Στις οθόνες των κινηματογράφων με τη μορφή κινουμένων σχεδίων έχει ξεκινήσει η Ντόρι, το μικρό κιτρινο-μπλέ ψάρι τανγκ, το ψάξιμο για τους χαμένους γονείς της και μας δίνει με τη σειρά της την αφορμή για μια κατάδυση σε χώρους σκέψης που δεν έχουμε καθημερινά την ευκαιρία να βρεθούμε. Στις επόμενες σελίδες λοιπόν δεν κάνουμε μια απλή τουριστική βουτιά στον υδάτινο κόσμο της σιωπής και στους ζωντανούς κατοίκους του. Οι απόψεις που διατυπώνονται σχετικά με τα ψάρια και τους άλλους θαλάσσιους οργανισμούς δεν είναι από τις πιο ορθόδοξες και σίγουρα θα παραξενέψουν, ίσως θα κάνουν κάποιους και να αγανακτήσουν ή να αισθανθούν λίγο άβολα. «Τι ξέρει ένα ψάρι: Οι εσωτερικές ζωές των υποβρύχιων εξαδέλφων μας» είναι ο τίτλος ενός βιβλίου που μόλις εμφανίστηκε στην Αμερική με εκδότη το Scientific American και συγγραφέα κάποιον που αφιέρωσε τέσσερα χρόνια έρευνας για να δείξει ότι και τα ψάρια πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε όχι ως απλούς μεζέδες αλλά ως πλάσματα με προσωπικότητα και συναισθηματικό κόσμο. Ο συγγραφέας, Τζόναθαν Μπάλκομπ, απαντά στις ερωτήσεις που του τέθηκαν από το ΒΗΜΑScience. Επιπλέον όμως οι φίλοι της Ντόρι μπορούν να διαβάσουν στις ίδιες σελίδες μια παρουσίαση του έργου «Ψάχνοντας την Ντόρι» από τον ειδικό Γιάννη Ζουμπουλάκη.

«Το πιο σπουδαίο, είπε, είναι πως πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Μέχρι να καθορίσουμε τη νοητική σας κατάσταση. Προσπάθησε να εξηγηθεί (με τη βοήθεια του αυτόματου μεταφραστή): Πρέπει να προσδιορίσουμε αν είστε ένα άτομο με αισθήματα ή απλώς ένα έξυπνο ζώο… Εχουμε απογοητευτεί τόσες φορές στο παρελθόν. Διότι συναντήσαμε εκατοντάδες είδη έξυπνων ζώων». Ο διάλογος αυτός είναι απόσπασμα από μια πρόσφατη ιστορία επιστημονικής φαντασίας, το «The Hunter Captain», που έχει γράψει ο φιλόσοφος και συγγραφέας Ντέιβιντ Τζον Μπέικερ. Σε αυτήν, το διαστημόπλοιο των προηγμένων διανοητικά εξωγήινων Νάνπρανθ έχει αιχμαλωτίσει στο Διάστημα το ατομικό σκάφος μιας γυναίκας από τη Γη. Οι αξιωματούχοι της φυλής αυτής προσπαθούν να βγάλουν συμπέρασμα για το αν ο ζωντανός οργανισμός που έπεσε στα χέρια τους έχει αισθήματα. Είναι δηλαδή κάτι παραπάνω από ό,τι εκείνοι ορίζουν ως «ζώο». Και για πρώτη φορά σε μια γήινη γυναίκα συνέβη αυτό. Οντας άνθρωπος να μην την αντιμετωπίζουν ως το εξυπνότερο πλάσμα στον κόσμο!

Το ψαράκι blue tang δεν αναπαράγεται ποτέ σε συνθήκες αιχμαλωσίας

Στο «Ψάχνοντας την Ντόρι», που αυτή τη στιγμή παίζεται και στους ελληνικούς κινηματογράφους, έχουμε ένα ψαράκι του είδους τανγκ, με το όνομα Ντόρι και τη μορφή που του δίνει η τέχνη των κινουμένων σχεδίων, να προσπαθεί να ανασυνθέσει τις αναμνήσεις του και να βρει τους χαμένους γονείς του. Μέσα από το έργο ο θεατής μαθαίνει πως τα ψάρια δεν στερούνται μνήμης, πόσο έξυπνα είναι ακόμη και τα χταπόδια, και ότι υπάρχει ένα είδος κοινωνικού ιστού αλλά και μια συντροφικότητα να συνδέουν κάποιους από τους κατοίκους που ζουν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Να είναι άραγε το διήγημα και η ταινία απλά δημιουργήματα κάποιων πολύ ευαίσθητων καλλιτεχνών; Ή μήπως έχουμε πλέον και επιστήμονες να συντονίζονται στο ίδιο μήκος κύματος;

