Αντέχουν ακόμη οι παραδοσιακές ζώνες εμπορίου σε Αθήνα και Πειραιά. Οι πελάτες τους – λαϊκά στρώματα κυρίως, αλλά και μετανάστες – τις προτιμούν, καθώς οι τιμές των προϊόντων εκεί είναι συνήθως χαμηλές. Αντίθετα, περιοχές όπου αναπτύχθηκαν ακριβά καταστήματα, με στόχο τα υψηλά εισοδήματα, κατέρρευσαν γρήγορα, ήδη από την πρώτη περίοδο της κρίσης. Τα αποτελέσματα ερευνών την περίοδο 2011-2013 που υλοποίησε η Σχολή Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) καταρρίπτουν την ευρέως διαδεδομένη επιχειρηματολογία περί της ευθύνης των μεταναστών ή των κινητοποιήσεων στο Κέντρο για την καταστροφή του μικρού εμπορίου. Η οικονομική και κοινωνική λεηλασία στην οποία οδηγήθηκε η χώρα σπρώχνει τους λιανεμπόρους στο να κατεβάζουν ρολά ο ένας μετά τον άλλον, κυρίως στις βουβές πια αλλά άλλοτε λαμπερές και ακριβές εμπορικές γειτονιές. Μάλιστα η περιοχή του Μεταξουργείου προσελκύει το τελευταίο έτος έλληνες χονδρεμπόρους που προσπαθούν να επωφεληθούν από την… παρέλαση λιανεμπόρων από κάθε μεριά της Ελλάδας, των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής. Πάνε εκεί για να ψωνίσουν φθηνά στα μεγαθήρια της «China Town».

Τη μυθολογία γύρω από τους λόγους που οδηγούν πολλά καταστήματα στο «λουκέτο» φαίνεται ότι καταρρίπτει σειρά ερευνών του ΕΜΠ. Από τα στοιχεία που συγκέντρωσαν οι μελετητές, από τις επί μέρους καταγραφές, προκύπτουν δεδομένα τα οποία διαφοροποιούν περιοχές ανάλογα με την κοινωνική ταυτότητα και διάρθρωση.

«Ταραγμένες περιοχές, όπως για παράδειγμα τα Εξάρχεια, έχουν λιγότερα κλειστά καταστήματα από ό,τι… ειρηνικές περιοχές χωρίς κινητοποιήσεις,όπως το Κουκάκι» επισημαίνει ο επίκουρος καθηγητής Πολεοδομίας του ΕΜΠ και επιστημονικός υπεύθυνος των μελετών για Κουκάκι, Φιξ και Εξάρχεια κ. Νίκος Μπελαβίλας. Οπως αναφέρει ο ίδιος, σε γειτονιές που συγκεντρώνουν φτωχές οικονομικές τάξεις ή μετανάστες, όπως είναι κοντά στο λιμάνι του Πειραιά ή στην πλατεία Βάθη, καταγράφονται λιγότερα κλειστά καταστήματα συγκριτικά με λαμπρές περιοχές της πόλης, όπως το άνω τμήμα της λεωφόρου Συγγρού ή η κεντρική περιοχή του Πειραιά, γύρω από την πλατεία Δημαρχείουκαι την οδό Γρ. Λαμπράκη.

«Αυτό δείχνει, με εντυπωσιακό τρόπο, το πόσοατεκμηρίωτη και μάλλον ιδεολογικά κατευθυνόμενηήταν η επιχειρηματολογία περί της ευθύνης των μεταναστών ή των κινητοποιήσεων γιατο κλείσιμο των καταστημάτων στις κεντρικές περιοχές. Ενα άλλο στοιχείο που διακρίνουμεμέσα από τις εκτενείς καταγραφές κεντρικών ή περιφερειακών εμπορικών περιοχώνείναι ότι περιοχέςόπου αναπτύχθηκε εμπόριομε ακριβά καταστήματα (λ.χ.είδη ακριβού ρουχισμού, αντιπροσωπείες αυτοκινήτων κ.ά.)πουαπευθύνοντανσε υψηλών εισοδημάτωνστρώματα και οι οποίες ακολούθησαν την ανοδική πορεία της φούσκας του Χρηματιστηρίου και των Ολυμπιακών Αγώνων κατέρρευσαν γρήγορα. Αντίθετα, ζώνες εμπορίου που απευθύνονται σε λαϊκά στρώματα και μετανάστες, με φθηνά προϊόντα και χαμηλά ενοίκια, άντεξαν»σχολιάζει ο κ. Μπελαβίλας.
Στο Μεταξουργείο το ποσοστό των κλειστών καταστημάτων είναι περίπου 10%, όταν ο μέσος όρος στοεμπορικό κέντρο της Αθήνας φθάνει το 30%. Αντίστοιχα, στους τρεις βασικούς εμπορικούς δρόμους της Κυψέλης (Δροσοπούλου, Κύπρου καιΑγίας Ζώνης) το ποσοστό των «λουκέτων» είναι περίπου 20%.
Η εικόνα του 2012 από τις αποτυπώσεις των καταστημάτων με κατεβασμένα ρολά και των κενών κτιρίων, όπως λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής,«μπορεί να συγκριθεί μόνο μετους χάρτες των καταστροφών στις ελληνικές πόλειςμετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».Ποτέ στη σύγχρονη ελληνική ιστορία, με εξαίρεση τους πολέμους,«δεν είχαμε εικόνα τέτοιας καταστροφής και κατάρρευσης του αστικού ιστού» υποστηρίζει ο κ. Μπελαβίλας.
Ανθεκτική η πλατεία Εξαρχείων


