Σαν το παιδάκι που φώναξε «Ο βασιλιάς είναι γυμνός» στο γνωστό παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν, χρειάστηκε η φαντασία και το μεράκι δύο ιδιωτικών οργανώσεων για να αντιληφθούμε την… πλήρη απουσία του κράτους στον τομέα της πρόνοιας για τους τυφλούς. Ο λόγος για το πρώτο (και μοναδικό) μονοπάτι για τυφλούς που δημιούργησε η Ορνιθολογική Εταιρία σε συνεργασία με τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών στον υγρότοπο της Βραυρώνας. Μία πρωτότυπη πρωτοβουλία που απέδειξε περίτρανα ότι αν υπάρχει βούληση και ένας υποτυπώδης σχεδιασμός, μπορούν πράγματι να δημιουργηθούν πρωτότυπες δομές προσβάσιμες από όλους – με την κυριολεκτική σημασία της λέξης.
Το πρότυπο μονοπάτι για τυφλούς συμβολίζει όσα μπορούν να γίνουν αν το θέλουμε, αλλά και όσα… δε γίνονται, όταν το κράτος και η κοινωνία αδιαφορεί. Η αντίφαση δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη: Ο πρωτότυπος αυτός χώρος είναι εξοπλισμένος με ειδικό σύστημα ακουστικής ξενάγησης, πινακίδες με πληροφορίες στη μέθοδο μπράιγ, ανάγλυφα σχέδια πουλιών και φυτών, καθώς και ειδικό σύστημα προσανατολισμού. Ωστόσο στέκει απομακρυσμένος στη Βραυρώνα, χωρίς οι τυφλοί να έχουν πρόσβαση σε αυτόν μέσω δημόσιων μέσων μεταφοράς! Το ότι πρόκειται για τη μοναδική «φιλική» δομή για τους τυφλούς καταδεικνύει ακριβώς την έλλειψη πρόσβασης σε δεκάδες άλλους τομείς, όπως στις δημόσιες υπηρεσίες, στην εκπαίδευση, στην τέχνη, στη φύση, στην ηλεκτρονική πληροφόρηση.
«Και οι τυφλοί απολαμβάνουν τη φύση»
Για τον πρόεδρο του Πανελλήνιου Συνδέσμου Τυφλών, κ. Ηλία Μαριόλα, το πρότυπο μονοπάτι έχει πρωτίστως συμβολικό χαρακτήρα. Οπως εξηγεί στο «Βήμα», «υπάρχει μια πολύ περιορισμένη έως και συντηρητική αντίληψη στη χώρα μας αναφορικά με το τι μπορεί να κάνει αλλά και τι μπορεί να απολαύσει ένας τυφλός. Υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν ότι οι τυφλοί απολαμβάνουν λιγότερο τη φύση, την τέχνη, τις εκδρομές! Κι όμως, ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Ειδικά το φυσικό περιβάλλον, είναι ένας πομπός πολλαπλών μηνυμάτων προς όλες τις αισθήσεις. Η μυρωδιά του χώματος, των δέντρων, των λουλουδιών, η αίσθηση του εδάφους στα πόδια, ο αέρας στο πρόσωπο, οι ήχοι των πουλιών, τα πάντα – έμψυχα και άψυχα – σου στέλνουν μηνύματα».
Ο ίδιος θεωρεί θλιβερό το γεγονός ότι το κράτος αντί να είναι «μπροστάρης» σε τέτοιες πρωτοβουλίες, λάμπει δια της απουσίας του. «Η πολιτεία έχει την υποχρέωση να εξασφαλίζει ισότητα και καθολική προσβασιμότητα. Πρόκειται για συνταγματικά δικαιώματα που αγνοούνται συστηματικά», σχολιάζει ο κ. Μαριόλας.
