Πώς και πόσο επηρεάζει ο κινηματογράφος, το διαδίκτυο, η τηλεόραση, η λογοτεχνία, η μουσική και άλλα κοινωνικά πεδία δράσης τη συγκρότηση και τον αξιακό προσανατολισμό της ιστορικής παιδείας όσο και την ταυτότητα και τις μορφές ιστορικής συνείδησης των παιδιών και των νέων; Αυτός είναι σε γενικές γραμμές ο στόχος του 14ου συνεδρίου που οργανώνει το Δίκτυο Μελέτης Εμφυλίων Πολέμων, από κοινού με το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και τη ΜΚΟ Πολίτες εν Γνώσει στο Βόλο στις 30 Αυγούστου και 1η Σεπτεμβρίου 2013 με θέμα: «Χρήσεις και καταχρήσεις της ιστορίας: Η Δημόσια ιστορία στην Ελλάδα». Στο συνέδριο θα λάβουν μέρος εξέχοντες μελετητές με την παρουσία και δύο σημαντικών ξένων ιστορικών των Serge Noiret και Dirk Moses.
Η Δημόσια ιστορία (Public History) είναι σχετικά νέα έννοια. Σε πολλές χώρες του εξωτερικού έχει αναγνωριστεί και ως πανεπιστημιακό γνωστικό αντικείμενο, μολονότι είναι το κομμάτι εκείνο της ιστορίας που αναπτύσσεται μακριά και ανεξάρτητα από την ακαδημαϊκή έρευνα. Στην Ελλάδα η μελέτη της Δημόσιας ιστορίας είναι ακόμη σε αρχικό στάδιο, παρά το γεγονός ότι η σχετική βιβλιογραφία τείνει αυξανόμενη κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες περιλαμβάνοντας καίριες συμβολές. Επισημαίνοντας αυτό το κενό το. Στόχος είναι να μελετηθεί η εξέλιξη της Δημόσιας ιστορίας στην Ελλάδα χωρίς, ωστόσο, να χάνεται από τον ερευνητικό ορίζοντα η διεθνής εμπειρία και η συγκριτική προοπτική.
Τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα, όπως και στον υπόλοιπο κόσμο, οι συζητήσεις για την ιστορία και το νόημά της πληθαίνουν και ριζοσπαστικοποιούνται. Η ακαδημαϊκή ιστοριογραφία έχει απολέσει πλέον τη μονοπωλιακή ή προνομιακή θέση της στους μηχανισμούς νοηματοδότησης του παρελθόντος και ως εκ τούτου το χάσμα μεταξύ ακαδημαϊκής ιστορίας και προσληπτικών σχημάτων ή αντιλήψεων του κοινού διευρύνεται.
Ταυτόχρονα, η πρόταξη της τραυματικής εμπειρίας και η υποβάθμιση της αξίας της ψύχραιμης και σφαιρικής επιστημονικής ενασχόλησης επιτείνει το πρόβλημα. Εξάλλου, η δεσπόζουσα σημασία που έχουν αποκτήσει οι σπουδές της μνήμης και του τραύματος στον ίδιο τον ακαδημαϊκό χώρο περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα.
Πολλά και διαφορετικά ιστορικά γεγονότα έρχονται στη δημόσια συζήτηση, γίνονται αντικείμενο έντονου –ενίοτε μάλιστα και παθολογικού- ενδιαφέροντος ποικίλων και ετερόκλητων κοινών, προβάλλονται από τα ΜΜΕ και την πολιτιστική βιομηχανία, εγγράφονται σε πολιτικές ταυτότητας συγκροτημένων ομάδων και πολλές φορές διχάζουν την κοινή γνώμη κατακερματίζοντας το ιστορικό νόημα και προκαλώντας όλο και συχνότερα αυτό που αποκαλούμε στο πεδίο των ιστορικών σπουδών «συμβολικούς πολέμους». Το διδακτικό εγχειρίδιο της ΣΤ΄ Δημοτικού (2007), το παλαιότερο της Γ’ Λυκείου Γενικής Παιδείας (2002), η αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για το Κυπριακό πρόβλημα, η διαρκής επικαιρότητα του Μακεδονικού, η τραυματική μνήμη της Μικρασιατικής Καταστροφής και της γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού, η δικαστική διαμάχη για την Εκτέλεση των έξι, καθώς και –κυρίως– η μεγάλη συζήτηση για τη δεκαετία του 1940, που επεκτάθηκε στις στήλες των εφημερίδων και δίχασε την ιστορική κοινότητα πριν από μερικά χρόνια για να αναζωπυρωθεί πρόσφατα, είναι ορισμένα πολύ γνωστά και ενδεικτικά παραδείγματα. Τα προαναφερθέντα αποδεικνύουν ότι οι κοινωνίες της μετανεωτερικότητας, καθώς βρίσκονται εγκλωβισμένες σε ένα καθεστώς παροντικής ιστορικότητας, που διαστέλλει το παρόν, συρρικνώνει το μέλλον και εργαλειοποιεί το παρελθόν, ολοένα και περισσότερο εμπλέκονται σε συζητήσεις και αντιπαραθέσεις, σχετικές με το παρελθόν τους. Άλλωστε, οι έρευνες δείχνουν ότι η Δημόσια Ιστορία και ειδικά ο κινηματογράφος, το διαδίκτυο, η τηλεόραση και η λογοτεχνία επηρεάζουν καθοριστικά τόσο τη συγκρότηση και τον αξιακό προσανατολισμό της ιστορικής παιδείας όσο και την ταυτότητα και τις μορφές ιστορικής συνείδησης των παιδιών και των νέων.
