Ερευνα στον βυθό για το τσουνάμι του 2004

Τη δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων του 2004 ένας ισχυρός σεισμός που σημειώθηκε ανάμεσα στη Σουμάτρα της Ινδονησίας και στα νησιά Ανταμάν και Νικομπάρ συγκλόνισε τον πλανήτη. Η δόνηση, από τις ισχυρότερες όλων των εποχών, προκάλεσε ένα τεράστιο σεισμικό θαλάσσιο κύμα που απλώθηκε στον Ινδικό Ωκεανό πλημμυρίζοντας τα παράλια και σκορπίζοντας τον θάνατο σε 14 χώρες. Οι νεκροί ξεπέρασαν τις 250.000, οι ζημιές ήταν τεράστιες και όλος ο κόσμος έμαθε τι σημαίνει τσουνάμι.

Μετά την πρωτοφανή καταστροφή στην περιοχή ένας μηχανισμός «συναγερμού», παρακολουθώντας τη σεισμική δραστηριότητα, εκδίδει προειδοποιήσεις για ενδεχόμενα σεισμικά κύματα. Ακόμη ωστόσο οι επιστήμονες δεν έχουν κατανοήσει πλήρως πώς και γιατί προκαλούνται οι σεισμοί όπως εκείνος της 26ης Δεκεμβρίου με τα τόσο καταστροφικά αποτελέσματα. Εδώ και μερικές εβδομάδες μια διεθνής ομάδα ερευνητών προσπαθεί να βρει περισσότερες απαντήσεις ψάχνοντας για πρώτη φορά στον βυθό της θάλασσας.

Ο σεισμός προκλήθηκε από μια ολίσθηση σε ζώνη υποβύθισης, δηλαδή στο σημείο όπου μια λιθοσφαιρική πλάκα βυθίζεται κάτω από μια άλλη –στη συγκεκριμένη περίπτωση, η Ινδική πλάκα υποβυθίζεται κάτω από τη μικροπλάκα της Βιρμανίας, στον Ανατολικό Ινδικό Ωκεανό. Προσπαθώντας να κατανοήσουν καλύτερα τους σεισμούς αυτού του είδους από τις αρχές του Αυγούστου οι ερευνητές έχουν μεταβεί στα ανοιχτά της Σουμάτρας και θα παραμείνουν εκεί ως τα τέλη του Σεπτεμβρίου συλλέγοντας πετρώματα, ιζήματα και ρευστά υλικά από τον βυθό –μια επιχείρηση η οποία δεν έχει ξαναγίνει ποτέ ως τώρα.

Στόχος τους είναι να γνωρίσουν καλύτερα αυτά τα υλικά και να συγκεντρώσουν δεδομένα τα οποία θα τους βοηθήσουν να καταλάβουν πώς συμπεριφέρονται στις ζώνες των ρηγμάτων προκαλώντας μεγάλους σεισμούς. Στην αποστολή, η οποία πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Διεθνούς Προγράμματος Ανακάλυψης των Ωκεανών (International Ocean Discovery Program –IODP) με το γεωτρητικό σκάφος JOIDES Resolution, συμμετέχουν 33 επιστήμονες από 13 χώρες. Επικεφαλής είναι οι καθηγητές Λίζα Μακ Νιλ από το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον και Μπράντον Ντούγκαν από τη Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων του Κολοράντο μαζί με την ελληνίδα δρα Κατερίνα Πετρονώτη από το IODP.

«Είμαστε ενθουσιασμένοι που το πρόγραμμα ξεκίνησε, μας πήρε πολλά χρόνια προετοιμασίας, με τη συνδρομή επιστημόνων από διάφορα μέρη του κόσμου» δήλωσε σε δελτίο Τύπου η Λίζα Μακ Νιλ. «Εχουμε μια εξαιρετική ομάδα και ελπίζουμε ότι τα αποτελέσματα θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τι ελέγχει το μέγεθος των μεγαλύτερων σεισμών που σημειώνονται στη Γη, ιδιαίτερα ύστερα από τους τεράστιους αριθμούς θυμάτων που έχουν προκαλέσει σεισμοί που έχουν προκληθεί σε ζώνες υποβύθισης και τα τσουνάμι τους τα τελευταία 10-15 χρόνια». Οπως πρόσθεσε, ο σεισμός της 26ης Δεκεμβρίου του 2004 και ο σεισμός του Τοχόκου στην Ιαπωνία το 2011 (αντιστοίχως μεγέθους 9,1-9,3 και 9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ) είχαν ένα κοινό σημείο: «Προκλήθηκαν και οι δύο σε πολύ ρηχότερα βάθη από το αναμενόμενο δημιουργώντας πολύ μεγάλες σεισμικές δονήσεις και τσουνάμι και μας οδήγησαν σε μια επανεξέταση της δυνατότητας ολίσθησης και των ιδιοτήτων των ρηχών ρηγμάτων υποβύθισης».

Η καθηγήτρια εξήγησε ότι η ζώνη υποβύθισης στα βόρεια της Σουμάτρας έχει ασυνήθιστη δομή και μορφολογία, οι οποίες μάλλον επηρεάζονται από τις ιδιότητες των ιζημάτων και των πετρωμάτων που το σχηματίζουν. «Παρά το γεγονός ότι οι γνώσεις μας σχετικά με τη δομή και την ανάπτυξή της έχουν αυξηθεί σε τεράστιο βαθμό από το 2004 και μετά χάρη στη συλλογή θαλάσσιων γεωφυσικών δεδομένων, ως τώρα γνωρίζουμε πάρα πολύ λίγα για τις ιδιότητες των υλικών που αποτελούν αυτή τη ζώνη υποβύθισης» δήλωσε. «Το πρόγραμμα αυτό θα διερευνήσει πώς τα υλικά που μπαίνουν στο σύστημα οδηγούν στην πρόκληση ρηχών σεισμών. Απώτατος στόχος μας είναι να κατανοήσουμε την επικινδυνότητα αυτού του ρήγματος και τελικά και άλλων με ανάλογες ιδιότητες υλικών και μορφολογίας».