«Επόμενο βήμα: δημόσιοι χώροι μέσα στην πόλη» «Εκπαιδεύστε τα παιδιά στη διαφορετικότητα»
Το μονοπάτι της Βραυρώνας είναι ένα συμβολικό πρώτο βήμα. Το μεγάλο στοίχημα είναι το «μετά». Αυτό πιστεύει ο κ. Παναγιώτης Μαρκοστάμος, οργανωτικός γραμματέας της Εθνικής Ομοσπονδίας Τυφλών. «Το επόμενο βήμα είναι να γίνουν προσβάσιμοι δημόσιοι χώροι μέσα στην πόλη. Ενα καλό παράδειγμα είναι ο Εθνικός Κήπος. Σκεφτείτε ότι αυτή η έκταση πρασίνου είναι παντελώς αναξιοποίητη όσον αφορά τους τυφλούς. Γιατί προσβασιμότητα δε σημαίνει απλώς να μπορέσει να εισέλθει στον χώρο ο τυφλός, αλλά να λάβει και τις ίδιες πληροφορίες με τους υπόλοιπους ανθρώπους. Αυτό κατάφεραν με τις ανάγλυφες πινακίδες και τις ηχητικές πληροφορίες οι δημιουργοί του μονοπατιού στη Βραυρώνα – γι’ αυτό άλλωστε είναι τόσο πετυχημένο».
Το πλεονέκτημα του μονοπατιού της Βραυρώνας είναι ότι απευθύνεται σε τυφλούς, αλλά… όχι μόνο σε αυτούς. Συνεπώς αποτελεί χώρο και εξοικείωσης των επισκεπτών, μικρών και μεγάλων, στη συνύπαρξη με άτομα που έχουν ιδιαιτερότητες. «Είναι σαν μία εκπαίδευση στο σεβασμό της διαφορετικότητας. Κάτι που αν το μάθει το παιδί από μικρό, θα γίνει ένας πολίτης που θα σέβεται τον συμπολίτη του. Και μόνο το γεγονός ότι το παιδάκι θα δει τις πινακίδες με τη μέθοδο Μπράιγ και θα αντιληφθεί τις ανάγκες των συνανθρώπων του, είναι πολύ σημαντικό για τη μελλοντική θέση του στην κοινωνία», αναφέρει η κυρία Δήμητρα Ασιδέρη, πρόεδρος του Φάρου Τυφλών.
Ο αρχικός σχεδιασμός είναι… φτηνότερος
Μιλώντας με τα άτομα που βρίσκονται πίσω από τη δημιουργία του μονοπατιού ανακαλύπτουμε ότι για να κατασκευαστεί μια δομή προσβάσιμη από όλους απαιτείται περισσότερο θέληση και λιγότερο χρήμα. «Είναι πολύ πιο ακριβό να μετατρέψεις ένα “συμβατικό” μονοπάτι σε μονοπάτι φιλικό προς τους τυφλούς, παρά να το κατασκευάσεις εξ αρχής. Έχει διαπιστωθεί ότι είναι πολύ δυσκολότερο και χρονοβόρο να προσπαθείς μετέπειτα να τροποποιήσεις έναν δημόσιο χώρο που κατασκευάστηκε χωρίς να ληφθούν οι ανάγκες όλων υπόψη. Γι’ αυτό απαιτείται σοβαρός σχεδιασμός και μέριμνα για όλες τις διαφορετικές ομάδες», εξηγεί ο κ. Κώστας Γαγάνης, υπεύθυνος του προγράμματος Βραυρώνας της Ορνιθολογικής.
Ενώ πολλοί αντιλαμβάνονται την προσφορά στα άτομα με ειδικές ανάγκες ως «ελεημοσύνη», τα μέλη της οργάνωσης το θεωρούν απλώς… αυτονόητο. «Θέλαμε να φτιάξουμε ένα μονοπάτι για όλους, χωρίς διακρίσεις. Όλοι έχουμε δικαίωμα να απολαύσουμε τη φύση και να ενημερωθούμε γι’ αυτήν. Είχαμε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε έναν δημόσιο χώρο απ’ το μηδέν, στα πλαίσια του προγράμματος προστασίας του υγροτόπου της Βραυρώνας, και αποφασίσαμε να εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία Ήρθαμε σε επαφή με οργανώσεις τυφλών ώστε να ενημερωθούμε για τις ανάγκες που έπρεπε καλύψουμε. Δουλέψαμε για πολλούς μήνες, ωστόσο το αποτέλεσμα μας αποζημίωσε», σχολιάζει η κυρία Ρούλα Τρίγκου, Συντονίστρια Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης Δράσεων Διατήρησης της Ορνιθολογικής.
*Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρίας
