Χημικά που περιέχονται σε προϊόντα καθημερινής χρήσης όπως οι οδοντόκρεμες, τα σαπούνια και τα αντηλιακά έχουν άμεση επίδραση στο ανθρώπινο σπέρμα, γεγονός που μπορεί να δώσει μια εξήγηση στα ολοένα και αυξανόμενα ποσοστά της ανδρικής υπογονιμότητας, σύμφωνα με νέα μελέτη.

Ένα στα τρία μη τοξικά χημικά

Συγκεκριμένα, όπως έδειξε η μελέτη αυτή που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο «The EMBO Journal», ένα στα τρία θεωρούμενα «μη τοξικά» χημικά που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή προϊόντων καθημερινής χρήσης φάνηκε να επηρεάζει σημαντικά τα σπερματικά κύτταρα. Είναι η πρώτη φορά που μελέτη δείχνει άμεση επίδραση χημικών στο ανθρώπινο σπέρμα και τα ευρήματα αυτά αναμένεται να δημιουργήσουν μεγαλύτερη ανησυχία σχετικά με τους κρυμμένους κινδύνους χημικών που κρίνονται ως ασφαλή με βάση τις υπάρχουσες τοξικολογικές αναλύσεις.

Ωστόσο οι ερευνητές από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Κοπεγχάγης στη Δανία και το Κέντρο Προηγμένων Ευρωπαϊκών Μελετών και Ερευνας στη Βόννη στη Γερμανία αναφέρουν ότι επέτυχαν να αναπτύξουν μια νέα μέθοδο ελέγχου της επίδρασης των «καθημερινών» χημικών στο ανθρώπινο σπέρμα, γεγονός που θα επιτρέψει στις αρμόδιες αρχές της Ευρώπης να αποφασίσουν αν πρέπει να απαγορεύσουν κάποιες από αυτές τις ουσίες ή να επιβάλουν περιορισμούς στη χρήση τους.

Πώς δρουν οι ορμονικοί διαταράκτες

Η νέα μελέτη ήταν μέρος ενός μεγαλύτερου προγράμματος που αφορά τους αποκαλούμενους «ενδοκρινικούς διαταράκτες», χημικά που επιδρούν στο ενδροκρινικό σύστημα του ανθρώπου και μπορούν να προκαλέσουν πλήθος προβλημάτων. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα χημικά αυτά μιμούνται τις θηλυκές ορμόνες του φύλου – τα οιστρογόνα – και σε άλλες δρουν ως αντι-ανδρογόνα – οι αρσενικές ορμόνες του φύλου -, παρεμβαίνοντας στο ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα.

Οι επιστήμονες που βρίσκονται πίσω από τη νέα μελέτη ανακάλυψαν ότι ένα στα τρία χημικά που περιέχονται σε προϊόντα που χρησιμοποιούμε καθημερινά όπως τα αντηλιακά, τα απορρυπαντικά και τα πλαστικά δοχεία «σαμποτάρει» την κολυμβητική ικανότητα των σπερματοζωαρίων και τα οδηγεί στο να εκλύουν πρόωρα τα ένζυμα εκείνα που είναι απαραίτητα για τη γονιμοποίηση του ωαρίου.

Οι ειδικοί ανακάλυψαν επίσης ότι οι συγκεντρώσεις των χημικών που απαιτούνται για αυτό το «σαμποτάζ» της ανδρικής γονιμότητας ήταν παρόμοιες με τα πολύ χαμηλά επίπεδα χημικών που εντοπίζονται στο ανθρώπινο σώμα. Επιπροσθέτως, έδειξαν για πρώτη φορά ότι υπάρχει μια επίδραση «χημικού κοκτέιλ» – δηλαδή πολλά και διαφορετικά χημικά δρουν συνεργικά ενισχύοντας τη συνολική δράση στον οργανισμό.

