Η βουτιά στο κενό γνωστού διαφηµιστή το πρωί της προηγούµενης Τετάρτης ήρθε να προστεθεί στα απονενοηµένα διαβήµατα που βλέπουν το φως της δηµοσιότητας τους τελευταίους µήνες. Ελάχιστες ηµέρες νωρίτερα η εφηµερίδα «Wall Street Journal» είχε αφιερώσει εκτενές ρεπορτάζ σε αυτόχειρα από την Κρήτη συνδέοντας ευθέως την πράξη µε την οικονοµική κρίση. Το φαινόµενο προσωποποιείται και δείχνει να εµφανίζει αυξητικές τάσεις σε µια κοινωνία άµαθη, που έχει αντισταθεί επί µακρόν να ενταχθεί σε καταλόγους µε υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών, όπως αυτά των _ ζηλευτών κατά τα άλλα _ σκανδιναβικών χωρών. Το οικονοµικό περιβάλλον, σε συνδυασµό µε µείζονα προσωπικά αδιέξοδα, οπλίζει χέρια, ωθεί απελπισµένους στο να αυτοπυρποληθούν, µετατρέπει σε λύση το σάλτο από ψηλά. Η Ελλάδα πληρώνει λοιπόν ακόµη και µε το τίµηµα του θανάτου την οικονοµική της δυσπραγία; Ενίοτε, και διόλου τυχαία, το δράµα εκτυλίσσεται στον εργασιακό χώρο, άλλοτε σκηνικό δηµιουργίας – πηγή οικονοµικών απολαβών. Στοιχεία που παρουσιάστηκαν µόλις τον Μάρτιο του 2011 στο Βερολίνο δείχνουν ότι σε ευρωπαϊκή κλίµακα η κατάθλιψη και το άγχος έχουν κατακλύσει τις επιχειρήσεις, µε τους εργαζοµένους να απουσιάζουν συχνότερα παρά ποτέ ή να είναι φυσικά παρόντες χωρίς να αποδίδουν. Η επιστήµη της ψυχολογίας µελετά πλέον το σύνδροµο του εργαζοµένου που κατάφερε να επιζήσει: τη θλίψη για τις άδειες καρέκλες των (απολυµένων) συναδέλφων, τον θυµό απέναντι στη διοίκηση, αλλά και τον φόβο ότι σύντοµα θα έλθει και η δική του σειρά. Ο κ. Θανάσης Τζαβάρας, πολύπειρος ψυχίατρος – ψυχαναλυτής, η κυρία Φωτεινή Τσαλίκογλου, καθηγήτρια Ψυχολογίας, και η κυρία Αναστασία Rush, κλινική ψυχολόγος, καταθέτουν τη δική τους εκδοχή στο πρόβληµα της κρίσης στην ελληνική κοινωνία. Τι συµβαίνει όταν καλείσαι να αποδώσεις σε περιβάλλον αβεβαιότητας, σαρωτικών αλλαγών, φόβου για το µέλλον; Ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας φέρει το εργασιακό στρες ως την υπ’ αριθµόν 2 σοβαρότερη επαγγελµατική ασθένεια, ενώ επιµένει ότι ως το 2020 η κατάθλιψη θα είναι η δεύτερη αιτία θανάτου µετά τα καρδιαγγειακά νοσήµατα.
Οι Ελληνες δε παρουσιάζουν µια σηµαντική ιδιαιτερότητα: το 60% των ερωτηθέντων αναφέρει ότι η εργασία επηρεάζει την κατάσταση της υγείας τους, σωµατικής και ψυχικής, όταν το αντίστοιχο ευρωπαϊκό ποσοστό κινείται µόλις στο 35%.
Η κυρία Αναστασία Rush, κλινική ψυχολόγος, γενική διευθύντρια της Hellas Eap (πιστοποιηµένα προγράµµατα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στον εργασιακό χώρο), τονίζει ότι µέσα από την εξυπηρέτηση περισσότερων από 25.000 εργαζοµένων, αλλά και των µελών των οικογενειών τους, «τα τελευταία δύο χρόνια έχει διαπιστωθεί ιδιαίτερη έξαρση της απόπειρας αυτοκτονιών, των φαινοµένων βίας, επιθετικότητας και συγκρούσεων, τόσο στο εργασιακό όσο και στο οικογενειακό περιβάλλον».
