Ο Χόκινγκ στην Κρήτη – Επίσκεψη με νόημα

Στις 14 Μαρτίου 2018 έφυγε από κοντά μας ο Στίβεν Χόκινγκ, ο διάσημος θεωρητικός φυσικός, αστροφυσικός και συγγραφέας, που δεν δίστασε να αντιμετωπίσει και να μελετήσει τα πιο βαθιά προβλήματα της σύγχρονης φυσικής, που με το έργο του συνεισέφερε νέες προσεγγίσεις στη μελέτη του Σύμπαντος και που με το παράδειγμά του έδωσε ελπίδα σε πολλές νέες και νέους με κινητικά ή άλλα προβλήματα.

Ο Χόκινγκ υπήρξε σε όλη τη ζωή του μια ξεχωριστή προσωπικότητα, αξιοθαύμαστος για τη διαχείριση του προβλήματος υγείας που είχε από πολύ νέος, αλλά και με ιδιαίτερο χιούμορ, με χαρακτηριστική «παιδική» περιέργεια και πάθος για την επιστήμη και τη ζωή.

Ασχολήθηκε με θεμελιώδη ερωτήματα για τη δομή και την ιστορία του Σύμπαντος στο πλαίσιο της κβαντικής φυσικής και της θεωρίας βαρύτητας του Αϊνστάιν. Αλλαξε το τρόπο που σκεφτόμαστε για το Σύμπαν τη στιγμή της δημιουργίας του. Απέδειξε ότι η Μεγάλη Εκρηξη στο Σύμπαν ήταν πρακτικά μια αναπόφευκτη συνέπεια της θεωρίας αυτής. Ανακάλυψε ότι οι μελανές οπές δεν είναι τελείως μελανές, όπως πιστευόταν μέχρι τότε, αλλά ακτινοβολούν, εκπέμπουν τη λεγόμενη «ακτινοβολία Χόκινγκ». Αυτό μάλιστα οδήγησε στην ανάπτυξη της θερμοδυναμικής των μελανών οπών, που αποτελεί σήμερα βασικό εργαλείο στη μελέτη του μικροκόσμου. Τέλος, με διάσημα εκλαϊκευτικά βιβλία του όπως «Το χρονικό του χρόνου», διέδωσε τις γνώσεις και σκέψεις του για το Σύμπαν με τρόπο κατανοητό σε εκατομμύρια αναγνώστες σε όλον τον κόσμο.

Ακόμη θυμάμαι τη μυσταγωγία που βιώσαμε το βραδάκι της 7ης Σεπτεμβρίου 1998 με τη διάλεξη του Στίβεν Χόκινγκ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Ηταν προσκεκλημένος της ομάδας μας του Τμήματος Φυσικής. Μίλησε σε ένα ακροατήριο που ξεπερνούσε τα 3.000 άτομα, που είχαν έρθει να τον ακούσουν από όλα τα μέρη της Ελλάδας και είχαν κατακλύσει όλους τους χώρους του πανεπιστημίου. Η ομιλία μεταδιδόταν με βιντεοπροβολείς σε εξωτερικούς τοίχους των κτιρίων και σε όλα τα αμφιθέατρα του πανεπιστημίου. Ενα μοναδικό με διεθνή κριτήρια επιστημονικό γεγονός για το ευρύ κοινό.

Ο τίτλος της ομιλίας του Χόκινγκ ήταν «Η θεωρία των πάντων». Παρουσίασε τη θεωρία που πιστευόταν την εποχή εκείνη ότι θα έδινε απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα της θεμελιώδους φυσικής. Οτι περιέγραφε πλήρως τη φυσική σε όλες τις κλίμακες. Από τη δομή και τις δυνάμεις ανάμεσα στα υποατομικά σωμάτια του μικροκόσμου μέχρι τα μυστήρια της γέννησης, της ιστορίας και του μέλλοντος του Σύμπαντος. Δεν έδωσε, όπως ήταν φυσικό, τεχνικές λεπτομέρειες, αλλά ήταν φανερό ότι επρόκειτο για ένα πολύπλοκο και δυσνόητο για τη μεγάλη πλειονότητα των θεατών μαθηματικό οικοδόμημα.

Θυμάμαι ακόμα ότι στο τέλος της ομιλίας του κάποιος από το ακροατήριο τον ρώτησε: Τι μας ενδιαφέρουν αυτά που μας λέτε; Γιατί πρέπει να ασχολείται κανείς με την αναζήτηση της θεωρίας των πάντων; Σε τι θα μας χρησιμεύσει η διατύπωσή της;

Η απάντηση του Χόκινγκ είχε δύο σκέλη. Με τη βοήθεια του ηλεκτρονικού συστήματος ομιλίας που χρησιμοποιούσε εξήγησε: Πρώτα απ’ όλα, με ενδιαφέρει να γνωρίζω από πού έρχομαι και πού πηγαίνω. Και, δεύτερον, όταν ο Μάξγουελ διατύπωνε γύρω στα 1900 την εξίσου δυσνόητη για τα δεδομένα της εποχής θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού κανείς δεν φανταζόταν ότι θα ερχόταν μια μέρα που σχεδόν τα πάντα γύρω μας θα είναι εφαρμογές της θεωρίας αυτής.

Στις δύο αυτές προτάσεις ο Στίβεν Χόκινγκ συνόψισε την πίστη του στο μεγαλείο της επιστημονικής αναζήτησης καθώς και τον ρόλο της βασικής έρευνας στην πρόοδο του πολιτισμού μας. Αυτή τη βαθιά πίστη του υπηρέτησε με νεανικό πάθος κυριολεκτικά μέχρι τις τελευταίες ημέρες της ζωής του.