Το πρώτο δίμηνο του 2012 καταγράφηκαν στα Εξάρχεια 453 κλειστά ισόγεια καταστήματα, 86 κενά κτίρια, κυρίως μονώροφα και διώροφα, και 21 κενά οικόπεδα. Τα κλειστά ή ερειπωμένα κτίρια, ως επί το πλείστον νεοκλασικές κατοικίες, αποτελούν σημάδια προηγούμενης κρίσης και αποδίδονται σε άλλες αιτίες, οι οποίες δεν σχετίζονται άμεσα με τη σημερινή.
Οσον αφορά τα κλειστά καταστήματα, αυτά εντοπίζονται στους εμπορικούς δρόμους Χαριλάου Τρικούπη και Ζωοδόχου Πηγής και στις κάθετες οδούς Ερεσού και Μεθώνης. Υπάρχουν όμως και άλλες δύο περιοχές με «κατεβασμένα ρολά»: στους πεζοδρόμους γύρω από την οδό Τζαβέλα και στις παρόδους της λεωφόρου Αλεξάνδρας. Αντίθετα, γύρω από την πλατεία Εξαρχείων οι χρήσεις αναψυχής υπερισχύουν και δεν πλήττονται στον ίδιο βαθμό με τα καταστήματα λιανικής.Στον περίγυρο της πλατείας, σε σύνολο 22 καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, το ποσοστό των «λουκέτων» δεν ξεπερνά το 9%.
Οπως παρατηρεί η ερευνήτρια του ΕΜΠ κυρίαΠολίνα Πρέντου, αν καιτο τοπικό εμπόριο πλήττεται σημαντικά (οπωροπωλεία, καταστήματα ρουχισμού κ.ά.), τα καταστήματα υπερτοπικής εμβέλειας, καθώς και το ειδικό εμπόριο (δίσκοι, βιβλία, είδη σχεδίου κ.ά.), που παραδοσιακά συγκεντρωνόταν στα Εξάρχεια, φαίνεται να αντέχουν περισσότερο, αν και αρκετά «λαβωμένα». Παράδειγμα αποτελεί η οδός Στουρνάρη με τα καταστήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών να συρρικνώνονται, χωρίς όμως να εξαφανίζονται. Από ταάλλοτε 64 καταστήματα, σήμερα είναι κλειστά τα 20 (ποσοστό 31%).
Ανθεκτικά στην οικονομική κρίση φαίνεται να είναι καταστήματα που προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες σε χαμηλές τιμές (αρτοποιεία, καταστήματα που βγάζουν φωτοτυπίες κ.ά.). Μάλιστα παρατηρείται και σχετική αύξησή τους σε κεντρικούς δρόμους. Ετσι η «κόκκινη ζώνη» του κέντρου των Εξαρχείων, περιοχή που παρουσιάζεται ως το κέντρο των ταραχών και της παραβατικότητας, εμφανίζει παρόμοια εικόνα με εμπορικές περιοχές άλλων γειτονιών της Αθήνας, και όχι εικόνα «κατεστραμμένης πόλης».
Αντέχει ο Αγιος Παύλος