«Διαχειριζόµαστε ολοένα περισσότερες καταστάσεις κρίσεων πανικού, διαφόρων άλλων ψυχοσωµατικών συµπτωµάτων, κατάθλιψης και ψυχωτικών επεισοδίων. Σχεδόν όλοι οι εξυπηρετούµενοι αναφέρουν ότι είτε οι ίδιοι είτε κάποιο µέλος του στενού περιβάλλοντός τους παίρνει ψυχοφάρµακα ή ηρεµιστικά προκειµένου να εργαστεί και να λειτουργή σει στην καθηµερινότητά του. Προκειµένου δε οι εργαζόµενοι να διασφαλίσουν την εργασιακή τους θέση, αφιερώνουν περισσότερο χρόνο και ενέργεια στην εργασία τους εις βάρος του εαυτού τους και της οικογένειάς τους. Παρατηρούνται υψηλά επίπεδα στρες, συµπτώµατα burnout, µε αρνητικές συνέπειες στην ψυχική και σωµατική τους υγεία» υπογραµµίζει η κυρία Rush. Οι ειδικοί τονίζουν ότι η αντιµετώπιση της οδύνης θέλει θάρρος και κυρίως εκπαίδευση, εξοικείωση µε την έννοια της απώλειας. Η εύκολη λύση είναι η «ιατρικοποίησή » της. Σε απλά ελληνικά; Ψυχοφάρµακα µε τις χούφτες…
Ο ΕΟΦ έχει δηµοσιοποιήσει στοιχεία που εκτοξεύουν την κατανάλωση αντικαταθλιπτικών από περίπου 6,5 εκατ. κουτιά το 2006 στα 8,4 εκατ. κουτιά το 2010. ∆εδοµένου ότι ο γενικός πληθυσµός υπολογίζεται περί τα 11 εκατοµµύρια, δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι, όπως επισηµαίνει η κλινική ψυχολόγος, αναλογεί σχεδόν ένα πακέτο αντικαταθλιπτικά σε κάθε ενήλικο.
Η κυρία Φωτεινή Τσαλίκογλου, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήµιο, επισηµαίνει ότι η κατακόρυφη αύξηση των αυτοκτονιών είναι ένα από τα πιο ορατά σηµάδια «αυτής της αντι-ανθρώπινης κρίσης». Παρ’ ότι είναι νωρίς για να υπάρχουν αδιαφιλονίκητα επιστηµονικά στοιχεία, η αύξηση των αυτοχειριών είναι δεδοµένη στην Ελλάδα, εκτιµά η ίδια, και επιχειρώντας να προσεγγίσει ιστορικά το θέµα αναφέρει: «Η ψυχική υγεία ακολουθεί τους κύκλους ύφεσης και ανάπτυξης της οικονοµίας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα παραµένει το κραχ της δεκαετίας του ‘30 στις Ηνωµένες Πολιτείες µε το φαινόµενο του great depression και την κατακόρυφη αύξηση των αυτοκτονιών, αλλά και η κρίση του 2008 µε την άνοδο των αυτοχειριών στον εργασιακό χώρο κατά 28%» σηµειώνει.
Η καθηγήτρια επικαλείται παλαιότερη επιδηµιολογική έρευνα του Πανεπιστηµίου της Οξφόρδης στις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τα ευρήµατα της οποίας θέλουν µια αύξηση της ανεργίας κατά 3% να προκαλεί έξαρση των αυτοκτονιών κατά 4% και του αλκοολισµού κατά 28%.
«Σκεφθείτε τώρα µε τη δραµατική αύξηση όχι µόνο της ανεργίας αλλά και αυτού που ονοµάζω “σύνδροµο ανεργίας”, τον φόβο δηλαδή της απόλυσης που ταλανίζει πλέον κάθε εργαζόµενο, πόση αύξηση αυτοκτονιών να περιµένουµε; Εκείνο που µε τροµάζει είναι η “φυσικοποίηση” µιας τέτοιας ποιότητας ζωής. Μιας ζωής, δηλαδή, που εγκαλεί τον θάνατο. Ποτέ άλλοτε ο ψυχικός πόνος δεν ήταν τόσο στενά συνυφασµένος µε τα κοινωνικά προβλήµατα». Η κυρία Τσαλίκογλου επιµένει πάντως ότι «κάθε αυτοκτονία είναι µοναδική. Δεν συρρικνώνεται σε µία εξίσωση. Διέπεται από σηµαντική πολυπλοκότητα και πάντως δεν ερµηνεύεται µε µονοαιτιολογήσεις, “το έκανε γιατί…”». Φοβάται δε ότι η Ελλάδα χάνει πια το προνόµιο του παρελθόντος, να έχει – µαζί µε την Κύπρο _ τον χαµηλότερο δείκτη αυτοκτονιών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Και υφίσταται µια βίαιη µεταβολή. « Η οικονοµική κρίση εξελίσσεται σε κρίση υπαρξιακή και ευνοεί απονενοηµένα διαβήµατα. Γίνεται ένας τρόπον τινά εκπυρσοκροτητής, αυξάνει την όποια πιθανότητα αυτοχειρίας» τονίζει η κυρία Τσαλίκογλου.
«Η κατάθλιψη, µαζί µε τη σχιζοφρένεια, είναι ένας από τους – ισχυρούς – παράγοντες που ευνοούν την αυτοκτονία. Εν µέσω οικονοµικής κρίσης οι ψυχικά ευάλωτοι ανήκουν έτσι κι αλλιώς σε οµάδα υψηλού κινδύνου» προσθέτει η κυρία Τσαλίκογλου. «Κάνω έκκληση η σηµερινή συγκυρία να µη γίνει άλλοθι εξόντωσής τους, να µην εξελιχθεί σε αφορµή αναβίωσης ενός σκοτεινού Μεσαίωνα µε τις υπό εξαφάνιση δοµές πρόνοιας και υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Η προάσπιση της ψυχικής υγείας είναι το τελευταίο προπύργιο ενός πολιτισµού που δεν έχει ενδώσει ακόµη εντελώς στη βαρβαρότητα».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
