Με λίγα λόγια
Δεν είναι μόνον ένα εμπορικό προϊόν της μόδας, κάτι μεταξύ καλλυντικού και σούπερ τροφής. Το συναντούμε σε υγρή μορφή σε διάφορα σημεία του σώματός μας. Παχύρρευστο, δηλαδή με ιξώδες πιο μεγάλο και από της μελάσας, και διάφανο, λιπαίνει τις αρθρώσεις μας, βρίσκεται στους συνδετικούς ιστούς αλλά και μέσα στον βολβό του ματιού, βοηθάει να κλείσουν οι πληγές, όπου υπάρχουν. Γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων το θεωρούν υπερπολύτιμο για τη δουλειά τους.

Το υαλουρονικό με «μάσκα»

Στα διάφορα κείμενα και στις λεζάντες βλέπουμε το ζευγάρι των χαρακτήρων «ΗΑ» από τα αρχικά Hyaluronic Acid (το Η μας θυμίζει ότι στις ελληνικές λέξεις που άρχιζαν από Υ βάζαμε πάντοτε δασεία και οι εκτός Ελλάδος αυτό δεν το ξεχνούν). Η «μάσκα» αυτή χρησιμοποιείται για να επισημαίνει με συντομία την παρουσία του υαλουρονικού οξέος αντί για τον αρκετά πιο πολύπλοκο συντακτικό τύπο που βλέπουμε εδώ:
Το n, που μπορεί να φθάνει και σε μερικές χιλιάδες ως τιμή, μας δείχνει ότι στο σύνθετο μόριο του υαλουρονικού οξέος έχουμε πολλαπλές επαναλήψεις (όσες δηλώνει το n) της βασικής ομάδας, αυτής που βρίσκεται μέσα στην παρένθεση. Και εκεί το εξασκημένο μάτι διακρίνει έναν… γυμνό δισακχαρίτη, που τον αποτελούν το D-Γλυκουρονικό Οξύ (αριστερά) και μια γυμνή D-N-Ακετυλογλυκοζαμίνη (δεξιά). Επειδή η ομάδα επαναλαμβάνεται, λέμε πως είναι ένα πολυμερές και επειδή παράγεται και από ζωντανούς οργανισμούς κατατάσσεται στα βιοπολυμερή.
Ποιον είχε νονό;


