Ολοι, λίγο-πολύ, έχουμε σταθεί σε παραστάσεις και σκίτσα σχολικών βιβλίων και περιοδικών με προϊστορικούς ανθρώπους να ζουν στα σπήλαια, να ανάβουν φωτιές για να ζεσταθούν και να μαγειρέψουν αλλά και να σκαλίζουν τα πέτρινα τοιχώματα σε μια πρώτη προσπάθεια τέχνης, αποδίδοντας στιγμές από την καθημερινή τους ζωή. Σε μια προσπάθεια να ανακαλύψουν κάτι από αυτό το παρελθόν, οι σύγχρονοι εθελοντές σπηλαιολόγοι και σπηλαιοδύτες προσπαθούν να εξερευνήσουν τα ιδιαίτερης μορφολογίας ελληνικά σπήλαια. Ορισμένες φορές όμως η εξερεύνηση μπορεί να αποβεί μοιραία.
Μεγάλο βαθμό δυσκολίας κρύβουν αυτές οι δραστηριότητες. Συχνά διαβάζουμε δυσάρεστες ειδήσεις, όπως το τραγικό περιστατικό με τον 25χρονο σπηλαιοδύτη που ανασύρθηκε νεκρός τη Δευτέρα στο σπήλαιο «Πηγής Σίντζι» στην Αρκαδία. Οπως επισημαίνει ο διδάκτωρ Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Βασίλης Γιαννόπουλος, «το να εξερευνήσει κανείς ακόμα και ένα απλό οριζόντιο σπήλαιο είναι επικίνδυνο εξαιτίας της ιδιομορφίας του ελληνικού υπεδάφους, ειδικά για κάποιον άπειρο. Γι’ αυτό πρέπει να λάβει ειδική εκπαίδευση με τον απαραίτητο εξοπλισμό από σπηλαιολόγους με πείρα» καθώς, όπως εξηγεί, «και οι δύο δραστηριότητες ενδέχεται να καταστούν επικίνδυνες για τη ζωή τους».
Τα περισσότερα περιστατικά ατυχημάτων οφείλονται είτε σε επιπολαιότητα και απροσεξία είτε σε βλάβη του εξοπλισμού, αλλά και στην ιδιαιτερότητα των ελληνικών υδάτων. Σύμφωνα με τον κ. Γιαννόπουλο, εκτός από τον κλασικό εξοπλισμό με τις φιάλες συμπιεσμένου αέρα κυκλοφορούν και συσκευές rebreather –συσκευές κλειστού τύπου που επεξεργάζονται την αναπνοή μέσω ειδικών φίλτρων προσφέροντας μεγάλη αυτονομία στον χρήστη. Εξαιτίας των ηλεκτρονικών συστημάτων που χρησιμοποιούν ενδέχεται η χρήση τους να αποβεί μοιραία για τους δύτες, καθώς εκπέμπουν μεγαλύτερες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα.
«Από την πρώτη φορά που μπαίνει κανείς σε ένα σπήλαιο ξέρει ότι περπατά στα τυφλά» δηλώνει στο «Βήμα» ο κ. Γιάννης Αθανασόπουλος, εθελοντής σπηλαιολόγος και μέλος της ΣΠΗΝΑ (Σπηλαιολογία Ναυπλίου) συμπληρώνοντας: «Είναι τα μοναδικά φυσικά στοιχεία που μας δείχνουν το παρελθόν και δεν έχουν αλλοιωθεί από τον άνθρωπο».
Στο εσωτερικό τους μπορεί να ανακαλύψει κανείς λίμνες «θαμμένες» στα έγκατα, κρυστάλλους με ιδιαίτερους χρωματισμούς, διαδρομές και μονοπάτια που οδηγούν εθελοντές και επιστήμονες στην ανακάλυψη του αγνώστου. Οπως διευκρινίζει στο «Βήμα» ο κ. Γιαννόπουλος, «για τους εθελοντές σπηλαιολόγους, ή πιο σωστά για την αθλητική σπηλαιολογία, η γοητεία είναι η αγάπη για το παρελθόν, ενώ για την επιστημονική – ερευνητική είναι η μελέτη αυτού του εξωπραγματικού μικρόκοσμου».
Στην Ελλάδα με τα περίπου 15.000 σπήλαια, όπου μόνο ένας μικρός αριθμός τους έχει εξερευνηθεί, η σπηλαιολογία και η σπηλαιοκατάδυση αποτελούν μόνο χόμπι ανθρώπων με όρεξη, κουράγιο και θέληση για τις δραστηριότητες αυτές και όχι σε επαγγελματικό επίπεδο. «Μόνο η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας του (τέως) υπουργείου Πολιτισμού είναι αρμόδια για τον εντοπισμό, έρευνα, ανασκαφή, μελέτη, καθώς και για την προστασία και ανάδειξη των σπηλαίων» τονίζει ο κ. Αθανασόπουλος, εξηγώντας ότι στην Ελλάδα υπάρχουν μόνο 15 σύλλογοι, με μικρό αριθμό μελών.
Μπορεί η Γεωλογία να διδάσκεται σε τρία ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας (Καποδιστριακό, Αριστοτέλειο και Πανεπιστήμιο Πατρών), ο κλάδος της Σπηλαιολογίας όμως δεν αποτελεί ξεχωριστό μάθημα. «Δεν γίνεται στη χώρα μας, πλούσια σε σπήλαια, να μην υπάρχει ένα τέτοιο μάθημα, όταν σε χώρες του εξωτερικού ασχολούνται μόνο με τον τομέα αυτόν» δηλώνει ο κ. Γιαννόπουλος. Και στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν υπάρχει αντίστοιχος τομέας, όπως θα έπρεπε, στα Τμήματα Γεωλογίας όπου αντιστοιχεί, την ίδια στιγμή που σε πανεπιστήμια του εξωτερικού είναι ξεχωριστό τμήμα. «Οι νέοι του εξωτερικού δείχνουν περισσότερο ζήλο στην εξερεύνηση σπηλαίων. Επισκέπτονται μάλιστα συχνά τη χώρα μας για να μελετήσουν την ιδιαιτερότητα των σπηλαίων μας».
Περίπου 29 είναι σήμερα τα σπήλαια που έχουν αξιοποιηθεί ανά την Ελλάδα για τουριστικούς κυρίως λόγους. Ενα από αυτά είναι και το σπήλαιο του Διρού στη Λακωνία με συνολική έκταση 14.700 μέτρων.
Είναι όμως αυτά τα σπήλαια ασφαλή για τους επισκέπτες; Οπως εξηγεί ο κ. Γιαννόπουλος, «για τα σπήλαια που τίθενται προς τουριστική αξιοποίηση σήμερα θα πρέπει να πραγματοποιηθούν όλες οι σχετικές μελέτες ούτως ώστε να δοθεί η άδεια. Είναι αλήθεια πως στα παλαιά σπήλαια δεν είχαν γίνει τέτοιες ενέργειες». Παρ’ όλα αυτά δηλώνει καθησυχαστικός καθώς εξηγεί: «Ενα τέτοιο σπήλαιο είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Πρόκειται για σπήλαια χιλιάδων ή και εκατομμυρίων ετών, τα οποία έπειτα από τόσες μεταβολές παραμένουν σταθερά».
Για την καλύτερη προστασία των επισκεπτών βέβαια τα παλαιά σπήλαια εντάσσονται στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΕΣΠΑ, για την ολοκληρωμένη μελέτη και την ανακαίνισή τους, όπως το σπήλαιο του Διρού, το οποίο έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα και από τις 3 Ιουνίου αναμένεται η ανακαίνισή του.
HeliosPlus