Αισθήματα στον… καθρέφτη
«Τα ψάρια έχουν επίσης αισθήματα». Με αυτό τον προκλητικό τίτλο, και συγγραφέα τον Τζόναθαν Μπάλκομπ, οι αναγνώστες της εφημερίδας «International New York Times» μπορούσαν να διαβάσουν ανάμεσα στα άλλα άρθρα γνώμης στις 17 Μαΐου 2016 και ένα σχετικό με τον εσωτερικό κόσμο των ψαριών. Εκεί, μεταξύ άλλων, τονιζόταν: «Δεν οδηγούνται (απλώς) από το ένστικτό τους, δεν λειτουργούν μηχανικά. Το μυαλό τους αντιδρά με ευελιξία στις διάφορες καταστάσεις. Δεν είναι σκέτα «πράγματα», είναι πλάσματα με αισθήματα». Στο ξεκίνημα του κειμένου αναφερόταν πως τον περασμένο Μάρτιο δύο ωκεανοβιολόγοι σε μια εργασία τους είχαν μελετήσει ένα ζευγάρι γιγάντια σαλάχια, έγκλειστα σε ενυδρείο των νησιών Μπαχάμες. Είχαν τοποθετήσει έναν μεγάλο καθρέφτη και παρατήρησαν ότι τα σαλάχια έκοβαν βόλτες μπροστά του, έκαναν φυσαλίδες, και με τις περίεργες κινήσεις τους έδιναν την εντύπωση ότι εξέταζαν τις εικόνες τους στον καθρέφτη! Δεν έδειχναν να πιστεύουν πως αυτά που έβλεπαν ήταν κάτι διαφορετικό από εκείνα. Μετά από τους μεγάλους πιθήκους λοιπόν, τα δελφίνια και τους ελέφαντες, τώρα και τα ψάρια θα μας αποδείξουν ότι έχουν συνείδηση του εαυτού τους; Και μαζί με αυτό ότι σκέπτονται; Και ότι εμείς έχουμε υποτιμήσει την ύπαρξη ενός κόσμου με αισθήματα, ίσως επειδή ζει σχεδόν μόνιμα μέσα στο νερό;
Μερικούς μήνες πριν, στις 27 Δεκεμβρίου 2015, υπήρχε μια δημοσίευση στη γερμανική εφημερίδα «Frankfurter Allgemeine Zeitung», στη σελίδα 63, την αφιερωμένη σε ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Ηταν η περιγραφή μιας κρουαζιέρας στο νησί Αντίγκουα της Καραϊβικής. Εκεί λοιπόν, σε έναν παραθαλάσσιο τουριστικό μέρος, το Willikies, υπάρχει η συνήθεια οι τουρίστες με τη συνοδεία ντόπιων οδηγών να μπαίνουν στα ρηχά και να έρχονται με αρκετά ειρηνική διάθεση να τους προϋπαντήσουν οι τοπικές ατραξιόν. Που δεν είναι άλλες από μερικά… γιγάντια σαλάχια. Ερχονται μήπως και κάποιοι θελήσουν να τα φιλέψουν λίγα καλαμάρια και εκείνα με τη σειρά τους κάθονται ακόμη και στα απλωμένα χέρια τους. Κάποιος μάλιστα από τους οδηγούς ξεχωρίζει ένα θηλυκό, το παίρνει αγκαλιά και τους λέει ότι αυτό κάθε ημέρα έρχεται και τον συναντά. «Είναι το καλύτερο κορίτσι μου» λέει, ενώ η δημοσιογράφος που περιγράφει την όλη κατάσταση, όντας και μέλος της εκδρομής, αποφαίνεται: «Αυτά τα ψάρια φαίνεται να είναι πιο έξυπνα από ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι».
Ο βιολόγος και συγγραφέας Τζόναθαν Μπάλκομπ
και το βιβλίο του «What a fish knows»