Τις τελευταίες δεκαετίες η πλατεία Βάθης έχει χάσει σημαντικό ποσοστό παλαιών χρήσεων (γραφεία, εμπόριο, κατοικία) με συνέπεια την εγκατάσταση μεταναστών και την ανάπτυξη νέων δικτύων (εθνοτικό εμπόριο, άτυποι χώροι λατρείας κ.ά.). Παράλληλα έχουν ενταθείη παρουσία τοξικοεξαρτημένων ομάδων, η εμπορία ανθρώπων (trafficking) και η πορνεία. Αντίθετα, η γειτονική συνοικία του Αγίου Παύλου παρουσιάζει μεγαλύτερη ομοιογένεια και εσωτερική συνοχή ως πυκνοδομημένη περιοχή κατοικίας με εργαστήρια και παραγωγικές δραστηριότητες διάχυτες στον αστικό ιστό. Και εκείωστόσο είναι εμφανής η παρουσία μεταναστευτικών ομάδων.
Η παρουσία κενών ισογείων και διαμερισμάτων είναι φανερή σε όλη την περιοχή. Σε συνδυασμό με τα εγκαταλελειμμένα νεοκλασικά και τα κενά οικόπεδα που χρησιμοποιούνταιως χώροι στάθμευσης δίνουν μια έντονη αίσθηση ερήμωσης. Πάντως, όπως προκύπτει από τη μελέτη, η περιοχή διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την πολυλειτουργικότητά της, με κατοικία ακόμη και στο ισόγειο, και έντονη εμπορική δραστηριότητα, ιδιαίτερα σε κάποιους κεντρικούς άξονες και γύρω από την πλατεία του Αγίου Παύλου. Αν και ησυνοικία συγκαταλέγεται στις χαρακτηρισμένες ως επικίνδυνα «γκέτο» περιοχές της Αττικής, τα στοιχεία που συνέλεξανφοιτητές και οι φοιτήτριες, υπό την επίβλεψη τηςκαθηγήτριαςστον τομέαΠολεοδομίαςκαι Χωροταξίας κυρίαςΝτίνας Βαΐου και της λέκτορος κυρίας Ειρήνης Μίχα, αναδεικνύουν ζωντανούς θυλάκους οι οποίοι διατηρούν τους κατοίκους και τις εμπορικές χρήσεις τους.
Η απαξίωση της Συγγρού


Θεωρητικά έχει τα εχέγγυα για την ανάπτυξη του εμπορίου, αλλά η περιοχή της λεωφόρου Συγγρού βιώνει μια πρωτοφανή κατάρρευση των εμπορικών χρήσεων. Αν και εξυπηρετείται από τραμ, μετρό και λεωφορεία, βρίσκεται σε επαφή με τον λόφο Φιλοπάππου, το Μουσείο Ακρόποληςκαι τον τουριστικό πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου –στοιχεία που θα περίμενε κανείς ότι δημιουργούν δυναμικές ανάπτυξης -, παρατηρούνται μεγάλα ποσοστά αναξιοποίητου κτιριακού δυναμικού.

«Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το Κουκάκι αυτή τη στιγμή στερείται των στοιχείων που έχουν χαρακτηρισθεί ως αίτια αποδυνάμωσης της αγοράς του κέντρου της Αθήνας αλλά και της «παρακμής» του» αναφέρουν οι μελετητές. Συνολικά καταγράφηκαν 375 ισόγειοι χώροι χωρίς χρήση, καταστήματα και υπηρεσίες, ενώ ο αριθμός των άδειων κτιρίων φθάνει τα 156.
Οι αριθμοί προκαλούν ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον, καθώς τακενάσυγκεντρώνονται στους παραδοσιακά πιο εμπορικούς και πολυσύχναστους δρόμους του Κουκακίου. Στη Δημητρακοπούλου το 39% των κτιρίων έχει καταγραφεί με τουλάχιστον ένα κενό κατάστημα στο ισόγειο, ενώ στη Βεΐκου το ποσοστό προσεγγίζει το 45%.
Στον κεντρικό άξονα της λεωφόρου Συγγρού (από τον κόμβο της Καλλιρρόης ως τον ναό του Ολυμπίου Διός) το 54% των κτιρίων διαθέτεικλειστό χώρο προς ενοικίασηστο ισόγειο, ενώ το 29% καταγράφεται ως εντελώς κενό ή με μικρό ποσοστό επαγγελματικής χρήσης ή κατοίκησης από τις κυρίεςΣοφία Θεοδωράκηκαι Κατερίνα Φαφούτηστη διπλωματικήεργασία τους μεεπιβλέποντες καθηγητές τους κκ.Γιώργο ΧαϊδόπουλοκαιΝ.Μπελαβίλα.Στο τμήμα της λεωφόρου περί τον σταθμό μετρό Φιξ και βορειότερα τα κλειστά καταστήματα υπερβαίνουν σε πολλά οικοδομικά τετράγωνα το 50%.
Στη σταδιακή φθορά και απαξίωση των κτιρίων γραφείων της Συγγρού, με την παράλληλη ανάπτυξη άλλων πόλων συγκέντρωσης ίδιων χρήσεων στο Λεκανοπέδιο, συνέβαλαν τόσο η οικονομική κρίση που έχει αποτέλεσμα τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών όσο και οι υψηλές αντικειμενικές αξίες της περιοχής και τα υψηλά ενοίκια.
Κρατά ακόμη το λιμάνι του Πειραιά


