ΧΩΡΙΣτο πανδημικό εμβόλιο αναμένεται να μας βρει το φθινόπωρο, όπως εκτιμούν έλληνες επιστήμονες, παρά τις αντίθετες διαβεβαιώσεις του υπουργού Υγείας κ. Δ.Αβραμόπουλου. Η άποψη αυτή των ειδικών συνάδει με τις δηλώσεις της επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) κυρίας Μάργκαρετ Τσαν στον βρετανικό Τύπο. Οπως ανέφερε, ένα πλήρως αδειοδοτημένο εμβόλιο- μελετημένο δηλαδή επαρκώς στο πλαίσιο κλινικών δοκιμών όχι μόνο σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα, αλλά και την ασφάλειά του- δεν θα μπορεί να είναι διαθέσιμο σε μαζική κλίμακα πριν από το τέλος του έτους. Μιλώντας στον «Guardian» η κυρία Τσαν είπε χαρακτηριστικά ότι «δεν υπάρχει εμβόλιο». Τόνισε μάλιστα ότι ακόμη και αν αναπτυχθεί σύντομα ένα εμβόλιο, δεν σημαίνει ότι θα είναι ασφαλές για χορήγηση
στον πληθυσμό. «Τα στοιχεία των κλινικών δοκιμών σχετικά με το εμβόλιο δεν θα είναι διαθέσιμα πριν από δύο-τρεις μήνες». Αυτό σημαίνει ότι η αδειοδότηση θα καθυστερήσει ακόμη περισσότερο.

«Δεν προβλέπω μαζική παραγωγή εμβολίου, το οποίο θα έχει περάσει όλους τους απαραίτητους ελέγχους προτού ολοκληρωθεί το 2009» ανέφερε μιλώντας στο «Βήμα» ο καθηγητής Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ κ. Δ. Τριχόπουλος.Με την εκτίμηση αυτή συμφώνησαν και όλοι οι άλλοι επιστήμονες με τους οποίους ήλθαμε σε επαφή. Οπως είπαν, «πρέπει να το πάρουμε απόφαση ότι θα φθάσουμε στον χειμώνα χωρίς πανδημικό εμβόλιο».
Την ίδια στιγμή η ηγεσία του υπουργείου Υγείας δηλώνει- όπως και οι αρμόδιοι άλλων χωρών- ότι προσανατολίζεται στην κάλυψη όλου του πληθυσμού με τοανύπαρκτο,τουλάχιστον για το άμεσο επόμενο διάστημα, εμβόλιο!

Δώρο Χριστουγέννων για την ανθρωπότητα (αλλά και για τις φαρμακευτικές εταιρείες) ίσως αποτελέσει το περιβόητο πανδημικό εμβόλιο. «Οπως όλα δείχνουν,θα περάσουμε το φθινόπωρο χωρίς εμβόλιο. Η παρασκευή και ο έλεγχος εμβολίων αποτελούν διαδικασίες που απαιτούν χρόνο και έτσι δεν αναμένεται να έχουμε έτοιμο το πανδημικό εμβόλιο πριν από τον χειμώνα» σημειώνει ο επιδημιολόγος του ΚΕΕΛΠΝΟ και καθηγητής στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας κ. Τάκης Παναγιωτόπουλος.

Σύμφωνα και με τη λοιμωξιολόγο, καθηγήτρια Παθολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Ελένη Γιαμαρέλλου, «μαζική παραγωγή εμβολίου που να καλύπτει όλον τον πληθυσμό δεν μπορεί να γίνει άμεσα.Πρέπει να περιμένουμε και τις μελέτες ασφαλείας.Αυτό είναι το πιο σημαντικό». Στο ερώτημα σχετικά με το τι θα γίνει στην περίπτωση που ο ιός «αγριέψει» για τα καλά το φθινόπωρο και η χώρα έχει στη διάθεσή της κάποια εμβόλια, χωρίς όμως να έχουν λάβει την απαιτούμενη αδειοδότηση, η καθηγήτρια απαντά: «Μόνο αν ο ιός γίνει πολύ λοιμογόνος θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο χορήγησης εμβολίου χωρίς πλήρη άδεια,τουλάχιστον σε κάποιες ομάδες του πληθυσμού.Η λογική τότε θα είναι ότι από δύο κακά επιλέγουμε το λιγότερο κακό». Αυτό τι σημαίνει; Οτι θα γίνουμε πειραματόζωα; «Κανένας δεν θα γίνει πειραματόζωο,αφού ποτέ δεν ακολουθούμε τη λογική τού να χορηγούμε κάτι στον άνθρωπο το οποίο θα μπορούσε να του προκαλέσει βλάβες.Μόνο αν ο ιός γίνει πολύ λοιμογόνος θα αναγκαστούμε να χορηγήσουμε κάποια εμβόλια».