Ψάχνοντας τον Τζόναθαν

Ποιος όμως είναι ο Τζόναθαν Μπάλκομπ που η εφημερίδα «International New York Times» του επέτρεψε να γράψει ακόμη και ότι «καθώς η έρευνα αποκαλύπτει νέες πλευρές της ιδιωτικής ζωής των ψαριών ελπίζω να αλλάξουν οι απόψεις και να δείξουμε περισσότερη λύπηση για αυτά, ελαττώνοντας και την κατανάλωση (των πλασμάτων αυτών)»; Ο Τζόναθαν, λοιπόν, είναι βιολόγος που ειδικεύεται στη συμπεριφορά και στα συναισθήματα των ζώων, είναι διευθυντής στο Humane Society Institute for Science and Policy, στο Τμήμα για τη συναισθηματική νοημοσύνη των ζώων, πέρασε τα τέσσερα προηγούμενα χρόνια ερευνώντας αυτό το θέμα σε σχέση με τα ψάρια, έγραψε ένα βιβλίο που εμφανίστηκε τον Ιούλιο με τον τίτλο «What a fish knows: The inner lives of our underwater cousins» και όπως δηλώνει, φυσικά, έχει σταματήσει να τρώει ψάρια!
Αυτόν τον καιρό είναι υπεραπασχολημένος, αφού πρέπει και να εξηγεί ποιο είναι το περιεχόμενο του καινούργιου του βιβλίου (έχει γράψει ήδη άλλα δύο, πάντα σχετικά με τα ζώα) αλλά δέχθηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις που του υποβλήθηκαν από το ΒΗΜΑScience για χάρη των αναγνωστών του.
Στην ερώτηση λοιπόν σχετικά με το πώς κατέληξε στην ιδέα ότι και τα ψάρια έχουν συναισθήματα, η απάντηση ήταν η εξής: «Ξόδεψα τέσσερα χρόνια κάνοντας αυτή την έρευνα και λαμβάνοντας υπόψη και τις εργασίες άλλων, το συμπέρασμα είναι πως τα ψάρια νιώθουν την ευχαρίστηση αλλά και τον πόνο. Εχουν αισθήματα, αναγνωρίζουν το ένα το άλλο, όπως και εμάς, έχουν καλή μνήμη και μπορούν να λύνουν προβλήματα».
Οταν του θέσαμε υπόψη πως υπάρχει και ένα άλλο βιβλίο για τα δεινά των ζώων (του Φρανς βαν ντε Βάαλ, καθηγητή Ψυχολογίας, που ήταν στον κατάλογο του περιοδικού «Time» με τους 100 πιο σημαίνοντες από την άποψη της επιρροής ανθρώπους στον πλανήτη) με τον τίτλο «Είμαστε αρκετά έξυπνοι ώστε να καταλάβουμε πόσο έξυπνα είναι αυτά;» απάντησε: «Είμαστε αρκετά έξυπνοι όταν βάζουμε στην άκρη το σύμπλεγμα ανωτερότητας και αντιμετωπίζουμε τα άλλα πλάσματα με ανοιχτό μυαλό. Ποιος θα φανταζόταν παλιότερα πως ένα ψαράκι μπορεί να απομνημονεύσει με τη μια φορά την τοπογραφία των βράχων από κάτω καθώς περνάει από επάνω τους παρασυρμένο από τη φουσκοθαλασσιά;».
Στην παρατήρηση ότι δεν είναι μόνο για τα ψάρια που θα πρέπει να δείχνουμε ευαισθησία, υπάρχουν και άλλοι οργανισμοί, όπως τα χταπόδια, που διαθέτουν εξαιρετική νοημοσύνη, απάντησε: «Ναι, τα χταπόδια είναι φανταστικά πλάσματα και το γεγονός ότι είναι ασπόνδυλα σημαίνει πως χρειάζεται να αναθεωρήσουμε τις απόψεις μας για το ποια ζώα διαθέτουν νοημοσύνη και ποια όχι».

