πολιτική: Γρηγόρης Λαμπράκης: Θύμα του τρίκυκλου που κινούσε η χούντα

Ολα ήσαν καλά σχεδιασμένα και καλά οργανωμένα το βράδυ της Τετάρτης 22 Μαΐου 1963. Στις επτά η αίθουσα του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος, στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Ερμού, ήταν κατάμεστη από οπαδούς της Επιτροπής Ειρήνης. Ομιλητής ο Γρηγόρης Λαμπράκης, βουλευτής, συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ.

Στο απέναντι πεζοδρόμιο είχε συγκεντρωθεί ένα ετερώνυμο πλήθος. Μπροστά είχε παραταχθεί ισχυρή δύναμη (180 ανδρών) της Χωροφυλακής με όλη την ηγεσία, με επικεφαλής τον στρατηγό Μήτσου. Είχε ενημερωθεί από τους οργανωτές ότι σχεδιάζονταν επεισόδια κατά του Λαμπράκη και των οργανωτών. Οταν στις οκτώ το βράδυ ο Λαμπράκης πλησιάζει την είσοδο της αίθουσας δέχεται δύο δυνατά χτυπήματα στο κεφάλι από ομάδα «αντιφρονούντων». Ο Λαμπράκης ζαλίζεται και υποβαστάζεται από τους φίλους του. Η ηγεσία της Χωροφυλακής παρακολουθεί αδιάφορη… Είναι το προοίμιο της τραγωδίας που θα γραφεί έπειτα από δύο ώρες.

Ο Λαμπράκης άρχισε την ομιλία με την προειδοποίηση ότι απειλείται η ζωή του. Οι «αντιφρονούντες», υπό την «προστασία» της Χωροφυλακής, απαντούν με πετροβολισμό της αίθουσας και με συνθήματα:

–Βούλγαρε Λαμπράκη, θα πεθάνεις.

–Προδότες, θα πεθάνετε όλοι.

–Θάνατος στον Λαμπράκη.

Η Χωροφυλακή παραμένει και πάλι αδιάφορη. Στις 10 το βράδυ βγαίνει από την αίθουσα και προχωρεί με τα πόδια προς το παρακείμενο ξενοδοχείο. Ο δρόμος είναι ελεύθερος διότι είχε απαγορευθεί η κυκλοφορία. Οχι για όλους… Από τον κάθετο δρόμο Σπανδωνή ξεκινά με ορμή ένα μεγάλο τρίκυκλο, πέφτει πάνω στον Λαμπράκη και φεύγει. Ο βουλευτής πέφτει αιμόφυρτος στην άσφαλτο και η ηγεσία της Χωροφυλακής παρακολουθεί, ως απλός θεατής, την αποχώρηση του τρίκυκλου…

Ενα άγνωστο άτομο τρέχει πίσω από το τρίκυκλο, πηδάει στην καρότσα και προσπαθεί να συλλάβει τον οδηγό. Θα συλληφθεί τυχαία από έναν πυροσβέστη. Οδηγός ο Σπύρος Γκοτζαμάνης και στην καρότσα ο Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης, ο οποίος κατάφερε με λοστό το μοιραίο χτύπημα στο κεφάλι του Λαμπράκη. Ο ήρωας που «χάλασε» το καλοστημένο σενάριο, ο Μανόλης Χατζηαποστόλου, ο επονομαζόμενος «Τίγρης».

Ο Λαμπράκης μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ. Τα τραύματα στο κεφάλι άφηναν ελάχιστες ελπίδες. Τα ξημερώματα της Δευτέρας 27 Μαΐου έχασε τη μάχη με τον θάνατο.

Η Χωροφυλακή έσπευσε να χαρακτηρίσει «αιφνιδία» την εμφάνιση του τρίκυκλου και τον τραυματισμό του Λαμπράκη «τροχαίο ατύχημα». Αυτή την εκδοχή θα υιοθετήσει και η κυβέρνηση, η οποία με τη συνεργασία της ηγεσίας της Χωροφυλακής θα επιχειρήσει, με όλα τα μέσα, να «κλείσει» την υπόθεση στο «τροχαίο». Ο αρχηγός της Χωροφυλακής Βαρδουλάκης είχε αναλάβει να καθοδηγεί τους «δικούς» του και ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Κ. Κόλλιας τις πιέσεις προς τους δικαστές. Θα ανταμειφθεί με το αξίωμα του «πρωθυπουργού» στην πρώτη κυβέρνηση της χούντας.