Τον γερμανό χημικό Karl Meyer (1899-1990). Που από το 1932 στις Ηνωμένες Πολιτείες ασχολούνταν με την έρευνα ουσιών όπως η λυσοζύμη, με τόπο διαμονής… στα δάκρυα. Στο υγρό του βολβού από ένα μάτι αγελάδας ανακάλυψε μια ένωση άγνωστη ως τότε. Εναν πολυσακχαρίτη μεγάλου μοριακού βάρους με ένα από τα συστατικά του να είναι το ουρονικό οξύ. Εξαιτίας της διαύγειας της ένωσης θεώρησε καλό να τη συνδέσει με την ελληνική λέξη «ύαλος» και έτσι προέκυψε το υαλουρονικό οξύ.
Ιστορίες με ενδιαφέρον
Το 2015 το Ιδρυμα Endre Balazs έδωσε 4,5 εκατομμύρια δολάρια στην Πολυτεχνική Σχολή του New York University και άλλα 4 εκατομμύρια στο Karolinska της Στοκχόλμης. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου αναγγέλθηκε ο θάνατος του Endre Balazs, στη θερινή του κατοικία στην Κυανή Ακτή, μετά από 95 χρόνια ζωής. Ποιος όμως ήταν αυτός ο τόσο επιτυχημένος οικονομικά δωρητής;
Γεννημένος στην Ουγγαρία, ο Balazs έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του σε Ηνωμένες Πολιτείες και Σουηδία, όπου επί εβδομήντα χρόνια, συνεχίζοντας το έργο του Karl Meyer, αφιερώθηκε σε έρευνες γύρω από τις θεραπευτικές ιδιότητες που μπορούσε να έχει το υαλουρονικό οξύ. Ο Meyer το έβρισκε στα μάτια της αγελάδας αλλά δεν ήταν εύκολο να γίνει βιομηχανική παραγωγή της ουσίας αυτής από μια τέτοια πηγή. Ο Balazs σκέφθηκε τότε κάτι πολύ πιο αποδοτικό. Υαλουρονικό υπάρχει και στο λειρί του κόκορα, και είναι αυτό που το κάνει να είναι έτσι στητό και θεαματικό. Ηταν λοιπόν εύκολο να μαζεύουν από τα σφαγεία τα λειριά που πετιόνταν ως άχρηστο υλικό και από εκεί να παίρνουν την πρώτη ύλη και έπειτα από επεξεργασία να βγαίνει η περιζήτητη ουσία σε καθαρή μορφή. Περιζήτητη όμως γιατί; Ο δαιμόνιος Balazs κατέθεσε αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που έλεγε ότι το υαλουρονικό μπορούσε να υποκαταστήσει το ασπράδι του αβγού στη ζαχαροπλαστική. Στη συνέχεια όμως αποδείχθηκε ότι ήταν πολύ πιο επικερδές να το χρησιμοποιήσει για τη μείωση των πόνων που προξενούσε η αρθρίτιδα. Αργότερα κατάφερε να παράγει υαλουρονικό και με τις μεθόδους που προσέφερε πλέον η βιοτεχνολογία, δηλαδή με τη βοήθεια ανασυνδυασμένων μικροοργανισμών όπως είναι ο στρεπτόκοκκος ενώ θεωρείται μεγάλη η προσφορά του στο θέμα της χρήσης του υαλουρονικού στις εγχειρήσεις των ματιών.
Το μέγεθος, που εδώ μετράει
Οταν υπάρχει σε κάποιο σημείο του σώματος τραυματισμός ή κάποιο έγκαυμα, π.χ. από τον ήλιο, έχουμε έκκριση ενζύμων που ανήκουν στην κατηγορία υαλουρονιδάσες με στόχο να κόψουν σε κομμάτια το υαλουρονικό. Και έχουμε πλέον υαλουρονικό μεσαίου, μικρού και υψηλού μεγέθους. Θεωρείται ότι για τις πληγές είναι καλύτερα να υπάρχει παρουσία του υψηλού μεγέθους αλλά τα όρια της κάθε κατηγορίας είναι ασαφή στη βιβλιογραφία.
Τι θέλει στη ζωή μας;
Στον βολβό του ματιού της αγελάδας πρωτοεντοπίστηκε το υαλουρονικό οξύ

Είναι μέσα στη ζωή μας γιατί βρίσκεται σε ζωτικά σημεία του σώματος, χωρίς εμείς να το καταλαβαίνουμε κιόλας. Στα μάτια, στους δίσκους της σπονδυλικής στήλης, στο υγρό που λιπαίνει τις αρθρώσεις και αποτρέπει την τριβή των οστών εκεί, στο μάτι, στο δέρμα αλλά και στην εξωκυττάρια ουσία, την οποία μπορεί κανείς να φανταστεί σαν τη λάσπη που κρατά στη σωστή διάταξη τα τούβλα, εν προκειμένω τα κύτταρά μας. Πράγματι, χωρίς αυτή το σώμα μας θα ήταν μια εντελώς άμορφη μάζα τρισεκατομμυρίων κυττάρων. Αποτελείται από κάποιες δομικές πρωτεΐνες, όπως η ελαστίνη και το κολλαγόνο, κάποιες προσκολλητικές πρωτεΐνες και πρωτεογλυκάνες, δηλαδή πρωτεϊνικές αλυσίδες, που ενώνονται με μονάδες σακχάρων. Τα σάκχαρα αυτά ονομάζονται γλυκοζαμινογλυκάνες. Το υαλουρονικό οξύ είναι γλυκοζαμινογλυκάνη, όπως το είδαμε στη δομή του και περιφέρεται ελεύθερο στον εξωκυττάριο χώρο βοηθώντας στη στήριξη των διαφόρων οργάνων. Το χαρακτηριστικό του είναι πως η τεράστια αλυσίδα που φτιάχνουν τα όμοια ζευγάρια γλυκοουρονικό-ακετυλογλυκοζαμίνη επιτρέπουν την προσκόλληση αναρίθμητων μορίων νερού. Μπορεί να δεσμεύσει ποσότητα νερού ίση με το χιλιαπλάσιο του βάρους του! Γι’ αυτό όταν τοποθετείται στο δέρμα μπορεί να δυσκολεύεται να εισχωρήσει αν δεν είναι με τη μορφή του λιγότερο εκτεταμένου υαλουρονικού νατρίου αλλά κρατάει για κάποιο χρονικό διάστημα την επιφάνεια καλά ενυδατωμένη.
Ναι, αλλά…
Με πρώτη ύλη το λειρί του κόκορα πρωτοπαρασκευάστηκε υαλουρονικό οξύ για ιατρική χρήση

Σήμερα έχουμε υπερπροσφορά σκευασμάτων που περιέχουν και υαλουρονικό οξύ και εκτεταμένη χρήση του υαλουρονικού, όχι μόνο σε κρέμες ενυδάτωσης αλλά και από πλαστικούς χειρουργούς. Οι εταιρείες που τα παράγουν θα εύχονταν να είχαμε «χίλια μάτια και χείλη εκατό» (όπως έλεγε ένα παλιό λαϊκό τραγούδι του συνθέτη Δαλέζιου), για να καταναλώνονται ακόμη πιο πολύ τα προϊόντα τους. Είτε με τη μορφή ενέσεων που γίνονται στα σημεία όπου υπάρχουν βαθιές ρυτίδες στο πρόσωπο είτε μερικές φορές στα χείλη. Οπως εξήγησε για τους αναγνώστες του ΒΗΜΑScience ένας γιατρός με ειδικότητα πλαστικού χειρουργού διακινούνται εκατομμύρια με τα προϊόντα που περιέχουν υαλουρονικό, ενώ παίζει μεγάλο ρόλο η ποιότητα του υαλουρονικού που χρησιμοποιείται. Υπάρχουν αμπούλες των 0,6 ml, που το ζευγάρι κοστίζει 240 ευρώ, ενώ βρίσκεις αντίστοιχη ποσότητα και μεγαλύτερη με 50 ευρώ. «Και δεν είναι μόνον ότι με χαμηλής ποιότητας λεπτόρρευστη ουσία το όποιο αποτέλεσμα δεν διαρκεί για πολύ αλλά βλέπεις να έρχονται στο ιατρείο και άνθρωποι που έχουν παρουσιάσει έντονη αλλεργική αντίδραση από τις φθηνές ενέσεις για τις ρυτίδες, που τα ίχνη της μερικές φορές αργούν να εξαφανιστούν». Πάντως θεωρείται πως για τον οργανισμό είναι καλύτερο –αν πρέπει να γίνει κάτι τέτοιο –να χρησιμοποιείται για την εξαφάνιση των ρυτίδων αυτή η ουσία, που είναι πιο κοντά στα όσα παράγει το ίδιο το σώμα, παρά άλλες που προκαλούν παράλυση των νεύρων στα επίμαχα σημεία, ιδιαίτερα στα βλέφαρα. Αλλωστε με τη βοήθεια ενέσεων κορτιζόνης διαλύεται το υαλουρονικό, ιδιαίτερα σε αποτυχημένες περιπτώσεις που χρησιμοποιήθηκε για να φουσκώσουν τα χείλη. Αλλο αν αυτό μας προβληματίζει για το τι γίνεται με το δικό μας υαλουρονικό όταν υποβαλλόμαστε σε θεραπείες με κορτιζόνη…