Η μνήμη του χρυσόψαρου
Ο καθηγητής Βιολογίας Τόνι Πίτσερ στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας αναφέρει στις αναμνήσεις του ένα πείραμα που θα καθόριζε την ικανότητα να διακρίνουν χρώματα τα χρυσόψαρα. Διαπιστώθηκε ότι πραγματικά διέκριναν χρώματα και στη συνέχεια τα γύρισαν στο ενυδρείο τους. Το πείραμα επαναλήφθηκε την επόμενη χρονιά με κάποια από την περασμένη φουρνιά και κάποια νέα. Τότε διαπίστωσαν πως «οι παλιοί» πήγαν προς τους σωλήνες από όπου θα έβγαινε η τροφή τους με τα χρώματα που τους είχαν δοθεί την προηγούμενη χρονιά. 11 μήνες μετά!
Εκπληξη; Οχι και τόσο αφού το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο για τους ανθρώπους που ασχολούνται καθημερινά με την έρευνα γύρω από τις δυνατότητες των θαλάσσιων οργανισμών είναι να αναφέρονται σε παραδείγματα σχετικά με τις διανοητικές τους ικανότητες και τη μνήμη τους. Πολυάριθμα πειράματα έχουν δείξει πως ο εγκέφαλός τους, αν και δεν έχει τη δομή του δικού μας εγκεφάλου, λειτουργεί πολύ αποτελεσματικά. Ακόμη και πολύ μικρά ψάρια απομνημονεύουν εύκολα σε μεγάλα ντεπόζιτα με νερό λαβυρινθώδεις διαδρομές που οδηγούν στην τροφή τους, θυμούνται τον «δρόμο» ακόμη και 40 ημέρες μετά, ενώ στις παραλίες αρκεί μία φορά να περάσουν από κάπου για να θυμούνται ό,τι χρειάζονται. Εχουν επίσης παρατηρηθεί ψάρια που πρώτα φυσούν την άμμο του βυθού για να ανακαλύψουν κρυμμένα όστρακα, τα πιάνουν, τα πηγαίνουν σε έναν βράχο για να μπορέσουν να τα σπάσουν και να καταβροχθίσουν το περιεχόμενο.
Αλλά η πιο βαριά κουβέντα που θα σου πουν άνθρωποι όπως η Σάι Μοντγκόμερι, που ασχολήθηκε με τα χταπόδια και έχει γράψει το βιβλίο «The Soul of an octopus», και ο Τζόναθαν Μπάλκομπ είναι: Πάψτε να είστε «εγκεφαλοκεντρικοί». Η μεγάλη εγκεφαλική μάζα ή ο εγκεφαλικός φλοιός δεν είναι τα αποκλειστικά καθοριστικά στοιχεία της εξυπνάδας και των συναισθημάτων. Εμείς, ζώντας έξω από το νερό, έχουμε προσαρμοστεί αλλιώς σωματικά από ό,τι εκείνα. Αφού λόγω της άνωσης το σώμα τους και τα εσωτερικά τους όργανα έχουν άλλη διαμόρφωση, μπορούν να διαμορφώνουν ένα σώμα πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με τον εγκέφαλό τους. Και τέλος όπως υποστηρίζει η Σάι Μοντγκόμερι, αρκεί «να δείτε και τις ηλεκτρονικές μνήμες. Μας θυμίζουν ότι σε πολύ μικρότερους χώρους μπορούν να αποθηκεύονται δεδομένα που δεν χωρούν σε έναν ανθρώπινο εγκέφαλο».
Και όμως πονούν!
Σήμερα ερευνητές όπως ο Τζόναθαν Μπάλκομπ και η Βικτόρια Μπραϊθγουάιτ, καθηγήτρια Ιχθυοβιολογίας, δεν αγωνίζονται να πείσουν για τη μνήμη ή την εξυπνάδα των ψαριών αλλά για κάτι πολύ πιο δύσκολο που προϋποθέτει όμως και την ύπαρξη των δύο προηγούμενων χαρισμάτων. Από τον 17ο αιώνα ο Καρτέσιος, χωρίς να έχει ψάξει και για πολλές αποδείξεις, είχε αποφανθεί πως τα ζώα δεν είναι τίποτε παραπάνω από «αυτόματα». Δηλαδή σύνολα εξαρτημάτων που δούλευαν μηχανικά και οι άνθρωποι θα μπορούσαν να τους συμπεριφέρονται ανάλογα. Κατ’ αυτόν, οι άνθρωποι διέθεταν ψυχή και νόηση, τα ζώα όμως μόνο σώμα. Ευτυχώς σήμερα οι απόψεις αυτές θεωρούνται πλέον ότι είναι για κλάματα. Ακόμη όμως και το 2012 ένας (ομότιμος) καθηγητής στο Γουάιομινγκ, ο Τζέιμς Ρόουζ, μαζί με έξι άλλους με πολλές δημοσιεύσεις συναδέλφους του, εκπόνησαν μια εργασία με τον τίτλο: «Μπορεί πραγματικά να πονούν τα ψάρια;» (στο επιστημονικό περιοδικό «Fish and Fisheries»). Η κεντρική ιδέα ήταν πως δεν διαθέτουν συνείδηση. Δεν μπορούν να αισθάνονται ούτε να σκέπτονται και επειδή ο πόνος συνδέεται με τη συνείδηση και αυτή προϋποθέτει την ύπαρξη του εγκεφαλικού φλοιού με τις διακλαδώσεις και τις έλικες (neocortex), που διαθέτουν μόνο τα θηλαστικά, η απάντηση στην ερώτηση ήταν «όχι, δεν πονούν».
Πονάει η πέστροφα; Ε, ναι λοιπόν, οι έρευνες έδειξαν ότι το αγκίστρι είναι πράγματι μια τραυματική εμπειρία για τα ψάρια, με κάθε έννοια