Από το 2010 ως σήμερα πολλά τοπικά καταστήματα πώλησης ποικίλων προϊόντων –από ένδυση ως είδη οικιακής χρήσης –κλείνουν το ένα μετά το άλλο στο ιστορικό κέντρο του Πειραιά δημιουργώντας μιαν αίσθηση υποβάθμισης. Το πρόβλημα είναι εντονότερο στην περιοχή γύρω από την πλατεία Κοραή ως και το Πασαλιμάνι και την πλατεία Τερψιθέας, στην οποία τη δεκαετία του 2000 είχε δημιουργηθεί μια ζώνη ακριβών καταστημάτων. Εκεί η πυκνότητα των άδειων μαγαζιών είναι μεγάλη, σε αντίθεση με την περιοχή πίσω από το Δημοτικό Θέατρο ως και τον σταθμό του ΗΣΑΠ, όπου φθηνά ενοίκια και εμπορεύματα κρατούν την εμπορική δραστηριότητα ακόμη ζωντανή. Συνολικά στο κέντρο του Πειραιά το 2009 έκλεισαν 104 καταστήματα, ενώ στα μέσα του 2012 έφθαναν τα 315.
Κέντρο χονδρεμπορίου
Το Μεταξουργείο γίνεται η «νέα πιάτσα»
Μια ιδιαίτερη εμπορική «πιάτσα» χονδρικού εμπορίου από Κινέζους και Ελληνες, με τους πρώτους να αποτελούν ακόμη την πλειονότητα, δημιουργείται την τελευταία διετία στο Μεταξουργείο. Ετσι, σε αντίθεση με άλλες περιοχές του κέντρου όπου τα κατεβασμένα ρολά, τα ενοικιαστήρια ή τα πωλητήρια είναι δεκάδες (π.χ. σε Σταδίου, Πανεπιστημίου, Ακαδημίας, Σόλωνος κ.α.), εκεί ανθεί το χονδρεμπόριο, καθώς προσαρμόζεται στις παρούσες οικονομικές συνθήκες.
Στο πλαίσιο μελέτης με τίτλο «Κατοικία και επιχειρηματικές δραστηριότητες μεταναστών στο Μεταξουργείο», η οποία εκπονήθηκε τηνκοινωνιολόγο κυρίαΙριδα Πολύζουκαι τον αρχιτέκτονα κ. Δημήτρη Μπαλαμπανίδη, προκύπτει ότι στις οδούς Αγησιλάου, Μεγάλου Αλεξάνδρου, Κολωνού και Κολοκυνθούς μονάχα ένα στα δέκα καταστήματα είναι κλειστό.
Ελάχιστα είναι τα κατεβασμένα ρολά και στην εμπορική περιοχή γύρω από την πλατεία Ομονοίας και στις καθέτους της Πειραιώς. Οπως αναφέρει η κυρία Πολύζου, πρόκειται για καταστήματα λιανικής πώλησης και υπηρεσιών που προτείνουν χαμηλές τιμές και απευθύνονται σε γηγενείς και μετανάστες. Από τα ανοιχτά καταστήματα το 46% ανήκει σε Ελληνες και το 44% σε μετανάστες.
Στο Μεταξουργείο η αναλογία κλίνει υπέρ των κινέζων χονδρεμπόρων. Εκεί οι μελετητές κατέγραψαν 140 καταστήματα χονδρικής πώλησης κινέζων εμπόρων και 50 Ελλήνων. Η πρώτη εγκατάσταση τέτοιου είδους στο Μεταξουργείο σημειώνεται στις αρχές του 2000 και οφείλεται στην επιχειρηματική δράση κινέζων μεταναστών. Τα τελευταία χρόνια η παρουσία κινέζων εμπόρων προσείλκυσε και Ελληνες. Η μετεγκατάστασή τους από περιφερειακές περιοχές (Μεταμόρφωση, Μενίδι, Νέα Φιλαδέλφεια κ.ά.) προς την… Τσαϊνατάουνενίσχυσε σημαντικά την εμπορική τους δραστηριότητα.