Η άποψη ότι η αδειοδότηση των εμβολίων πριν από τη χορήγησή τους στον πληθυσμό αποτελεί βασική προϋπόθεση βρίσκει σύμφωνο και τον πρόεδρο του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) κ. Ι. Πιερρουτσάκο. «Ωστόσοθα δούμε πώς θα εξελιχθεί η πανδημία από τον Σεπτέμβριο και μετά.Αν παρουσιαστεί μεγάλη έξαρση και δριμύτητα του ιού, με αποτέλεσμα να υπάρχει άμεσος κίνδυνος για την υγεία του πληθυσμού, εμείς θα έχουμε τα εμβόλια και θα δούμε πώς θα προχωρήσουμε».

Οι προβλέψεις για απουσία εμβολίου λαμβάνουν ιδιαίτερη βαρύτητα την ίδια ώρα που όλοι περιμένουν το επαπειλούμενο δεύτερο κύμα της πανδημίας από τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, οπότε και θα ξεκινήσει η περίοδος γρίπης στο βόρειο ημισφαίριο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ίδιος ο ΠΟΥ παραδέχθηκε με επίσημη ανακοίνωσή του ότι ο ιός της νέας γρίπης αποτελεί το στέλεχος που εξαπλώνεται με τους ταχύτερους ρυθμούς από οποιοδήποτε άλλο στέλεχος γρίπης στο παρελθόν. Απαισιόδοξα είναι και τα μηνύματα που έρχονται από άλλες χώρες για την εξέλιξη της πανδημίας. Την περασμένη Πέμπτη οι αρμόδιοι των υγειονομικών αρχών της Βρετανίας έκαναν λόγο ως και για 65.000

θανάτους στη χώρα εξαιτίας της νέας γρίπης.

Πηγές του τομέα Υγείας ανέφεραν ότι ένα τέτοιο- πολύ απαισιόδοξο βέβαια- σενάριο μπορεί να σημαίνει, βάσει αναγωγής, ως και 10.000 θανάτους από τη νέα γρίπη στην Ελλάδα. Σύμφωνα με πιο ρεαλιστικά σενάρια των ειδικών, η θνησιμότητα από τη νέα γρίπη αναμένεται να είναι περίπου διπλάσια σε παγκόσμιο επίπεδο σε σχέση με εκείνη της εποχικής. Σε τι μεταφράζεται αυτό αριθμητικά; Περίπου 1 εκατομμύριο θάνατοι παγκοσμίως και έως 1.000 στην Ελλάδα.

Αν σενάρια σαν και αυτάκαι όχι μόνο τα πιο απαισιόδοξα- επαληθευθούν και αν στους θανάτους προσθέσουμε και τον τεράστιο αριθμό των νοσούντων, τότε οι ειδικοί αναμένουν οι κοινωνίες του 21ου αιώνα να βιώσουν στιγμές πρωτοφανείς. Οι αρμόδιοι των βρετανικών αρχών Υγείας εκτίμησαν πρόσφατα ότι ένας στους οκτώ εργαζομένους θα… εξαφανιστεί από τη δουλειά του για τουλάχιστον μία εβδομάδα. Παράλληλα, επιστήμονες που παραβρέθηκαν την περασμένη Πέμπτη σε σύσκεψη του ΠαΣοΚ για το θέμα της γρίπης, υπό την προεδρία του Γραμματέα του κόμματος κ. Ι. Ραγκούση , μεταξύ άλλων, τόνισαν ότι, ακόμη και αν νοσήσει από τη νέα γρίπη το 1% του νοσηλευτικού προσωπικού των ελληνικών νοσοκομείων, αυτά είναι πιθανό να μην μπορέσουν να ανταποκριθούν στον φόρτο εργασίας.

Ο κ. Παναγιωτόπουλος επισημαίνει ότι, αν όντως παρουσιαστεί το δεύτερο κύμα πανδημίας το φθινόπωρο, θα υπάρξει επιβάρυνση όλου του κοινωνικού ιστού και κυρίως των υπηρεσιών Υγείας. «Το ζήτημα θα είναι προπάντων κοινωνικό και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί από την πολιτεία,η οποία οφείλει να δράσει προληπτικά προβλέποντας τις συνέπειες». Είναι σημαντικό πάντως, όπως τονίζει ο καθηγητής, το γεγονός ότι οι έλληνες αρμόδιοι έλαβαν εγκαίρως απόφαση για αλλαγή τακτικής και πέρασαν από τη φάση της περιχαράκωσης του ιού σε εκείνη της προστασίας των ασθενών. «Πλέον η έμφαση δίνεται σε όσους νοσούν βαριά».