Η Βικτόρια Μπραϊθγουάιτ με την ομάδα της βάλθηκαν να αποδείξουν το αντίθετο. Διάλεξαν ένα ψάρι αρκετά κοινό, την πέστροφα, και αφού την αναισθητοποίησαν με προσοχή έψαξαν και βρήκαν τις συνδέσεις των νεύρων που από την περιοχή γύρω από το στόμα κατέληγαν στον εγκέφαλο του ψαριού. Διήγειραν τους 58 αισθητήρες του προσώπου και διαπίστωσαν πως οι 22 μετέδιδαν το αίσθημα του πόνου αλλά δεν περιορίστηκαν σε αυτό. Προξένησαν πόνο σε ψάρια στο εργαστηριακό ενυδρείο και μέτρησαν το πώς επηρεάστηκε η πρόσληψη της τροφής. Αποδείχθηκε ότι όπως και εμείς, όταν πονούν τρώνε λιγότερο ή καθόλου. Προχώρησαν όμως κι άλλο. Τους προξένησαν πόνο με ξίδι και από κέντρισμα μέλισσας και είδαν πως ο πόνος αυτός εκδηλωνόταν με συσπάσεις του σώματος. Εκείνη τη στιγμή διασκόρπισαν στο νερό λίγη φερομόνη από ένα αρπακτικό ψάρι και τότε διαπίστωσαν πως έμειναν ακίνητα, καταπνίγοντας τις συσπάσεις του σώματός τους. Γιατί; Μα για να περάσουν απαρατήρητα από τον «εχθρό». Συμπέρασμα: Τα ψάρια νιώθουν και φόβο και συνειδητά φθάνουν να καταπιέζουν τις άλλες αντιδράσεις τους προκειμένου να αποφύγουν έναν κίνδυνο.

Νιώθουν όπως εμείς;
Η λέξη που γύρω της έχει υφανθεί ο ιστός του βιβλίου του Τζόναθαν Μπάλκομπ είναι η αγγλική sentience. Πρόκειται για την ικανότητα να αισθάνεσαι και μετά να αντιλαμβάνεσαι, αποθηκεύοντας τελικά εμπειρίες, μετά από επεξεργασία των μηνυμάτων που σου στέλνουν οι αισθήσεις. Τα μηνύματα αυτά επηρεάζουν τις εσωτερικές διανοητικές καταστάσεις ενός οργανισμού δίνοντας συνολικά την αίσθηση κάθε στιγμή μιας (αυτο)συνειδητότητας. Και στη συνέντευξή του προς το ΒΗΜΑScience ο Τζόναθαν Μπάλκομπ ανέφερε πολύ πιο εμφατικά ότι «η (αυτο)συνειδητότητα είναι σαν την εγκυμοσύνη. Είσαι ή δεν είσαι έγκυος (δεν υπάρχει ενδιάμεση κατάσταση). Και όταν αποδεικνύεις πως την έχεις τη συνειδητότητα αυτή εγείρεται και μια ηθική υποχρέωση από τους γύρω». Ενα τέτοιο πλάσμα αξίζει την αντίστοιχη αντιμετώπιση (και εδώ κολλάει και το απόσπασμα από την ιστορία επιστημονικής φαντασίας του Ντέιβιντ Τζον Μπέικερ, που αναφέρθηκε στην αρχή, με εμάς τους ανθρώπους στη θέση του εξωγήινου κυβερνήτη).


