Η ανάγκη για περισσότερο πράσινο είναι πλέον το αίτημα της εποχής. Πόσο όμως χωρά σε μια ασφυκτικά πυκνοδομημένη μεγαλούπολη; Οι πράσινες ταράτσες αποτελούν μια εφικτή, απλή και σχετικά οικονομική πρόταση, που μπορεί να εφαρμόσει ο καθένας στο σπίτι του αλλάζοντας την εικόνα της πόλης και δίνοντας μια ανάσα στο περιβάλλον.

Είναι ένα ζεστό καλοκαιρινό μεσημέρι και μια παρέα παιδιών κουβεντιάζει απολαμβάνοντας τον ήλιο σε ένα νεοκλασικό σπίτι στον Κεραμεικό. Γύρω τους απλώνονται ανθισμένα λουλούδια και αρωματικά φυτά. Από την απέναντι πολυκατοικία η γειτόνισσα τούς χαζεύει καθώς απλώνει την μπουγάδα στην ταράτσα της. Δεν βρίσκονται σε έναν παραδοσιακό κήπο, αλλά στον κήπο του δώματος του σπιτιού τους. Οι πράσινες ταράτσες αρχίζουν να ξεφυτρώνουν πλέον και στην Αθήνα, δίνοντάς της μια άλλη όψη.

«Οι πράσινες στέγες είναι η οικολογική εναλλακτική πρόταση έναντι οποιασδήποτε άλλης μορφής διαστρωμάτωσης στο δώμα» αναφέρει ο Γρηγόρης Κοτοπούλης, γεωπόνος της εταιρείας Ε Green. «Οπως είναι φυσικό, τα ενεργειακά οφέλη που προκύπτουν είναι πολλά, καθώς το καλοκαίρι μειώνεται η κατανάλωση ρεύματος από τα κλιματιστικά, ενώ τον χειμώνα αντίστοιχα οδηγούμαστε σε χαμηλότερη κατανάλωση πετρελαίου. Εξίσου σημαντικά είναι και τα οφέλη για το περιβάλλον, ειδικά σε μια πόλη όπως η Αθήνα με τόσο λίγους χώρους πρασίνου. Μειώνεται η ταχύτητα απορροής του νερού και, μάλιστα, αν εφαρμοστούν σε μεγάλο ποσοστό, μπορούν να λειτουργήσουν ως αντιπλημμυρικά έργα. Επιπλέον μπορούν να αποτελέσουν λύση στο πρόβλημα των θερμικών νησίδων: Αν δημιουργήσουμε δίκτυα πρασίνου, με πράσινες στέγες στις οροφές των κτιρίων, βοηθάμε αρχικά στο μικροκλίμα και, αν εφαρμοστούν εκτεταμένα, στο γενικότερο κλίμα της πόλης».

Η Αμαλία Ζέππου, παραγωγός ντοκυμαντέρ, μας υποδέχεται στην πράσινη στέγη που δημιούργησε στο δώμα του σπιτιού της. «Μετακομίσαμε στο συγκεκριμένο σπίτι το 2007. Αποφασίσαμε να μην εγκαταστήσουμε κλιματιστικά. Το καλοκαίρι, παρ’ όλο που είχαμε βάλει θερμομόνωση στο δώμα, η ζέστη ήταν αφόρητη. Εφτανε και τους 50°C. Αρχισα να αναζητώ μια λύση. Εψαξα και τελικά κατέληξα στην εφαρμογή της πράσινης στέγης. Δύο χρόνια μετά, δεν έχω μετανιώσει ούτε στιγμή. Τον πρώτο χρόνο είχα μείωση στην κατανάλωση φυσικού αερίου κατά 13% και εφέτος, που ο κήπος έχει αναπτυχθεί περισσότερο, η μείωση αγγίζει το 32%. Βέβαια, το σπίτι μου είναι μοναδικό στην περιοχή που δεν έχει κλιματιστικά σώματα. Σιγά σιγά αγάπησα τον κήπο της ταράτσας μου, παρ’ όλο που ήμουν ένας άνθρωπος που δεν είχα καμία σχέση με όλα αυτά. Αρχισα να δοκιμάζω λιπάσματα, να περιποιούμαι τα φυτά, μέχρι και λαχανικά φύτευσα κάποια στιγμή. Χαίρομαι να τον παρακολουθώ να αλλάζει με τις εποχές του χρόνου και κάθε ημέρα που κάποιο λουλούδι ανθίζει είναι μια νέα έκπληξη για μένα. Ο γιος μου κάθεται με την παρέα του εδώ, έκανε μάλιστα και πάρτι. Το δώμα έγινε πλέον το στέκι μας».

Η ιδέα των πράσινων στεγών δεν είναι τόσο νέα όσο νομίζουμε, με πιο γνωστό ίσως παράδειγμα τους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας. Ο Αντριου Κλέμεντς, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Οικοστέγες, ήταν ένας από τους πρώτους που έκανε εφαρμογές πράσινων στεγών στην Ελλάδα. «Οι πράσινες ταράτσες δεν είναι μια καινούργια υπόθεση», μας λέει, «οι Κέλτες τις εφάρμοζαν πριν από 1.000 χρόνια – υπάρχει μάλιστα μια χαρακτηριστική σκηνή στην ταινία “Braveheart”, που δείχνει τον Μελ Γκίμπσον να φυτεύει στο δώμα του σπιτιού του. Αργότερα, βέβαια, την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, που οι ανάγκες των ανθρώπων ήταν διαφορετικές, εγκαταλείφθηκαν. Περίπου το 1920 οι μηχανικοί άρχισαν να αναζητούν πιο φυσικές λύσεις, χωρίς βέβαια να υπάρχει ο όρος βιοκλιματική αρχιτεκτονική ακόμη. Στις δεκαετίες του ’70 και του ’80 αυτή η τάση έγινε φυσικά πολύ μεγαλύτερη».