Και η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου

Ζώα ή άνθρωποι ήταν οι πρώτοι που ευεργετήθηκαν από τη χρήση του υαλουρονικού;
Δεν θέλει και πολλή σκέψη. Στα άλογα βρήκε ο Balazs να χρησιμοποιείται αρχικά το υαλουρονικό. Εκαναν ενέσεις με αυτό στις ταλαιπωρημένες αρθρώσεις όσων συμμετείχαν σε ιπποδρομίες και χειρουργικές επεμβάσεις στα μάτια τους.
Αριθμοί κυκλοφορίας
15 γραμμάρια: Είναι η μάζα του υαλουρονικού που βρίσκεται στο σώμα ενός ανθρώπου με μάζα 70 κιλών υπό κανονικές συνθήκες.
2 ως 3 ημέρες: Είναι ο χρόνος ημιζωής για το υαλουρονικό οξύ μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό, δηλαδή μέσα σε αυτό τον χρόνο η μισή ποσότητα της ουσίας αυτής έχει χάσει τις πολύτιμες ιδιότητές της.
1.000 φορές: Τόσες φορές περισσότερο νερό σε σύγκριση με το μοριακό του βάρος μπορεί να προσροφήσει το υαλουρονικό οξύ και δίνει σε αυτό μοναδικές ιδιότητες.
50%: Η μισή ποσότητα υαλουρονικού οξέος στο ανθρώπινο σώμα βρίσκεται στο δέρμα.
FaceControl
Η έκχυση υαλουρονικού οξέος στον βολβό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για ασφαλείς επεμβάσεις στα μάτια

Αν αρχίσεις να ρωτάς τους γιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων θα αποκομίσεις γενικά πιο πολύ θετικές απόψεις, πλην κάποιων επιφυλάξεων που θα τις δούμε στη συνέχεια, για τη χρήση και την παρουσία του υαλουρονικού στο σώμα μας. Εκεί όπου υπάρχει ανεπιφύλακτη αποδοχή για τη χρήση του είναι στις εγχειρήσεις των ματιών. Μιλώντας στο ΒΗΜΑScience ο ειδικός στις πολύ λεπτές εγχειρήσεις των ματιών οφθαλμίατρος και χειρουργός κ. Βασίλειος Τσίγκος είπε πως το υαλουρονικό είναι ένα πραγματικό εργαλείο της δουλειάς του. Και αυτό διότι σε εγχειρήσεις όπως αυτή για τον καταρράκτη, όταν πρέπει να εισχωρήσει ο χειρουργός στον βολβό του ματιού με τα εργαλεία του, κανονικά το υαλώδες υγρό διαρρέει γρήγορα και το μάτι «αδειάζει» όπως περίπου ένα μπαλόνι όταν φεύγει ο αέρας. Αυτό όμως θα έκανε πολύ πιο δύσκολη και φοβερά επικίνδυνη τη χρήση των διαφόρων εργαλείων που δεν πρέπει να έλθουν σε επαφή με κάποια πολύ ευαίσθητα σημεία. Για αυτό την ίδια στιγμή που διαρρέει το υαλώδες υγρό με μια μικρή σύριγγα εγχέεται αντίστοιχη ποσότητα υαλουρονικού και έτσι ο βολβός διατηρεί τον όγκο του ενώ έχει γεμίσει με ένα υγρό πολύ διαυγές και παχύρρευστο, που επιτρέπει στον γιατρό να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία του χωρίς αθέλητους τραυματισμούς. Στο τέλος της εγχείρησης εκδιώκεται εύκολα το υαλουρονικό από ένα άλλο, αραιότερο διάλυμα, και αφήνεται το μάτι να αποκαταστήσει, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, είναι η αλήθεια, τη σωστή σύνθεση στο εσωτερικό του.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