Οι αριστουργηματικοί και μυστήριοι «κύκλοι του βυθού» βρήκαν το 2012 την εξήγησή τους. Τους «σκαλίζει» με τα πτερύγιά του το μικρό ψαράκι πάφερ, δημιουργώντας ένα ασφαλές μαιευτήριο όπου η καλή του μπορεί
να εναποθέσει τα αβγά της. Ο ιάπων Γιόζι Οοκάτα κατέγραψε τις συγκλονιστικές στιγμές

Σκληρές ιστορίες τρυφερών μεζέδων

Εχουμε περιπτώσεις που ο θάνατος από ασφυξία, έστω και με την παρατεταμένη αγωνία που συνεπάγεται, ίσως να είναι προτιμότερος για έναν οργανισμό που ζει στο νερό. Η υστερία της φρεσκάδας, η λαιμαργία, αλλά και η άγνοια, οδηγούν τους ανθρώπους σε αδιανόητη απάθεια. Στα εστιατόρια δίπλα στα ποτάμια, όπου εκτρέφονται πέστροφες, θεωρείται πολύ φυσικό η πέστροφα εγκλωβισμένη στην απόχη να καταλήξει ολοζώντανη στο καυτό τηγάνι. Για τους αστακούς που η υψηλή «κουζινική» απαιτεί να ρίχνονται ζωντανοί στο ζεματιστό νερό υπάρχει και χειρότερο βασανιστήριο και προβάλλεται μάλιστα και στους τηλεοπτικούς δέκτες απαθέστατα. Διότι για να ψηθεί καλά στην καυτή πλάκα, ένας αστακός, χωρίς να διπλώνεται (από τον πόνο φυσικά), όντας ακόμη ζωντανός, ο αρχιμάγειρος του περνάει προσεκτικά μια σιδερένια βέργα από την ουρά και τη φθάνει έως το κεφάλι! Τα χταπόδια στην Κορέα τα ακρωτηριάζουν ζωντανά και στην Ελλάδα τους ανοίγουν το «θολάμι», όπως λένε το σώμα τους, και πετούν στη θάλασσα το περιεχόμενο (εγκέφαλο κ.λπ.) προτού αρχίσουν να τα χτυπούν στην πέτρα ή να τα βάλουν στο «πλυντήριο» (ναι), για να μαλακώσουν. Οι τεράστιοι τόνοι της Μεσογείου, όσοι απέμειναν, εγκλωβίζονται στο πέλαγος σε μεγάλους σάκους και οδηγούνται στα εκτροφεία όπου ταΐζονται εντατικά με άλλα ψάρια για να αποκτήσουν το λίπος που θέλει η ιαπωνική αγορά. Πριν από τη μεταφορά τους, οδηγούνται σωρηδόν και εγκλωβισμένοι στην επιφάνεια και στο εκτελεστικό απόσπασμα. Τους περιμένουν δηλαδή ειδικά συνεργεία σκοπευτών που τους πυροβολούν από κοντά με τεράστια όπλα μόνο στο κεφάλι, και αφήνονται να πεθάνουν, προσέχοντας να μην τους χτυπήσουν στο σώμα, γιατί τότε… αφαιρείται η αξία του ψαριού από την αμοιβή τους.

Τα σαλάχια αναγνωρίζουν τους ανθρώπους και πρόθυμα αλληλεπιδρούν
μαζί τους, ειδικά όταν έχουν να περιμένουν κέρασμα!

Οπως φαίνεται λοιπόν, αυτή τη στιγμή έχουν καημούς και τα ψάρια και τα χταπόδια και άλλα τέτοια πλάσματα. Αλλά έχουν και βάσανα. Αν και σε λίγο μάλλον δεν θα έχουν ούτε καημούς ούτε βάσανα, αφού πολλά είδη οδεύουν προς την εξαφάνιση. Φροντίζουμε εμείς οι άνθρωποι γι’ αυτό αφού δεν είμαστε τόσο έξυπνοι (ή δεν μας νοιάζει) ώστε να καταλαβαίνουμε πόσο έξυπνα είναι αυτά και τι άλλο καλό μπορούν να μας κάνουν, ζώντας τις δικές τους ζωές, εκτός από το να είναι… ένας μεζές με χοντρό ή ψιλό αλάτι.

