Ενα ανέκδοτο κυκλοφορεί τους τελευταίους μήνες ανάμεσα στους φοιτητές των πανεπιστημίων στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. «Οταν όλα βαίνουν από το κακό στο χειρότερο,όταν η κρίση σού στερεί δουλειά και έσοδα,όταν τα χρέη σε πνίγουν και κανείς δεν σου δανείζει,μόνο ένα ίδρυμα θα σε βοηθήσει αφιλοκερδώς να σταθείς και πάλι στα πόδια σου:το Ιδρυμα “Μ & Π” (Μ & D Foundation)». Οι ακροατές προσπαθούν να λύσουν τον γρίφο και να ερμηνεύσουν τι κρύβεται πίσω από τα αρχικά. Επειτα από μικρή αναμονή- όση χρειάζεται για να αυξηθεί το σασπένς- ο αφηγητής εξηγεί ότι το «Ιδρυμα Μ & Π» δεν είναι άλλο από… το «ίδρυμα Μητέρας και Πατέρα». Το ευφυολόγημα πετυχαίνει και όλοι γελούν.
Στην Ελλάδα το ίδιο ανέκδοτο δεν ακούγεται καθόλου αστείο. Ισως γιατί στοιχείο του κωμικού είναι ο αιφνιδιασμός, η εξαίρεση που αποκλίνει από τον κανόνα. Εν μέσω κρίσης, ωστόσο, ο κανόνας για τους νέους Ελληνες που πλησιάζουν (ή έχουν πατήσει) τα τριάντα είναι πλέον η οικονομική εξάρτηση από τους γονείς τους. Είτε εμφανίζεται ως συγκατοίκηση στο πατρικό σπίτι, είτε ως επένδυση στο… γονεϊκό χαρτζιλίκι για την επιβίωση, η οικονομική εξάρτηση από την οικογένεια αποτελεί πραγματικότητα για εκατοντάδες χιλιάδες νέους, οι οποίοι ελέω κρίσης αυξάνονται και πληθύνονται. Την περασμένη Τρίτη, μάλιστα, η επίτροπος για θέματα Πολιτισμού, Εκπαίδευσης, Νεολαίας και Πολυγλωσσίας κυρία Ανδρούλλα Βασιλείου τόνισε ότι σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία έξι στους δέκα Ελληνες ηλικίας 18-34 ζουν ακόμη με τους γονείς τους.
Οι δηλώσεις της κυπρίας επιτρόπου έκαναν τον γύρο του ελληνικού Διαδικτύου, καθώς όλοι θορυβήθηκαν από τα ανησυχητικά ποσοστά. Μια ερευνητική ματιά στην κοινωνική πραγματικότητα, ωστόσο, θα τους έπειθε ότι τα πράγματα είναι… ακόμη χειρότερα. Αν στον αριθμό των νέων που ζουν με τους γονείς τους προστεθούν όσοι σπουδάζουν σε ξένη πόλη αλλά το σύνολο των εξόδων τους καλύπτονται από τους γονείς τους, όσοι ζουν μόνοι τους σε διαμέρισμα που όμως ανήκει στους γονείς τους, όσοι καταβάλλουν μόνοι τα πάγια έξοδά τους αλλά βασίζονται στους γονείς για το αυτοκίνητο, τις ηλεκτρικές συσκευές και τις έκτακτες δαπάνες, καθώς και όσοι μένουν σε δώμα ή στούντιο πάνω από τους γονείς τους, σε μια κατάσταση ημιανεξαρτησίας που γίνεται όλο και πιο δημοφιλής, τότε θα αντιληφθούμε ότι είναι μετρημένοι στα δάχτυλα οι νέοι στην Ελλάδα του 2011 που μπορούν να ισχυριστούν ότι ζουν με τις δικές τους δυνάμεις!