Σήμερα στην Ελλάδα εφαρμόζονται ουσιαστικά τρεις τύποι πράσινης στέγης: ο εκτατικός, ο ημιεντατικός και ο εντατικός. O πρώτος επιλέγεται συνήθως σε περιπτώσεις στις οποίες τα χαρακτηριστικά του δώματος και η στατική μελέτη δεν επιτρέπουν μεγάλα φορτία και χρησιμοποιούνται κυρίως αρωματικά φυτά, ποώδη, φυτά εδαφοκάλυψης και χλοοτάπητας. Ο ημιεντατικός τύπος ενδείκνυται όταν επιθυμούμε να έχουμε περισσότερες επιλογές διαμόρφωσης, μεγεθών, υλικών και φυτευτικών συνδυασμών και περιλαμβάνει βλάστηση, όπως διάφορους θάμνους μαζί με άλλα φυτά. Ο εντατικός παρουσιάζει φυτικό υπόστρωμα που κυμαίνεται σε ύψος από 0,45 έως 1,20 μέτρα, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν να τοποθετηθούν φυτά αλλά και δέντρα μεγάλου ύψους. Ο τύπος πάντως που εμφανίζεται πιο συχνά φαίνεται να είναι ο εκτατικός, κυρίως διότι τα παλαιότερα κτίρια δεν μπορούν να δεχτούν μεγαλύτερα φορτία, καθώς κάτι τέτοιο δεν έχει προβλεφθεί στη στατική μελέτη.

Στα Εξάρχεια συναντάμε τον πολιτικό μηχανικό Αντώνη Κονιάκο, ο οποίος έχει δημιουργήσει έναν πράσινο κήπο στον εξώστη του γραφείου του. «Τα Εξάρχεια είναι μια περιοχή χωρίς πράσινο, όπως οι περισσότερες του κέντρου της Αθήνας. Αποφάσισα λοιπόν να απευθυνθώ σε ειδικούς και να δημιουργήσω έναν πράσινο εξώστη στο γραφείο, κυρίως για λόγους αισθητικής. Δημιούργησα έτσι ένα περιβάλλον πιο ελκυστικό για μένα αλλά για και τους συνεργάτες μου. Ενας ακόμη λόγος είναι και η δουλειά μου: Θα μπορώ να προτείνω τη συγκεκριμένη λύση στους πελάτες μου πιο εύκολα, καθώς θα τη βλέπουν εφαρμοσμένη ήδη στο γραφείο μου. Στο εξωτερικό οι πράσινες ταράτσες είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες, με το κράτος να δίνει κίνητρα για τη δημιουργία τους, κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει ακόμη στην Ελλάδα».

Το κόστος για τη δημιουργία ενός πράσινου κήπου κυμαίνεται περίπου στα 75-90 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο για τον εκτατικό τύπο, στα 90-120 ευρώ για τον ημιεντατικό και ξεκινά από τα 120 ευρώ για τον εντατικό, ανάλογα βέβαια πάντα με τα φυτά που θα χρησιμοποιηθούν, το γραφείο αλλά και τη μελέτη της κάθε περίπτωσης ξεχωριστά. «Ενα πράσινο δώμα δεν απαιτεί μεγάλο χρονικό διάστημα για να δημιουργηθεί» μας λέει ο Θεόφιλος Ματσουκάς, γεωπόνος, αρχιτέκτονας τοπίου και ιδιοκτήτης της εταιρείας Landcoltd. «Αρχικά πρέπει να γίνει η υγρομόνωση. Επειτα θα τοποθετηθούν η μεμβράνη ελέγχου ριζών, καθώς και το φύλλο που συγκρατεί την υγρασία και προστατεύει από τη μηχανική καταπόνηση το δώμα, τη μόνωση αλλά και την αντιριζική μεμβράνη. Θα ακολουθήσει το κυψελωτό αποστραγγιστικό δίκτυο, το οποίο είναι διάτρητο, ώστε να επιτυγχάνεται η σωστή απορροή των υδάτων, αλλά και να συγκρατείται στις κυψέλες νερό το οποίο αποδίδεται πάλι στα φυτά για εξοικονόμηση του νερού άρδευσης. Ακολουθεί το διηθητικό φύλο, το οποίο διαχωρίζει την υπόλοιπη διαστρωμάτωση από το ειδικό φυτικό υπόστρωμα, που είναι το μέσο ανάπτυξης των φυτών».

Οι πράσινες στέγες εφαρμόζονται και σε δημόσια κτίρια όπως, για παράδειγμα, το υπουργείο Οικονομικών. Φαίνεται όμως ότι κερδίζουν διαρκώς έδαφος και μεταξύ των ιδιωτών, ακόμη και σε σπίτια εκτός του κέντρου της Αθήνας. Στη Μαγούλα Αττικής συναντήσαμε τον Παναγιώτη Ρήγο να σκαλίζει το χώμα της ταράτσας του: «Αρχικά ήταν η ανάγκη της μόνωσης που με έστρεψε στο πράσινο δώμα. Σήμερα βγαίνω στην ταράτσα μου και χαίρομαι τις μυρωδιές των λουλουδιών, τα έντομα, τα φυτά. Δεν έχω μετανιώσει για την επιλογή μου. Ετσι και αλλιώς, μακροπρόθεσμα θα αποσβέσει το κόστος κατασκευής της. Νιώθω ότι έκανα ένα δώρο στον εαυτό μου και, φυσικά, στο περιβάλλον».

Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 511, σελ. 38-41, 01/08/2010.