Αφήστε την Ντόρι στη θάλασσα!
Η γνώμη του Τζόναθαν Μπάλκομπ είναι πως η Ντίσνεϊ, στην οποία ανήκει η Pixar, με την ταινία στέλνει ένα μήνυμα: Το σωστό είναι τα ψάρια να μένουν ελεύθερα ζώντας στο φυσικό τους περιβάλλον. Ταυτόχρονα όμως πολλοί άνθρωποι βλέποντας την ταινία νιώθουν την ανάγκη να αποκτήσουν κάτι που να μοιάζει με την Ντόρι, ένα blue tang, όπως ονομάζονται τα ψάρια αυτά. Και εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Διότι τα blue tangs αναπαράγονται μόνο στο φυσικό τους περιβάλλον και ποτέ όταν είναι αιχμάλωτα στα ενυδρεία. Αρα, για να πουληθούν πρέπει να ξεριζωθούν από τους κοραλλιογενείς υφάλους όπου ζουν και αυτό γίνεται με εκρηκτικά και χημικές ουσίες που τα διώχνουν από τις καλά οχυρωμένες φωλιές τους όπου ζουν αποφεύγοντας έτσι τα αρπακτικά ψάρια.
Επίσης, εκεί που κατοικούν κάνουν πολύ καλό στο περιβάλλον διότι τρέφονται με φύκια και δεν τα αφήνουν να μεγαλώσουν περισσότερο από όσο πρέπει διαταράσσοντας έτσι την ισορροπία. Επιπλέον, στα ενυδρεία χρειάζονται πολύ χώρο, περίπου 274 λίτρα, και εξειδικευμένη περιποίηση, κάτι που δεν είναι εύκολο για πρωτάρηδες. Σε σχέση με τα ενυδρεία ο Τζόναθαν Μπάλκομπ μας είπε: «Συνήθως στα ενυδρεία τα ψάρια που επιβιώνουν βρίσκουν περιορισμένο χώρο, μικρό βάθος, υπερβολικό φωτισμό, λίγο ή καθόλου ενδιαφέρον και μερικές φορές καμία συντροφιά από άλλα ψάρια (ή και ανταγωνισμό ως και πόλεμο). Επίσης η κάθε αγορά είναι ταυτόχρονα και μια προτροπή για τον έμπορο: Φέρε κι άλλο».

Η ταινία
Βρίσκοντας τον Χανκ
Χρειάστηκε να περάσουν 13 χρόνια για μια «συνέχεια» του «Ψάχνοντας τον Νέμο», θρυλικής ταινίας κινουμένων σχεδίων της Pixar την οποία το 2008 το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου δικαίως τοποθέτησε ανάμεσα στα 10 καλύτερα κινούμενα σχέδια όλων των εποχών. Η αναμονή άξιζε τον κόπο γιατί το αποτέλεσμα που υπογράφει ο σκηνοθέτης του «Νέμο» Αντριου Στάντον δεν είναι μια αντιγραφή της προηγούμενης επιτυχίας (όπως π.χ. είχε συμβεί με τα «Αυτοκίνητα 2» της Pixar) αλλά ένα εξίσου πρωτότυπο θαλάσσιο ταξίδι (και όχι μόνον), με πολύ μεγάλη καρδιά και ευφάνταστες ιδέες που υλοποιούνται αξέχαστα.
Στο «Ψάχνοντας την Ντόρι», η Ντόρι (φωνή Δήμητρας Παπαδοπούλου), το ψάρι που πάσχει από απώλεια μνήμης και πρωτοεμφανίστηκε στο «Νέμο», προσπαθεί να ξαναβρεί τους δικούς του γονείς με τη βοήθεια του Μάνλιν (φωνή Θοδωρή Αθερίδη) και του γιου του Νέμο (φωνή Γιώργου Ρεντούμη). Το ταξίδι καταλήγει σε ένα Ινστιτούτο Θαλάσσιας Ζώνης αλλά έχει περάσει μόνο η μισή ταινία. Η αποθέωση θα γίνει μέσα στο Ινστιτούτο, όπου τα τρία στάδια υποτίθεται ότι είναι η Διάσωση, η Αποκατάσταση και η Απελευθέρωση –μια «μπηχτή» ειρωνείας της Pixar προς την υποκρισία του όλου θέματος, η οποία απογειώνεται στο φινάλε με την αριστουργηματική σκηνή του φορτηγού.
Αυτό που πάντα χαίρεσαι στις ταινίες της Pixar είναι η πινακοθήκη χαρακτήρων της κάθε ταινίας και εδώ η παράσταση αναμφισβήτητα ανήκει στον Χανκ (φωνή Ακίνδυνου Γκίκα), το ευφυές χταπόδι (ή μάλλον… επταπόδι καθώς του λείπει ένα πλοκάμι) που με τις τρελές μεταμο-ρφώσεις του (από κάγκελο ως μωρό σε κούνια) είναι το αντικλείδι απέναντι σε όλα τα εμπόδια που προκύπτουν για την Ντόρι και τους φίλους της. Ο Χανκ κέρδισε την καρδιά μου και δεν θα μου έκανε καμία εντύπωση αν κάποια στιγμή γίνει κι αυτός πρωταγωνιστής σε κάποια από τις μελλοντικές ταινίες της μαγικής Pixar που έχει προσφέρει τόσο καλό στα παιδιά και όχι μόνο.
(Γιαννης Ζουμπουλακης)


Απίστευτες ιστορίες
Εργα και ημέρες
Την απαξίωσή μας προς τα πλάσματα του βυθού τροφοδοτεί κυρίως η άγνοια. Ιδού ολίγη μασημένη τροφή για σκέψη από τους αγαπημένους μας «μεζέδες».