Λόγοι οικονομικοί
Ο κ. Αλέξανδρος Στυλιανού, μηχανικός αυτοκινήτων από τη Θεσσαλονίκη, είναι 28 χρόνων και ζει ακόμη στο πατρικό του. «Οι λόγοι είναι σαφώς οικονομικοί- γιατί να επιθυμεί κάποιος να μην έχει την ανεξαρτησία του σε αυτή την ηλικία;» απαντά κατηγορηματικά στην ερώτηση αν μένει με την οικογένειά του από επιλογή ή από ανάγκη. «Οταν έκανα την πρακτική μου ως βοηθός μηχανικού ο μισθός μου δεν ξεπερνούσε τα 400 ευρώ. Ενα τόσο χαμηλό εισόδημαόμωςδεν επαρκεί ούτε για τα πάγια έξοδα. Οταν πέρασα το στάδιο του μαθητευόμενου η κρίση είχε ήδη κάνει την εμφάνισή της και οι δουλειές λιγόστευαν,το ίδιο και οι μισθοί.Εργάστηκα για κάποια διαστήματα, τα οποίαόμωςακολουθούσαν περίοδοι ανεργίας.Υπό αυτές τις συνθήκες,πώς να τολμήσω να αφήσω το πατρικό;» σχολιάζει.
Εκ πρώτης όψεως, η κυρία Φένια Ζώγκου, ασκούμενη δικηγόρος από την Κόρινθο, ανήκει στους «προνομιούχους», σε αυτούς που οι προαναφερθείσες έρευνες θα κατέτασσαν στην… τυχερή μειοψηφία. Είναι 25 χρόνων, μένει μόνη της στην Αθήνα και έχει σταθερή δουλειά σε δικηγορική εταιρεία, εργαζόμενη στο αντικείμενο των σπουδών της. Είναι όμως πραγματικά ανεξάρτητη; «Κατά μία άποψη είμαι τυχερή διότι αμείβομαι, τη στιγμή που πολλοί ασκούμενοι δικηγόροι δουλεύουν δωρεάν! Ωστόσο είμαι κάθε άλλο παρά ανεξάρτητη. Οι γονείς μου καλύπτουν τα πάγια έξοδά μου, πληρώνουν το ενοίκιο,τους λογαριασμούς της ΕΥΔΑΠ,της ΔΕΗ,του τηλεφώνου. Εγώ αναλαμβάνω τα (διόλου ευκαταφρόνητα) τρέχοντα έξοδα σε μια πολύ απαιτητική πόλη για να ζήσει κανείς.Δυστυχώς,το πτυχίο έχει πάψει προ πολλού να αποτελεί εχέγγυο για οικονομική αποκατάσταση» σχολιάζει μιλώντας στο «Βήμα».
Προσπαθώντας να εξηγήσει τις αιτίες της νεανικής ανεξαρτησίας (ή εξάρτησης) στην Ευρώπη η κυρία Μαρία Ιακώβου, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών του Πανεπιστημίου του Εσεξ, διεξήγαγε μια σειρά ερευνών με αντικείμενο την ηλικία στην οποία οι νέοι διαφορετικών χωρών «ανοίγουν τα φτερά τους». Ενώ στην Ελλάδα ο μέσος όρος της ανεξαρτητοποίησης είναι η ηλικία των 31, στη Σουηδία, στη Φινλανδία και στη Δανία είναι τα… 21!
«Στις νότιες χώρες οι γονείς στην ουσία υποκαθιστούν το ανύπαρκτο κοινωνικό κράτος και αναλαμβάνουν τη “μέριμνα” για τις ανάγκες του νέου που αντιμετωπίζει δυσκολίες. Αν ο νέος είναι άνεργος στον Νότο θα τον βοηθήσει ο μπαμπάς να επιβιώσει, ενώ στον Βορρά θα τον βοηθήσει το ταμείο ανεργίας, αν αρρωστήσει ο νέος στον Νότο θα πληρώσει τους γιατρούς η μαμά, ενώ στον Βορρά θα πάει σε δημόσιο νοσοκομείο υψηλής ποιότητας. Τα παραδείγματα είναι δεκάδες και διαμορφώνουν τη φιλοσοφία ζωής ενός ολόκληρου λαού» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» η κυρία Ιακώβου. Εν μέσω κρίσης, μάλιστα, οι γονείς αναλαμβάνουν τον ρόλο της «κοινωνικής πρόνοιας» σε τέτοιον βαθμό ώστε να υποδέχονται στο πατρικό σπίτι ακόμη και τα… διαζευγμένα τέκνα τους, τα οποία δεν μπορούν πλέον να συντηρούν ένα μονογονεϊκό σπιτικό.