«Η δουλειά την τελευταία διετία έχει πέσει πολύ. Ωστόσο σε σύγκριση με τη Νέα Φιλαδέλφεια όπου ήμασταν πριν, εδώ κερδίζω περισσότερα. Εχει δουλειά αν δουλεύεις σωστά. Μπορώ να ζω με αξιοπρέπεια» λέει στο «Βήμα» ο κ.Απόστολος Κούβας από την ελληνική βιοτεχνία ρούχων«Add Loft», η οποία εγκαταστάθηκε στο Μεταξουργείο πριν από έναν χρόνο.
Οπως υποστηρίζει ο ίδιος, δεν πήγαν στην περιοχή για να ανταγωνιστούν τους Κινέζους.«Τα δικά μας ρούχα έχουν ύφος, στυλ και ποιότητα. Δίνουμε μια διαφορετική εναλλακτική στους εμπόρους που έρχονται εδώ από Αθήνα, επαρχία και νησιά, αλλά και από τον Λίβανο, το Ισραήλ, την Κύπρο και τα Βαλκάνια» αναφέρει.
Τα λεγόμενά του βρίσκουν σύμφωνο και τον κ. Θόδωρο Κακλαμάνη, ιδιοκτήτη της βιοτεχνίας «Just top» που εγκαταστάθηκε στο Μεταξουργείο τον Νοέμβριο του 2011 σε έναν χώρο στον οποίο παλαιότερα λειτουργούσε κρεοπωλείο. Η εταιρεία του βρισκόταν στη Μεταμόρφωση σε ιδιόκτητο κτίριο, το οποίο πλέον παραμένει κενό. «Τι να την κάνω εκεί την επιχείρηση σε δικό μου κτίριο χωρίς πελάτες; Εδώ, αν και πληρώνω νοίκι, υπάρχει κίνηση».Κοιτάζει γύρω του και δείχνει τι γίνεται εκείνη την ώρα, 10 το πρωί. «Οπως βλέπετε, έχω ήδη πέντε με έξι πελάτες που ψωνίζουν» λέει, επισημαίνοντας ότι η περιοχή είναι πλέον «πιάτσα», καθώς κάθε ημέρα την επισκέπτονται περίπου 1.000 λιανέμποροι από Ελλάδα και Κύπρο.
Για τον κ. Κακλαμάνη, 20 χρόνια σε αυτή τη δουλειά, η μετεγκατάσταση στο Μεταξουργείο ήταν η ύστατη προσπάθεια για να σώσει την επιχείρησή του.«Το 80% της πελατείας μου είχε αρχίσει να έρχεται εδώ και να ψωνίζει από τους Κινέζους. Ετσι ήρθαμε εδώ, ρίξαμε και το κοστολόγιό μας. Φανταστείτε ότι πλέον έχουμε πελάτες και κινέζους λιανεμπόρους» σημειώνει.
Σήμερα περίπου 50 έλληνες χονδρέμποροι έχουν μετακομίσει στην περιοχή. Και καθημερινά ο αριθμός αυξάνεται. Δίπλα στην εταιρεία του κ. Κούβα ήλθαν νέοι ένοικοι. Είναι παλαιοί γείτονες και φίλοι οι οποίοι είχαν κι εκείνοι επιχείρηση στη Νέα Φιλαδέλφεια. «Οταν ξεκίνησα να έρθω εδώ, μου έλεγαν οι πελάτες μου ότι είμαι τρελός και ότι θα καταστραφώ» σημειώνει ο ίδιος, προσθέτοντας με ικανοποίηση ότι τελικά δικαιώνεται για την επιλογή του.
Τα ενοίκια είναι ακόμη φθηνά –αν και τελευταία εξαιτίας της ζήτησης έχουν αρχίσει να «τσιμπάνε». Οι νέοι ένοικοι του Μεταξουργείου έδωσαν πάντως νέα πνοή και στα μικρομάγαζα της περιοχής. Οπως λέει ο κ. Κακλαμάνης, «ψιλικατζίδικα και φούρνοι είδαν τον τζίρο τους να αυξάνεται 100%».

