Ομαδική ψυχοθεραπεία για… υπερχρεωμένους

Οι καρέκλες είναι τοποθετημένες σε κύκλο, ως είθισται στην ομαδική ψυχοθεραπεία. Λίγα λεπτά απομένουν για την έναρξη της συνεδρίας και οι συμμετέχοντες έχουν συγκεντρωθεί στην αίθουσα. Με σφιγμένα χαμόγελα ανταλλάσσουν αμήχανους χαιρετισμούς και περιμένουν όρθιοι ακουμπώντας στον τοίχο. Μοιάζουν να φοβούνται να καθήσουν, σαν να διστάζουν να εισέλθουν στον κύκλο αυτής της ψυχοθεραπείας και να αποδεχτούν το «στίγμα» των υπερχρεωμένων πολιτών που έχουν πνιγεί στα χρέη – και στην απόγνωση. Η ψυχοθεραπεύτρια μπαίνει στην αίθουσα, καλωσορίζει την ομάδα και το παγωμένο κλίμα σταδιακά διαλύεται. Το ρολόι δείχνει έξι και στα γραφεία της Ενωσης Καταναλωτών – Ποιότητα Ζωής (ΕΚΠΟΙΖΩ) λαμβάνει σάρκα και οστά για πρώτη φορά ένα φαινόμενο που άλλοτε θα φάνταζε σενάριο επιστημονικής φαντασίας: ομαδική ψυχοθεραπεία για… υπερχρεωμένους.

«»Θα αυτοκτονήσω», «θα φουντάρω», «θα θέσω τέλος». Εδώ και ενάμιση χρόνο παρέχουμε νομικές συμβουλές σε υπερχρεωμένους πολίτες που επιδιώκουν εξωδικαστικούς συμβιβασμούς με τράπεζες και ακούμε συνέχεια τις ίδιες σκληρές λέξεις. Μπροστά σε αδιέξοδα τέτοιου βάθους και έντασης, οι νομικές συμβουλές περιττεύουν. Επρεπε κάτι να κάνουμε για να αποτρέψουμε τα χειρότερα» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής» η κυρία Λίλα Λιναρδάτου, δικηγόρος στο νομικό τμήμα της ΕΚΠΟΙΖΩ όπου έχουν κατατεθεί περισσότερες από 6.000 αιτήσεις για υπαγωγή στον νόμο 3869/2010, γνωστό και ως νόμο για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά. Απευθύνοντας αλλεπάλληλες εκκλήσεις σε ειδικούς ψυχικής υγείας, η εν λόγω οργάνωση κατόρθωσε να συγκεντρώσει μια ομάδα εθελοντών ψυχιάτρων και ψυχολόγων, οι οποίοι οργανώνουν δωρεάν ομαδικές ψυχοθεραπείες για υπερχρεωμένους.

Τα λεπτά περνούν και η τεταμένη ατμόσφαιρα στην αίθουσα αμβλύνεται. Η ομαδική ψυχοθεραπεία μετατρέπεται έτσι σε ένα ψηφιδωτό προσωπικών ιστοριών που φανερώνουν ότι το πρόβλημα της υπερχρέωσης είναι πολύ πιο σύνθετο και πολύπλευρο απ’ ό,τι αποκαλύπτουν τα νούμερα των τραπεζικών ισολογισμών. Καταναλωτές που χρησιμοποιούσαν τη μία πιστωτική κάρτα για να αποπληρώνουν την άλλη, οικογενειάρχες που χρεώθηκαν «ως τον λαιμό» λόγω ενός προβλήματος υγείας και ποτέ δεν κατάφεραν να ανακάμψουν, άνθρωποι που βιώνουν το αδιέξοδο ζώντας σε αναμονή ενός εξωδικαστικού συμβιβασμού που ποτέ δεν έρχεται. «Η κατάσταση έχει γίνει αφόρητη. Οι εισπρακτικές εταιρείες μού τηλεφωνούν ως και δέκα φορές την ημέρα και με απειλούν» λέει ο κ. Κωνσταντίνος Βενάρδος, ο οποίος εργαζόταν ως α’ μηχανικός του Εμπορικού Ναυτικού ώσπου να βγει σε αναπηρική σύνταξη, λόγω αναπηρίας ποσοστού άνω του 80%. «Εχω υποβάλει αίτηση για εξωδικαστικό συμβιβασμό αλλά οι τράπεζες απλώς με αγνοούν. Εχω μείνει με πέντε ευρώ ως το τέλος του μήνα και ο πανικός με κατακλύζει. Σκέφτομαι συνέχεια την αυτοκτονία, να θέσω ένα τέλος σε όλα αυτά. Ομως κάθε φορά που αγγίζω το όριο, σκέφτομαι τον γιο μου. Οκτώ χρόνων παιδί, τι θα απογίνει αν τον εγκαταλείψω;» διερωτάται. Η σκέψη των αγαπημένων τους προσώπων, ωστόσο, δεν στάθηκε αρκετή για να αποτρέψει ορισμένους υπερχρεωμένους καταναλωτές από το απονενοημένο διάβημα. «Τέσσερα μέλη της ΕΚΠΟΙΖΩ αυτοκτόνησαν τους τελευταίους μήνες, ενώ δεκάδες άλλοι λαμβάνουν ηρεμιστικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Επρεπε κάτι να κάνουμε για να μη θρηνήσουμε σύντομα κι άλλα θύματα» σημειώνει η κυρία Μικαέλα Χριστοδούλου, μία εκ των δικηγόρων της ομάδας.