«Δυστυχώς το εν λόγω φαινόμενο εμφανίζεται όλο και πιο συχνά. Μετά το διαζύγιο εκατοντάδες γονείς, κυρίως γυναίκες που ασκούν τη γονική μέριμνα,αναγκάζονται να επιστρέψουν στο πατρικό τους, όπου πλέον οι παππούδες όχι μόνο προσφέρουν οικονομική ενίσχυση αλλά εν τέλει καταλήγουν να μεγαλώνουν τα παιδιά σαν… δικά τους, μια και ο γονιός δουλεύει ολημερίς!» δηλώνει στο «Βήμα» ο κ. Αντώνης Τσαχτσαρλής, δικηγόρος με ειδίκευση στο οικογενειακό Δίκαιο.
Μήπως οι νέοι «βολεύονται»;
«Το εισόδημά μου θα μου επέτρεπε να μείνω μόνος μου. Οχι όμως και να απολαμβάνω τον σημερινό τρόπο ζωής μου» λέει στο «Βήμα» ο 28χρονος λογιστής κ. Σοφοκλής Σίψας. Ο ίδιος και ο 29χρονος αδερφός του, Παναγιώτης, προτιμούν να μένουν στο πατρικό τους, παρ΄ ότι θα μπορούσαν να μετακομίσουν σε αυτόνομη οικία. «Αν έφευγα από το σπίτι θα ζοριζόμουν, το εισόδημά μου θα εξαντλούνταν για τις ανάγκες της επιβίωσης. Αντιθέτως τώρα μπορώ να κάνω πράγματα που με ευχαριστούν,τα χόμπι μου και τα ταξίδια μου.Ταυτόχρονα διατηρώ μια εξαιρετική σχέση με τη μητέρα μου και η συγκατοίκησή μας της δίνει μεγάλη χαρά» προσθέτει ο κ. Σίψας.
Στον αντίποδα, ωστόσο, βρίσκονται όσοι καταλογίζουν στους νέους μια τάση να επιθυμούν όλες τις ανέσεις του σπιτιού χωρίς να χρειάζεται να φέρουν το βάρος των ευθυνώνμάλιστα σε πρόσφατη έρευνα της Εurostat την εν λόγω άποψη είχε το 16% των ερωτηθέντων! «Σκεφτείτε την ευκολία με την οποία ένας νέος Βρετανός αποφασίζει να συγκατοικήσει για να μοιραστεί τα έξοδα ή το γεγονός ότι όλοι οι νέοι στο Λονδίνο κυκλοφορούν με το μετρό και κανείς δεν έχει αυτοκίνητο.Στην Ελλάδα η πλειονότητα των νέων δεν θα δέχονταν ποτέ να κάνουν αυτές τις “θυσίες” απλώς και μόνο για να είναι ανεξάρτητοι.Εν τέλει πρόκειται για μια διαφορά νοοτροπίας η οποία αντανακλά και τον γενικότερο τρόπο ζωής σε διαφορετικές χώρες» σχολιάζει η κυρία Μαρία Βακόλα, οργανωσιακή ψυχολόγος και επίκουρη καθηγήτρια στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ανεξαρτησία με… ασφάλεια
Υπάρχουν, βέβαια, και αυτοί που πιστεύουν ότι ο βαθμός της ανεξαρτησίας κάθε νέου ανθρώπου είναι συνάρτηση της σχέσης με την οικογένειά του και της ισορροπίας – μοναδικής για κάθε οικογένειαπου επιτυγχάνεται. «Είχα σταθερή δουλειά για έναν ολόκληρο χρόνο προτού πάρω την απόφαση να αφήσω το πατρικό μου. Αλλος μπορεί να ένιωθε την υποχρέωση να φύγει από το σπίτι με την έναρξη της επαγγελματικής του ζωής. Εγώ προτίμησα να περιμένω ώστε να μαζέψω κάποια χρήματα για να έχω ένα “περιθώριο ασφαλείας” όταν πλέον θα ήμουν μόνη» λέει στο «Βήμα» η κυρία Ελένη Ηλία, 26χρονη φαρμακοποιός. Σύμφωνα με την κυρία Ηλία, «στην Ελλάδα έχουμε ένα πλεονέκτημα:οι οικογένειες είναι δεμένες και κάθε μία έχει τις δικές της λεπτές ισορροπίες.Ολα μπορούν να λυθούν με τη σωστή συνεννόηση» καταλήγει. Ετσι, η ίδια και η οικογένειά της κατέληξαν τη δική τους «συμφωνία»: η κυρία Ηλία καλύπτει μόνη όλα τα έξοδά της, ενώ οι γονείς της τής παρείχαν τα παλιά τους έπιπλα για να επιπλώσει το διαμέρισμά της. Αλλωστε, όποτε επιθυμεί ένα πιάτο καλομαγειρεμένο σπιτικό φαγητό μπορεί πάντα… να επισκέπτεται το πατρικό της.
ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ
«Λόγω κρίσης και… χωρισμού γύρισα στους γονείς μου στα 32!»
Οι στενοί οικογενειακοί δεσμοί ανέκαθεν αποτελούσαν το σήμα κατατεθέν του ευρωπαϊκού Νότου, ωστόσο ακόμη εκεί η γονεϊκή «υποστήριξη» δεν ξεπερνούσε κάποια εύλογα όρια. «Στα 24 έφυγα από το σπίτι και ήμουν για χρόνια οικονομικά ανεξάρτητος. Οταν στην ηλικία των 27 αποφάσισα να μείνω σε ένα διαμέρισμα που ανήκει στους γονείς μου, ήταν αυτονόητο ότι όφειλα να τους καταβάλλω ενοίκιο, έστω και μειωμένο. Απ΄ ό,τι ξέρω κάτι τέτοιο στην Ελλάδα είναι πολύ σπάνιο»λέει στο «Βήμα» ο κ.Νίνο Καμπς Ροδρίγες, ιδιωτικός υπάλληλος από τη Βαρκελώνη.Ωστόσο,εν μέσω κρίσης και με την ανεργία να αγγίζει το 20%,ένα νέο κοινωνικό φαινόμενο έχει σαρώσει την Ισπανία: η επιστροφή των τριαντάρηδων στο πατρικό. «Υστερα από οκτώ χρόνια ανεξαρτησίας ο χωρισμός από τη σύντροφό μου σε συνδυασμό με τη μείωση των αποδοχών μου λόγω της κρίσηςμε οδήγησαν στο πατρικό μου στην…ηλικία των 32. Και δεν ήμουν ο μόνος. Γύρω μου φίλοι και γνωστοί αναγκάζονταν να συγκατοικήσουν ή να επιστρέψουν στην οικογένειά τους για να επιβιώσουν». Ευτυχώς η αναγκαστική συμβίωση με τους γονείς διήρκεσε μόνο έναν χρόνο,όμως ο κ. Ροδρίγες έλαβε ένα σημαντικό μάθημα:«Μπορεί τα πράγματα να μην εξελιχθούν όπως τα περιμένεις και τότε είναι σημαντικό να έχεις τους γονείς σου. Ομωςεξίσου σημαντικό είναι να μην επαναπαύεσαι. O στόχος οφείλει να είναι η ανάκτηση της ανεξαρτησίας το συντομότερο δυνατόν» καταλήγει.
ΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ
«Δούλευα από τα δεκατέσσερα για να βγάζω τα έξοδά μου»
«Στις ΗΠΑείναι δεδομένο ότι στην ηλικία των 18 οφείλεις να ανοίξεις τα φτερά σου και να “πετάξεις” μακριά από τη φωλιά.Οι γονείς σου θα είναι πάντα εκεί για σένα,για να σε βοηθήσουν στην κακοτοπιά. Οχιόμως για να σε συντηρούν!Πρέπει μόνος σου να τα βγάλεις πέρα»σχολιάζει μιλώντας στο «Βήμα» ο κ.Τζον Παπασπάνος. Γεννημένος στις ΗΠΑ από έλληνες γονείς με καταγωγή από το Βελβεντό Κοζάνης,ο κ.Παπασπάνος έχει έρθει σε επαφή με τις δύο αντικρουόμενες νοοτροπίες,την ελληνική και την αμερικανική.«Από την ηλικία των δεκατεσσάρων εργαζόμουν τα καλοκαίρια στην οικογενειακή επιχείρηση,ενώ κατά τη διάρκεια των σπουδών μου έκανα δύο δουλειές το καλοκαίρι για να βγάζω τα έξοδά μου για όλο τον χειμώνα! Οσο για τα δίδακτρα,προσωπικά είχα την τύχη να λάβω πλήρη υποτροφία από το πανεπιστήμιό μου. Ωστόσο,σχεδόν όλοι οι συμφοιτητές μου είχαν λάβει φοιτητικό δάνειο για να τα καλύψουν,ελάχιστοι δέχονταν τη βοήθεια των γονιών τους» αναφέρει. Ο ίδιος μετά την ολοκλήρωση του πρώτου πτυχίου του στις διεθνείς σχέσεις, έλαβε την υποτροφία του ιδρύματος Φουλμπράιτ για να διεξάγει έρευνα στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
«Ζώντας για πρώτη φορά την καθημερινότητα στην Ελλάδα,αντιλήφθηκα ότι οι νέοι θεωρούν ότι είναι “δικαίωμά” τους να βρουν μια δουλειά στο αντικείμενο των σπουδών τους.Αντιθέτως στις ΗΠΑπιστεύουμε ότι μια τέτοια δουλειά είναι…τύχη,είναι πολυτέλεια.Ενας νέος Αμερικανός θα έκανε κάθε είδους δουλειά προτού καταφύγει στην ύστατη λύση της εξάρτησης από τους γονείς.Ακούγεται τετριμμένο,αλλά οφείλουμε να το καταλάβουμε στην ουσία του: η δουλειά δεν είναι ντροπή!»καταλήγει με νόημα.
Ο κανόνας της ημιανεξαρτησίας
Είτε ως συγκατοίκηση στο πατρικό σπίτι είτε ως επένδυση στο χαρτζιλίκι από τους γονείς,αυξάνονται και πληθύνονται οι νέοι στην Ελλάδα που εξαρτώνται οικονομικά από την οικογένειά τους.Τα πράγματα ωστόσο είναι…ακόμη χειρότερα αν προστεθούν όσοι σπουδάζουν σε ξένη πόλη,αλλά και εκείνοι που οι γονείς τους καλύπτουν τα έξοδά τους, όσοι ζουν μόνοι τους αλλά σε διαμέρισμα που ανήκει στους γονείς τους,όσοι πληρώνουν τα πάγια έξοδά τους αλλά βασίζονται στους γονείς για το αυτοκίνητο και τις έκτακτες δαπάνες ενός «τρυφηλού» τρόπου ζωής εν μέσω κρίσης… Ενας «Μαμάκιας» στο Χόλιγουντ
Φαινόμενο κοινωνικό που παίρνει τελευταία όλο και πιο μεγάλες διαστάσεις,οι «τριαντάρηδες» που μένουν στο πατρικό δεν θα μπορούσαν να λείψουν από την ανθολογία του Χόλιγουντ.Χαρακτηριστική είναι η ταινία «Μama΄s boy» (θα μπορούσε να αποδοθεί ως «Μαμάκιας»),από όπου και η σκηνή στη φωτογραφία.Διακωμωδεί τη στάση του γιου που επιλέγει από άποψη να μην απομακρυνθεί από το φουστάνι της μαμάς.Σε αυτή την παραγωγής 2007 κωμωδία ο 29χρονος κανακάρης (Τζον Χέντερ) που έχει βολευτεί μια χαρά δεν το κουνάει ρούπι από το σπίτι της μαμάς του (Νταϊάν Κίτον),ούτε καν σκέπτεται να ανεξαρτητοποιηθεί.Ξαφνικά όμως βλέπει τα δεδομένα να ανατρέπονται όταν εκείνη ερωτεύεται και αναγκάζεται να ξεβολευτεί.Γι΄ αυτό και αρχίζει τον πόλεμο στον…παρείσακτο,με πενιχρά ωστόσο αποτελέσματα…