Για πρώτη φορά αποδεικνύεται η άμεση επίδραση

«Για πρώτη φορά, δείξαμε άμεση σύνδεση μεταξύ της έκθεσης στους ενδοκρινικούς διαταράκτες που περιέχονται στα βιομηχανικά προϊόντα και των παρενεργειών στη λειτουργία του ανθρώπινου σπέρματος» ανέφερε ο καθηγητής Νιλς Σκάκεμπεκ από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Κοπεγχάγης στη βρετανική εφημερίδα «The Independent» και προσέθεσε ότι «κατά τη γνώμη μου τα ευρήματά μας προκαλούν σαφώς ανησυχία καθώς ορισμένα χημικά που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα είναι πιθανότατα πιο επικίνδυνα από ό,τι νομίζαμε ως σήμερα. Ωστόσο, μένει να αποδειχθεί από μελλοντικές κλινικές μελέτες αν τα αποτελέσματά μας μπορούν να εξηγήσουν το φαινόμενο της υπογονιμότητας των σύγχρονων ζευγαριών το οποίο είναι πολύ κοινό πλέον».

Ο καθηγητής Σκάκεμπεκ είναι από τους πρωτοπόρους στο πεδίο της ανδρικής υπογονιμότητας. Το 1991 παρείχε τις πρώτα στοιχεία που έδειχναν ότι ο αριθμός των σπερματοζωαρίων των ανδρών έχει πέσει κατά σχεδόν 50% σε λιγότερα από 50 έτη. Λίγα χρόνια αργότερα, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ορισμένα χημικά μιμούνται τα οιστρογόνα ή έχουν επίδραση ενάντια στα ανδρογόνα στο ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα, γεγονός άκρως σημαντικό σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη των αρσενικών εμβρύων στη μήτρα κατά τους πρώτους έξι μήνες της κύησης, στους οποίους σχηματίζονται οι ιστοί του αναπαραγωγικού συστήματος.

Ωστόσο, η τελευταία μελέτη στο «Τhe EMBO Journal» που διεξήχθη σε συνεργασία με τον Τίμο Στρύνκερ του Κέντρου Προηγμένων Ευρωπαϊκών Μελετών και Έρευνας στη Βόννη έδειξε ότι 30 στα 96 χημικά που περιέχονται σε προϊόντα καθημερινής χρήσης επιδρούν άμεσα στην πρωτεΐνη CatSper η οποία ελέγχει την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων καθώς και την ικανότητα γονιμοποίησης του ωαρίου που διαθέτουν. «Εντοπίσαμε έναν εντελώς καινούργιο τρόπο με τον οποίο οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μπορούν να επηρεάσουν την ανθρώπινη αναπαραγωγική ικανότητα μέσω άμεσης αλληλεπίδρασης με το ανθρώπινο σπέρμα» σημείωσε ο δρ Σκάκεμπεκ.

Χημικό «κοκτέιλ» με επικίνδυνα υλικά

Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι σχετικώς χαμηλές συγκεντρώσεις των χημικών οι οποίες μέχρι σήμερα πιστευόταν ότι δεν θα μπορούσαν να έχουν επίδραση στο ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα, οδήγησαν σε αλληλεπίδραση με την πρωτεΐνη CatSper στο εργαστήριο. «Στα ανθρώπινα υγρά του σώματος δεν βρίσκουμε ένα μόνο χημικό σε μεγάλες ποσότητες, αλλά κυρίως πολύπλοκα χημικά κοκτέιλ με πολλά διαφορετικά χημικά, σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις το καθένα, που δρουν ως ενδοκρινικοί διαταράκτες. Προσπαθήσαμε να μιμηθούμε αυτό ακριβώς το φαινόμενο στα πειράματά μας» ανέφερε ο δρ Στρύνκερ και συμπλήρωσε: «Αυτό το χημικό «κοκτέιλ», παρά τις πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις του καθενός από τα υλικά του, προκαλούσε σημαντική απόκριση του σπέρματος. Ετσι φαίνεται ότι στα πολύπλοκα αυτά μείγματα τα χημικά συνεργάζονται και παρεμβαίνουν στη λειτουργία του σπέρματος. Αυτό δεν το είχε δείξει κανένας στο παρελθόν».

Ο δρ Στρύνκερ κατέληξε τονίζοντας ότι ο κάθε καταναλωτής «καταπίνει» σε καθημερινή βάση τέτοιου είδους χημικά είτε κυριολεκτικώς – μέσω της στοματικής οδού καθώς καταναλώνει τροφές – είτε απορροφώντας τα μέσω του δέρματος (όπως συμβαίνει με τα σαπούνια ή τα αντηλιακά).