Αυτό σημαίνει ότι υπό το φως των νέων δεδομένων δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να αλλάξουμε όλοι τη συμπεριφορά μας. «Ο ίδιος ο πληθυσμός οφείλει να κατανοήσει ότι δεν πρέπει να κατακλύζει τα νοσοκομεία για έναν απλό βήχα και πυρετό. Οι εργαζόμενοι οφείλουν να μην πηγαίνουν στην εργασία τους αν παρουσιάζουν συμπτώματα, ακόμη και αν δεν έχει ταυτοποιηθεί ότι πάσχουν από Η1Ν1.Ωστόσο η πολιτεία είναι εκείνη που επιβάλλεται να δεσμεύσει τους εργοδότες να συμμορφώνονται με αυτή την αρχή και να “καλύψει” τους εργαζομένους για το καλό όλων» λέει ο κ. Παναγιωτόπουλος.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΙΧΟΠΟΥΛΟΣ
Καθηγητής Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ
«Μεγάλη διασπορά, πολύ μικρή επιθετικότητα»

Ο νέος αυτός ιός είναι πράγματι ασταμάτητος. Διασπείρεται με τρομερή ταχύτητα στον πληθυσμό. Ωστόσο, όπως όλα δείχνουν, δεν είναι επιθετικός. Σε αντίθεση με τον ιό της γρίπης των πτηνών, ο οποίος είχε δύσκολη διασπορά, αλλά μεγάλη επιθετικότητα (σκότωνε σχεδόν τα μισά από τα θύματά του), η νέα γρίπη δείχνει την εντελώς αντίθετη συμπεριφορά: παρουσιάζει μεγάλη διασπορά και πολύ μικρή επιθετικότητα. Ισως αυτή η γρήγορη διασπορά του συγκεκριμένου στελέχους να έχει και τα πλεονεκτήματά της. Τι εννοώ με αυτό; Συμβαίνει μεν επέκταση της επιδημίας, κάτι που είναι αρνητικό, ωστόσο η επέκταση αυτή είναι τόσο ταχεία ακριβώς επειδή ο ιός «χτυπά» κυρίως το ανώτερο αναπνευστικό και δεν περνά βαθιά στους πνεύμονες. Υπάρχει βέβαια η πρόσφατη μελέτη από το «Νature», η οποία έδειξε ότι ο συγκεκριμένος ιός εμφανίζει ομοιότητες με εκείνον του 1918 που προκάλεσε την πανδημία ισπανικής γρίπης, καθώς εισχωρεί βαθιά στο αναπνευστικό σύστημα. Ωστόσο, τα συγκεκριμένα πειράματα δεν αφορούσαν ανθρώπους και ως εκ τούτου μπορούμε να διατηρούμε επιφυλάξεις.

ΣΩΤΗΡΗΣ ΤΣΙΟΔΡΑΣ
Επίκουρος καθηγητής Παθολογίας Λοιμώξεων της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών
«Ομοιότητες και διαφορές με τον ιό του 1918»

Οσον αφορά την ομοιότητα του νέου ιού με τον ιό του 1918 και τις δημοσιεύσεις στα περιοδικά «Science» και «Νature» τις τελευταίες εβδομάδες επιβεβαιώνεται με μελέτες σε πειραματόζωα ότι ο ιός προσβάλλει το κατώτερο αναπνευστικό σε ποσοστά μεγαλύτερα από αυτά της εποχικής γρίπης. Επίσης, δείγματα αίματος από ανθρώπους γεννημένους πριν από το 1920 δείχνουν διασταυρούμενη ανοσία για το νέο στέλεχος της πανδημικής γρίπης. Εξάλλου, από δεδομένα που έχουμε από το Μεξικό, την Αμερική, αλλά και την Ευρώπη, φαίνεται πλέον πως άνθρωποι μεγαλύτερων ηλικιών, ιδιαιτέρως οι άνω των 50, έχουν κάποια ανοσία λόγω μάλλον έκθεσης σε στελέχη που κυκλοφορούσαν μετά το 1918 και επί πολλές δεκαετίες και τα οποία προσομοίαζαν με εκείνο της ισπανικής γρίπης. Το γεγονός αυτό δείχνει ομοιότητα σε κάποια τμήματα του ιού της νέας γρίπης με τον ιό του 1918, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η σοβαρότητα της νόσου που προκαλεί είναι αντίστοιχη με τον ιό του 1918. Υπάρχει βέβαια ένα ενδεχόμενο όσο περισσότερο «κυκλοφορεί» ο ιός της νέας γρίπης να προσαρμόζεται καλύτερα στο αναπνευστικό σύστημα του ανθρώπου και να προκαλεί σοβαρότερη νόσο. Φυσικά, οι συνέπειες μιας τέτοιας εξέλιξης σε καμία περίπτωση δεν αναμένεται να είναι παρόμοιες με εκείνες του 1918 λόγω της υπάρξεως αντι-ιικών φαρμάκων, της αναπνευστικής υποστήριξης από σύγχρονες ΜΕΘ και της παραγωγής και διάθεσης εμβολίου όταν αυτό θα είναι διαθέσιμο.

