσεις τους θα γίνονταν αντιληπτές», προσθέτοντας ότι «από το χώμα καταλαβαίνουμε ότι ο τάφος είναι απείραχτος» και συμπληρώνοντας ότι «ξέρουμε πως οι ξένοι επιδρομείς αναζητούσαν μικρούς τάφους και όχι έναν ογκώδη σαν κι αυτόν, που θα τον έσκαβαν για έναν χρόνο».

Οπως προκύπτει λοιπόν από στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. αλλά και από σειρά άλλων πληροφοριών, στον αρχαιολογικό χώρο της Αμφίπολης και γύρω από τον τύμβο Καστά δρούσε ίσως το πιο οργανωμένο κύκλωμα αρχαιοκαπήλων στη Βόρεια Ελλάδα με πρωταγωνιστή έναν γεωργό, που απεβίωσε προ μερικών ετών και ο οποίος διετέλεσε και πρόεδρος της Κοινότητας Αμφίπολης.

Η «αρχαιοκαπηλική» δραστηριότητα στην Αμφίπολη φέρεται να ξεκινά στις 6 Φεβρουαρίου 1958, όταν συνελήφθησαν από την ΕΛ.ΑΣ. δύο κάτοικοι της Αμφίπολης, οι Ι.Χ. και ο Ε.Κ. (αδελφός του προαναφερόμενου κοινοτάρχη), για σύληση αρχαίου τάφου. Ακολουθούν σειρά περιστατικών όπου κάτοικοι των γύρω περιοχών βρίσκουν –ακόμη και σε απλές γεωργικές εργασίες –και κρατούν για τους εαυτούς τους ή εμπορεύονται σπάνια αρχαία νομίσματα και αγαλματίδια.

Τον Νοέμβριο του 1977 υπήρξε το πρώτο σημαντικό πλήγμα στις σπείρες της Αμφίπολης με τη σύλληψη του προαναφερόμενου Ε.Κ., του αδελφού του και άλλων κατοίκων της περιοχής και της Θεσσαλονίκης για εμπόριο αρχαίων αντικειμένων αλλά και βυζαντινών εικόνων. Η έρευνα είχε ξεκινήσει ύστερα από την ομολογία σεσημασμένου διαρρήκτη από την Ευκαρπία Σερρών, ενώ δεκάδες αρχαία αντικείμενα είχαν βρεθεί σε κεντρικό καφενείο της Αμφίπολης, όπου ανακαλύφθηκαν και οκτώ κιλά χασίς, ένα πιστόλι και μεγάλος αριθμός σφαιρών.

Τον Αύγουστο του 1979 η Γενική Ασφάλεια Θεσσαλονίκης εξάρθρωσε τετραμελή σπείρα αρχαιοκαπήλων με έδρα την Αμφίπολη και συμμετέχοντες από τη Θεσσαλονίκη οι οποίοι μετέφεραν έναν αμφορέα με το αυτοκίνητό τους. Στην κατοχή των υπόπτων βρέθηκαν ως και 19 «κομμάτια» δυναμίτιδας που είχαν κλαπεί από λιγνιτωρυχείο των Σερρών και είχε διαπιστωθεί ότι χρησιμοποιείτο για το άνοιγμα αρχαίων τάφων στην Αμφίπολη κοντά στον τύμβο Καστά!

Το ίδιο χρονικό διάστημα υπήρξαν πληροφορίες ότι «κυκλώματα» της Αμφίπολης συνεργάζονταν με τον περιώνυμο γερμανό αρχαιοκάπηλο Στέφαν Γκέριγκε, που έδρασε στη χώρα μας την περίοδο 1975-1997. Ο Γκέριγκε είχε καταγωγή από την Ινδονησία και ζούσε στο Μόναχο. Ηταν αρχαιολόγος, συγγραφέας και λαθρέμπορος έργων πολιτιστικής κληρονομιάς που συνεργαζόταν με λαθρανασκαφείς – τοποτηρητές σε όλη την Ελλάδα, ενώ στόχευε και μουσεία, μοναστήρια κ.τ.λ. Τουλάχιστον 20 Ελληνες είχαν κατηγορηθεί ως συνεργοί του Γκέριγκε, ενώ το δίκτυο του –μέσω του οποίου εντόπιζε αρχαία αντικείμενα και τα προωθούσε στο εξωτερικό –υπολογίζεται ότι αριθμούσε πολύ περισσότερα άτομα. Μετά τον θάνατο του Γκέριγκε, το 1997, οι πρώην κατά τόπους συνεργάτες του ανέπτυξαν αυτόνομη αρχαιοκαπηλική δραστηριότητα.

Τη δεκαετία του ’80 συνεχίζονταν με την ίδια ταχύτητα οι λαθρανασκαφές στην περιοχή και είναι χαρακτηριστικό ότι στην ευρύτερη περιοχή της Αμφίπολης αλλά και των γύρω περιοχών είχαν εντοπισθεί μόνο την περίοδο 1984-1987 25 περιπτώσεις αρχαιοκαπηλίας και είχαν συλληφθεί 52 άτομα. Τον Σεπτέμβριο του 1987 άγνωστοι αρχαιοκάπηλοι που χρησιμοποίησαν μικρό φορτηγό εισέβαλαν στον αρχαιολογικό χώρο και έκλεψαν μαρμάρινο κίονα από τον βόρειο τρούλο του αρχαίου γυμνασίου που είχε εντοπιστεί εκεί έπειτα από κοπιώδεις ανασκαφές.

Μια σημαντική υπόθεση αναδείχθηκε τον Μάρτιο του 1989, όταν η Αστυνομία συνέλαβε τον προαναφερόμενο κοινοτάρχη της περιοχής μαζί με τον ιδιοκτήτη του καφενείου –της υπόθεσης του Νοεμβρίου 1977 –οι οποίοι τότε συνεργάστηκαν με έναν 37χρονο ηλεκτρονικό από την Αθήνα που ήταν γνωστός στον κόσμο των αρχαιοκαπήλων με το ψευδώνυμο «Γιώργος ο Αθηναίος» και στο ΙΧ του οποίου βρέθηκαν 100 αρχαία αντικείμενα. Στην κατοχή της σπείρας βρέθηκαν ακόμη πιστόλια, αυτόματα όπλα και ανιχνευτές μετάλλων. Τον Οκτώβριο του 1990 συνελήφθη ένας άλλος 62χρονος αγρότης από το χωριό Χουμνικό Σερρών, επίσης για λαθρανασκαφέας στην περιοχή της Αμφίπολης.

Την ίδια περίοδο, σύμφωνα με καταγεγραμμένες μαρτυρίες, υπήρχε «υψηλό» ενδιαφέρον για προϊόντα λαθρανασκαφών από την Αμφίπολη και υπήρχαν συναντήσεις μελών των κυκλωμάτων με τότε ανώτατο αξιωματικό της Θεσσαλονίκης, στενό συνεργάτη πολιτικού, που φέρεται να επισκεπτόταν την περιοχή και να είχε επαφή με τον πρώην κοινοτάρχη και τους συγγενείς του που είχαν δραστηριοποιηθεί στα πέριξ του τύμβου Καστά.