Η Δημόσια ιστορία, ωστόσο, εκ των πραγμάτων δεν συμπεριλαμβάνει πρωτίστως το ακαδημαϊκό κομμάτι της ιστορικής έρευνας και διδασκαλίας. Παρά ταύτα, η ακαδημαϊκή ιστοριογραφία αρθρώνει σε σχέση με το πεδίο της Δημόσιας ιστορίας μια δυναμική και αμφιθυμική σχέση (έλξης και άπωσης), δεδομένου ότι και ακαδημαϊκοί ιστορικοί συμμετέχουν στις διεργασίες παραγωγής ιστορικού νοήματος στον δημόσιο χώρο μετασχηματίζοντας σε ορισμένες ευτυχείς περιπτώσεις αυτές ακριβώς τις διεργασίες σε πεδίο παρατήρησης και ερμηνείας ή αντίθετα απεμπολώντας την επιστημονική τους ιδιότητα προς όφελος της δημόσιας παρουσίας τους.
Η Δημόσια ιστορία αποσκοπεί, κατά περίπτωση, στην πληροφόρηση, στην υψηλή εκλαΐκευση και την ιστορική εγγραμματοσύνη, στην καταγραφή της τραυματικής μνήμης, στη συσχέτιση μνήμης και ταυτότητας, στην ιστορική αφύπνιση, στην αύξηση της τηλεθέασης, στην ψυχαγωγία και την καλλιέργεια ενός κοινού που δεν είχε ποτέ προηγουμένως επαφή και ενδεχομένως να μην έχει και κανένα ενδιαφέρον για την επιστημονική διάσταση της ιστορίας. Έτσι, όσοι ασχολούνται με αυτή –δημοσιογράφοι, πολιτικοί, κινηματογραφιστές, συγγραφείς, μουσειολόγοι και υπεύθυνοι μουσείων και εκπαιδευτικών κέντρων, καλλιτέχνες, εκδότες, ακτιβιστές, τοπικοί λόγιοι, ιστοριοδίφες, μπλόγκερς, κ.ά.- διαμορφώνουν ασύμμετρες και αποκλίνουσες αφηγήσεις και ερμηνευτικά σχήματα για το παρελθόν, εγχείρημα που ενέχει συγκεκριμένες –αν και όχι συνήθως ομολογημένες– σκοπιμότητες. Για άλλους το κίνητρο είναι η πληροφόρηση του κοινού, για άλλους η αποκάλυψη της ιστορικής αλήθειας και για άλλους το κέρδος.
Οι θεματικές ενότητες του συνεδρίου είναι: Λογοτεχνία και Ιστορία, Παιδικά βιβλία (γνώσεων και λογοτεχνίας) και ιστορικό παρελθόν, Κινηματογράφος και Ιστορία, Θέατρο και Ιστορία, Μουσεία/Τόποι μνήμης και Ιστορία, Ιστορικές Επέτειοι, Τύπος (γραπτός και ηλεκτρονικός) και Ιστορία, Τραγούδι και Ιστορία, Διαδίκτυο, Νέα Κοινωνικά Μέσα, ΤΠΕ και Ιστορία, Τοπική λογιοσύνη και Ιστορία, Κόμικς και Ιστορία, Σχολικά εγχειρίδια , Eικαστικές τέχνες και Ιστορία, Τηλεόραση/παραγωγή ιστορικών ντοκιμαντέρ και Ιστορία, Kοινοβούλιο/πολιτικός λόγος/νομοθεσία και Ιστορία, Ιστοριογραφία, ιστορικός λόγος και δημόσια σφαίρα, Δημόσια αρχαιολογία, Εκπαιδευτικά προγράμματα ιστορίας – αρχαιολογίας σε χώρους άτυπης / μη τυπικής εκπαίδευσης
INFO:
Γλώσσες του συνεδρίου θα είναι τα ελληνικά και τα αγγλικά. Το συνέδριο θα διεξαχθεί στο Βόλο στο τέλος Αυγούστου 2013. Προτάσεις συμμετοχής με περίληψη 250 λέξεων και σύντομο βιογραφικό μπορούν να υποβάλλονται στους Ζέτα Παπανδρέου (zetp@hotmail.com) ή/και Ελένη Πασχαλούδη (paschaloudi@hotmail.com) μέχρι το τέλος Μαΐου 2013.
Οι διοργανωτές θα καλύψουν τα έξοδα διαμονής αλλά όχι τα έξοδα μετακίνησης.
Επιστημονική και οργανωτική επιτροπή
Ανδρέας Ανδρέου, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
Γιώργος Αντωνίου, Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος
Νίκος Δεμερτζής, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Σπύρος Κακουριώτης, Δημοσιογράφος
Γιώργος Κόκκινος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Έλλη Λεμονίδου, Πανεπιστήμιο Δυτικής Ελλάδας
Νίκος Μαραντζίδης, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Ζέτα Παπανδρέου, Δρ. Διδακτικής της ιστορίας
Ελένη Πασχαλούδη, Δρ. Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών
Διοργάνωση:
Δίκτυο Μελέτης Εμφυλίων Πολέμων, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Πολίτες εν Γνώσει