Ο εφιάλτης επιστρέφει
Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε πριν από λίγες ημέρες στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση «Νature» ήλθε να ενισχύσει τους φόβους σχετικά με τη δριμύτητα του ιού. Διεθνής ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής τον καθηγητή Ιολογίας στο Πανεπιστήμιο Γουισκόνσιν-Μάντισον Γιοσιχίρο Καβαόκα, έφτιαξε ένα λεπτομερές… προφίλ του ιού της νέας γρίπης, το οποίο έδειξε ότι, σε αντίθεση με τα στελέχη της εποχικής γρίπης, το Η1Ν1 επιδεικνύει την ικανότητα να μολύνει κύτταρα βαθιά στους πνεύμονες, με συνέπεια να μπορεί να προκαλέσει πνευμονία και σε περιπτώσεις ατόμων με σοβαρή αναπνευστική επιβάρυνση ακόμη και θάνατο. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, αυτή η συμπεριφορά του στελέχους Η1Ν1 της νέας γρίπης έχει τρομερές ομοιότητες με αυτήν άλλων πανδημικών στελεχών. Οι ομοιότητες είναι μεγαλύτερες με το στέλεχος που είχε προκαλέσει την πανδημία ισπανικής γρίπης το 1918 και είχε σκοτώσει περισσότερους από 50 εκατομμύρια ανθρώπους.

Σχολιάζοντας τα ευρήματα η κυρία Γιαμαρέλου υπογραμμίζει ότι στο πλαίσιο της μελέτης διεξήχθησαν πειράματα σε ζώα, όπως κουνάβια και πίθηκοι, των οποίων ο οργανισμός, όσο και αν μοιάζει με εκείνον του ανθρώπου, δεν είναι ο ίδιος. «Απόδειξη αποτελεί το ότι στα ζώα ο ιός προκαλούσε εύκολα πνευμονίες, ενώ στον πληθυσμό βλέπουμε τις περιπτώσεις πνευμονίας να είναι πολύ λίγες. Στην Ελλάδα είχαμε μόνο μία και αυτή πολύ ελαφριά».

Με τα σχόλια της κυρίας Γιαμαρέλου συμφωνεί και ο κ. Παναγιωτόπουλος. «Μπορεί τα πρόσφατα ερευνητικά ευρήματα να κάνουν λόγο για διείσδυση του στελέχους της νέας γρίπης στο κατώτερο αναπνευστικό, ωστόσο αφορούσαν μοντέλα ζώων και όχι ανθρώπους. Η εμπειρία μας από τους ουκ ολίγους ανθρώπους που έχουν νοσήσει αυτή τη στιγμή σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνει ότι οι εκδηλώσεις του ιού είναι ήπιες και δεν συνδέονται με πνευμονίες, παρά την ευρεία και ταχεία εξάπλωσή του».

Σε κάθε περίπτωση τα καινούργια στοιχεία έφεραν και πάλι στο προσκήνιο το θέμα του εμβολιασμού με το εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου, ο οποίος αποτελεί το πιθανότερο αίτιο πρόκλησης πνευμονίας. Ηταν επόμενο η ξαφνικά αυξημένη ζήτηση να αδειάσει τα ράφια πολλών φαρμακείων. Αναγνώστες που ήλθαν σε επαφή με «Το Βήμα» ανέφεραν ότι σε αρκετά φαρμακεία τούς είπαν ότι υπάρχει ολιγοήμερη έλλειψη του εμβολίου. Σύμφωνα πάντως με τον πρόεδρο του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ) κ. Β. Κοντοζαμάνη, «ο Οργανισμός φροντίζει με κάθε τρόπο έτσι ώστε να υπάρχει επαρκής κάλυψη της ζήτησης».