Οι έντιμοι δικαστές και τρεις δημοσιογράφοι θα «χαλάσουν» τα κυβερνητικά σχέδια. Το βράδυ της Παρασκευής 24 Μαΐου συγκαλείται σύσκεψη υπό τον εισαγγελέα Εφετών Μανδραπήλια. Μετέχουν ο αντεισαγγελέας Εφετών Παύλος Δελαπόρτας, οι εισαγγελείς Πρωτοδικών Π. Αργυρόπουλος και Δ. Παπαντωνίου. Ιστορική η απόφαση. Παραδίδεται στον παριστάμενο ανακριτή του Γ’ Τμήματος Χρήστο Σαρτζετάκη η δικογραφία με τον χαρακτηρισμό «απόπειρα ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως» (Λαμπράκη) και «επικίνδυνος σωματική βλάβη εκ προθέσεως» (αναφερόταν στον τραυματισμό από «αντιφρονούντες» του βουλευτή της ΕΔΑ Γ. Τσαρουχά).

Ο Σαρτζετάκης είχε τη συμπαράσταση των ανωτέρων του στη Θεσσαλονίκη αλλά την αντιπαλότητα των κυβερνητικών οργάνων και του Κόλλια. Στη Χωροφυλακή είχε επιβληθεί η μαφιόζικη «ομερτά». Τα στόματα κλειστά και στενή παρακολούθηση και παρεμπόδιση των δημοσιογράφων που αντικατέστησαν τη Χωροφυλακή στην αναζήτηση των προσώπων και των μηχανισμών που βρίσκονταν πίσω από το τρίκυκλο.

Με τον Γιάννη Βούλτεψη (της «Αυγής») και τον Γ. Μπέρτσο (της «Ελευθερίας») σε κλίμα απειλών και εκβιασμών, αποκαλύψαμε συνεργούς, διασυνδέσεις υπουργών και χουντικών με παρακρατικές οργανώσεις, των παρακρατικών με την κρατική εξουσία, οργανωτές των αντισυγκεντρώσεων και σημαντικές ενδείξεις για τους ηθικούς αυτουργούς. Με πολλές δυσκολίες βρήκα το αρχείο του Παραρτήματος Βορείου Ελλάδος της Υπηρεσίας Πληροφοριών του υπουργείου Προεδρίας, του οποίου προΐστατο το στέλεχος του ΙΔΕΑ στρατηγός Γωγούσης. Το δημοσίευσα στο «Βήμα». Απεδείκνυε τους οργανωτές της αντισυγκέντρωσης και τον στόχο.

Η δολοφονία του Λαμπράκη ήταν ένας κρίκος, μια «προπαρασκευαστική ενέργεια» στην πορεία προς τη δικτατορία. Εναν μήνα πριν ο στρατηγός Καρδαμάκης είχε ενημερώσει τους Αμερικανούς ότι, με πρωταγωνιστή τον Γ. Παπαδόπουλο, ομάδα αξιωματικών σχεδίαζε πραξικόπημα για να αποτρέψει την προβλεπόμενη νίκη της Ενωσης Κέντρου στις επόμενες εκλογές. Οι χουντικοί περίμεναν εξέγερση της Αριστεράς μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη, όπως είχε σχεδιάσει η ηγεσία του ΚΚΕ στο εξωτερικό. Διαφώνησε η ηγεσία της ΕΔΑ. Η κηδεία του Λαμπράκη, στην οποία μετείχαν 500.000 πολίτες, ήταν απόλυτα ειρηνική.

Η δολοφονία του Λαμπράκη έκλεισε δικαστικά στις 30 Δεκεμβρίου 1966. Ολοι οι αξιωματικοί Χωροφυλακής απηλλάγησαν. Καταδικάστηκαν μόνο οι παρακρατικοί Γκοτζαμάνης για θανατηφόρα βλάβη και Εμμανουηλίδης για απλή συνέργεια. Από τις πρώτες πράξεις της χούντας ήταν η απελευθέρωσή τους και η σύλληψη του Χρήστου Σαρτζετάκη. Επειτα από λίγους μήνες θα του κάνω «παρέα» στον Κορυδαλλό. Ο Χρήστος Σαρτζετάκης θα εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας το 1985.

Ενάμιση μήνα προτού κλείσει η υπόθεση της δολοφονίας του Λαμπράκη άρχιζε η δίκη «κεκλεισμένων των θυρών» της σκευωρίας του ΑΣΠΙΔΑ, ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας που «φιλοτεχνούσε» η χούντα. Επειτα από 100 ημέρες το Στρατοδικείο με την απόφασή του θα «απαλλάξει» με καταδικαστικές αποφάσεις το Στράτευμα από τους δημοκρατικούς αξιωματικούς. Ηταν 16 Μαρτίου 1967. Επειτα από 45 ημέρες η Ελλάδα μπήκε στον «γύψο» του Παπαδόπουλου…

Η δολοφονία Λαμπράκη ήταν καταλύτης πολιτικών εξελίξεων. Ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής παραιτήθηκε ύστερα από έναν μήνα. Στις εκλογές του Νοεμβρίου η ΕΚ υπό την ηγεσία του Γ. Παπανδρέου κερδίζει τις εκλογές. Ακολουθούν ο θρίαμβος του Φεβρουαρίου 1964, η σύγκρουση με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, η αποστασία και η προκήρυξη εκλογών για τον Απρίλιο… Μετά τα τανκς.