  • 3 καρδιές και 8 πόδια
Το χταπόδι διαθέτει τρεις καρδιές, έναν εγκέφαλο, αλλά και ένα ακόμη «εγκεφαλικό» συγκρότημα από οκτώ δέσμες νευρικών κυττάρων, μία για κάθε πλοκάμι, που του επιτρέπουν να τα κινεί εντελώς ανεξάρτητα και να κάνει έτσι ταυτόχρονα διαφορετικές δουλειές. Μπορεί να ανοίγει βάζα στρέφοντας το καπάκι και όντας μέσα αλλά και απ’ έξω!
  • «Το κλούβιο αβγό να το φας εσύ!»
Οταν κάποια φορά τάιζαν σε ένα ενυδρείο το χταπόδι τους κάθε ημέρα ένα αβγό, έτυχε να του δώσουν μια φορά χαλασμένο αβγό και το εκτόξευσε πίσω εναντίον του ανθρώπου που του το έδωσε.
  • Καλαµάρι – σκύλος: 1-0
Εχει παρατηρηθεί ότι ένα καλαμάρι μαθαίνει πιο γρήγορα από έναν σκύλο πώς βγαίνεις από έναν λαβύρινθο. Και επίσης έχει διαπιστωθεί πως όταν πολιορκεί ερωτικά το αρσενικό ένα θηλυκό και εμφανίζεται ένα ακόμη αρσενικό, το πρώτο μπορεί να πάρει προς τη μεριά του άλλου αρσενικού το χρώμα των θηλυκών για να τον ξεγελάσει ενώ στην άλλη πλευρά να διατηρεί το χρώμα των αρσενικών.
  • Θαυµαστό µαιευτήριο
Τον Σεπτέμβριο του 2012 ένας ιάπωνας δύτης παρατήρησε στον αμμώδη βυθό έναν περίτεχνο κύκλο με στολίδια, κάτι σαν γλυπτική στην άμμο, και έναν κύκλο πιο βαθύ στη μέση. Το συνεργείο που καταδύθηκε και περίμενε διαπίστωσε πως αυτό το κομψοτέχνημα το φτιάχνει με τα πτερύγιά του ένα μικρό ψάρι, το πάφερ, περιζήτητο στην ιαπωνική κουζίνα, για να προσελκύσει το θηλυκό να γεννήσει στο κέντρο τα αβγά του, που προφυλάσσονται εκεί κατά έναν θαυμαστό τρόπο και από τα τοπικά ρεύματα.
  • Προκαλεί πόνο το αγκίστρι;
Ενα συνηθισμένο επιχείρημα όσων υποστηρίζουν (ακόμη) ότι δεν πονούν τα ψάρια είναι πως όταν πιάνονται στο αγκίστρι και ο ψαράς τα ξαγκιστρώσει και τα ρίξει πάλι στο νερό, έχει διαπιστωθεί πως συμβαίνει να ξαναπιαστούν. Κάτι που αποδεικνύει κατ’ αυτούς ότι η όλη διαδικασία δεν τους προκάλεσε μια οδυνηρή ανάμνηση. Πειράματα έδειξαν ότι στην πραγματικότητα περνάει αρκετός χρόνος μέχρι να αποφασίσουν να ξαναδοκιμάσουν να προσεγγίσουν το δόλωμα και η εξήγηση που δίδεται από την άλλη πλευρά είναι πως φθάνει κάποια στιγμή που η πείνα και το ένστικτο της επιβίωσης υπερτερούν της οδυνηρής εμπειρίας.
  • Δικαιοσύνη
Η ωκεανολόγος Σίλβια Ιρλ, που και εκείνη πλέον έβγαλε τα ψάρια από τη διατροφή της, έχει πει: «Ο ωκεανός μας έχει δώσει τόσο πολλά για τόσο μεγάλο διάστημα που είναι καιρός και εμείς να του ανταποδώσουμε τη χάρη».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