Ιατρικά προβλήματα με ψυχοσωματικά αίτια, όπως καρδιακά επεισόδια και διαταραχές του πεπτικού συστήματος, γίνονται όλο και πιο συχνά ανάμεσα στους υπερχρεωμένους. «Από το άγχος και την τρομοκρατία εν τέλει έπαθα διάτρηση στομάχου. Σε όλη μου τη ζωή ποτέ δεν χρωστούσα ούτε δραχμή. Ωστόσο, όταν η γυναίκα μου αποφάσισε να κλείσει το κατάστημά της πριν από δύο χρόνια, αναγκάστηκα να δανειστώ για να πληρώσω τους προμηθευτές, το ΤΕΒΕ, το κλείσιμο των βιβλίων. Εν μέσω κρίσης, δεν κατάφερα να αποπληρώσω το δάνειο. Και τότε άρχισε η κόλαση των εισπρακτικών εταιρειών. Τηλέφωνα, απειλές, προσβολές» εξομολογείται ο Δ. Π. ο οποίος επιλέγει να μην αποκαλύψει την ταυτότητά του. «Σήμερα είμαι εδώ και συμμετέχω στην ψυχοθεραπεία γιατί παραδέχομαι ότι δεν μπορώ να αντεπεξέλθω σε όλο αυτό μόνος μου. Ο εγωισμός δεν βοηθά. Πρέπει να μιλήσουμε σε κάποιον για αυτά που περνάμε, ειδάλλως θα αρρωστήσουμε» καταλήγει.

Ποιος φταίει;
Στόχος είναι η ενδοσκόπηση
Η ψυχοθεραπεία δεν έχει ως στόχο να αναζητήσει «ενόχους». Ωστόσο, το ερώτημα της απόδοσης ευθυνών για το φαινόμενο της υπερχρέωσης δεν μπορεί να αποφευχθεί. Εν τέλει, την ευθύνη έχουν οι ίδιοι οι πολίτες που δανείζονταν αλόγιστα; Ή μήπως οι τράπεζες που εν γνώσει τους παρείχαν πίστωση σε άτομα που δεν είχαν κανένα εχέγγυο αποπληρωμής των δανείων; Οπως υπογραμμίζει η κυρία Αγγελική Τσίκλη, μία από τις ψυχολόγους της ομάδας, η απάντηση είναι ζήτημα προσωπικό. Στόχος είναι, ωστόσο, να μη λειτουργήσει η ψυχοθεραπεία απλώς ως ένα βήμα για να εκφράσουν οι υπερχρεωμένοι την «οργή» τους απέναντι στην κοινωνία, στο σύστημα ή στις τράπεζες. «Βασικός στόχος είναι η ενδοσκόπηση, να κοιτάξει με ειλικρίνεια ο κάθε άνθρωπος το παρελθόν του και να εντοπίσει τους λόγους για τους οποίους έφτασε στην υπερχρέωση. Παρορμητικές συμπεριφορές, καταναλωτισμός, ματαιοδοξία, ακόμα και μιμητισμός σε μια εποχή που όλοι ζούσαν με εύκολο χρήμα, είναι αρκετές από τις αιτίες που ο καθένας πρέπει να αναζητήσει μέσα του» υπογραμμίζει. «Παραδέχομαι ότι μπήκα σε έναν φαύλο κύκλο. Χρησιμοποιούσα τη μία κάρτα για να ξεπληρώνω την άλλη και έφτασα να έχω γύρω στις… είκοσι κάρτες και να τροφοδοτώ τη μία με την άλλη. Ομως, δεν έχουν ίσο μερίδιο της ευθύνης και οι τράπεζες που μου δάνειζαν ενώ ήταν πασιφανές ότι δεν θα είχα ποτέ δυνατότητα να αποπληρώσω τα χρέη;» διερωτάται ο δημόσιος υπάλληλος κ. Μάρκος Τσίνας. «Το χειρότερο είναι ότι ακόμα και τώρα που έχω πετύχει δικαστική ρύθμιση, με τις συνεχείς μειώσεις του εισοδήματός μου κινδυνεύω να μην μπορέσω να αντεπεξέλθω στους όρους της δικαστικής απόφασης!» καταλήγει.