Η ταυτότητα της έρευνας

ΕΜΠ – Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχ., Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας
Το χωρικό αποτύπωμα της κρίσης

Κουκάκι/Φιξ – Κλειστά καταστήματα και κτίρια
Ερευνητική ομάδα:
Σπουδάστριες: Σ. Θεοδωράκη, Κ. Φαφούτη
Διδάσκοντες: Ν. Μπελαβίλας, Γ. Χαϊδόπουλος,

Καταγραφή: Νοέμβριος 2011, στα πλαίσια της διπλωματικής εργασίας «Κουκάκι_ Αναβαθμίσεις του υπαίθριου αστικού χώρου»

Εξάρχεια – Κλειστά καταστήματα και κτίρια
Ερευνητική ομάδα:
Σπουδαστές /τριες του 5ου εξαμήνου, ακαδ. έτος 2011-2012
Διδάσκων: Ν. Μπελαβίλας – Επικουρική διδασκαλία: Π. Πρέντου, Ι. Πολύζου

Καταγραφή: Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2012, στα πλαίσια του μαθήματος Πολεοδομία Ι: Αναλυτική προσέγγιση του Αστικού Χώρου (5ο εξάμηνο)

Εξάρχεια – Κλειστά καταστήματα και κτίρια
Ερευνητική ομάδα:
Σπουδαστές /τριες: Ν.-Ξ. Αλυγίζου, Α. Αμπανάβου, Β. Αποστολοπούλου, Χ. Αυγουστίδου, Δ. Βαλιανάτου, A. Βασάλιος, Λ. Βασιλείου-Γεώργα, Ν. Βέργου, Θ. Ζερβός, Κ. Θεοδωράκη, Η. Θεοδωράκης, Ε. Θεοδωρέλλη, Μ. Θεοδώρου, Κ. Κάκλα, Γ. Κανελλοπούλου, Δ. Καρακώστας, Σ. Κίτσου, E. Κλώσσα-Σωτηρίου, Χ. Κολοκοτρώνη, Ν. Κολυβά, Ε. Κρεμμυδά, Ο. Κυτέα, Χ. Λάκκα, Π. Μνατζιώρου, Κ. Μαρκοπούλου, Ι. Μαρούδα, Γ. Μέσσας, Α. Μητρόπουλος, Χ. Μούρτη, Γ. Μπουγιούκος, Σ. Νικολαϊδου, Δ.-Ε. Ντερη, Α. Παναγιωτοπούλου, Μ. Παπαπδημητράκη, Η. Πολυδώρη, Δ. Ρήγα, Α. Ρίζου, Σ.-Μ. Ρούνη, Ε.-Μ. Σκευάκη, Α. Σταυροπούλου, Ε. Στράτου, Χ. Τσοοπανίδου, Π. Χιονίδου, Α. Χρησίμου
Διδάσκων: Ν. Μπελαβίλας – Επικουρική διδασκαλία: Π. Πρέντου, Ι. Πολύζου

Καταγραφή: Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2012, στα πλαίσια του μαθήματος Πολεοδομία Ι: Αναλυτική προσέγγιση του Αστικού Χώρου (5ο εξάμηνο)

Πλατεία Βάθης – Κλειστά καταστήματα και κτίρια
Ερευνητική ομάδα:
Σπουδαστές /τριες: Σ. Μαυράκης, Μ. Παπαχαρίση, Μ. Πετρόγγονας
Διδάσκουσα: Ντ. Βαΐου

Καταγραφή: Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2012, στα πλαίσια του μαθήματος Σχεδιασμός Αστικού Χώρου 7Α (7ο εξάμηνο)

Πειραιάς – Κλειστά καταστήματα
Ερευνητική ομάδα:
Σπουδάστρια: Β. Γλένη
Διδάσκουσα: Ντ. Βαΐου

Καταγραφή: Ιούνιος 2012, στα πλαίσια της μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας «Ανιχνεύοντας την κρίση στην πόλη του Πειραιά»

Μεταξουργείο – κλειστά καταστήματα – χονδρική
Ερευνητική ομάδα: Δ. Μπαλαμπανίδης, Ί. Πολύζου
Καταγραφή Ιούνιος 2012 – Φεβρουάριος 2013 στα πλαίσια έρευνας με τίτλο, «Κατοικία και επιχειρηματικές δραστηριότητες μεταναστών. Μια συγκριτική μελέτη στην Κυψέλη και στο Μεταξουργείο».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