«Αντίο, Εγκέλαδε»!

Το διαστημικό σκάφος «Cassini» από το 2004 εξερευνά το σύστημα του Κρόνου. Το 2005 το «Cassini» έφτασε στον Εγκέλαδο, έναν μικρό παγωμένο δορυφόρο του πλανήτη. Το «Cassini» ανακάλυψε ότι από το νότιο ημισφαίριο του δορυφόρου πίδακες υλικού ξεπηδούσαν με ορμή στο Διάστημα. Εκτοτε το «Cassini» συνέχισε να κάνει τακτικές επισκέψεις στον Εγκέλαδο αποκαλύπτοντας την παρουσία γκέιζερ που λειτουργούν με τρόπο παρόμοιο με τα γκέιζερ της Γης. Εχουν εντοπιστεί ως σήμερα περισσότερα από 100 γκέιζερ στο νότιο ημισφαίριο του δορυφόρου τα οποία το «Cassini» χαρτογράφησε. Τα γκέιζερ υποδείκνυαν την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή στο εσωτερικό του Εγκέλαδου. Σειρά μελετών κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι πράγματι στο εσωτερικό του Εγκέλαδου υπάρχει νερό σε υγρή μορφή που με κάποιον τρόπο ανεβαίνει στην επιφάνεια και εκτοξεύεται στο Διάστημα μέσα από τα γκέιζερ.

Στις 19 Δεκεμβρίου το «Cassini» πλησίασε τον Εγκέλαδο σε απόσταση περίπου 4 χιλιάδων χλμ. Οπως ανακοίνωσε η NASA, το «Cassini» δεν θα επισκεφτεί ξανά τον Εγκέλαδο. Τα κοντινότερα περάσματα του σκάφους από τον Εγκέλαδο θα γίνουν από εδώ και πέρα σε απόσταση το λιγότερο 16 χιλιάδων χλμ. μακριά από αυτόν. Στο τελευταίο του κοντινό πέρασμα το «Cassini» συνέλεξε δεδομένα από την επιφάνεια του Νότιου Πόλου και πιο συγκεκριμένα στοιχεία για τη ροή θερμότητας σε εκείνες τις περιοχές.

Πριν από λίγο καιρό ερευνητές του Πανεπιστημίου Carnegie Mellon μελέτησαν τα δεδομένα που αφορούν το νερό που εκτοξεύεται από τα γκέιζερ του Εγκέλαδου και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι έχει pH 11 ή 12. Το pH είναι ένας δείκτης που αποκαλύπτει πόσο όξινο ή αλκαλικό είναι ένα υδατικό διάλυμα. Το pH του νερού του Εγκέλαδου είναι φιλικό για την παρουσία μικροβιακής ζωής παρόμοιας με εκείνης που υπάρχει στους ωκεανούς της Γης. Οι ερευνητές εκτιμούν επίσης ότι το νερό του Εγκέλαδου έχει παρόμοια επίπεδα αλατότητας με εκείνα των ωκεανών της Γης.

Το νερό του Εγκέλαδου περιέχει επίσης ποσότητες ανθρακικού νατρίου (σόδα), για αυτό και οι ερευνητές έσπευσαν να τον ονομάσουν «ωκεανό σόδας». Σύμφωνα με τους ερευνητές η χημική σύσταση του ωκεανού του Εγκέλαδου είναι παρόμοια με εκείνη της λίμνης Mono στην Καλιφόρνια και της λίμνης Magadi στην Κένυα.

Δεν είναι όμως ο Εγκέλαδος το μοναδικό σώμα στο ηλιακό μας σύστημα στο οποίο υπάρχει ένας υπόγειος ωκεανός. Το πρώτο σώμα στο οποίο οι επιστήμονες ανίχνευσαν την ύπαρξη υπόγειου ωκεανού ήταν η Ευρώπη, το παγωμένο φεγγάρι του Δία. Τα δεδομένα που έστειλε από τον Πλούτωνα η αποστολή του «New Horizons» οδήγησαν κάποιους επιστήμονες στην εκτίμηση ότι και στον μακρινό πλανήτη νάνο είναι πιθανό να υπάρχει ένας υπόγειος ωκεανός. Εδώ και πολλά χρόνια οι διαστημικές υπηρεσίες εξετάζουν το ενδεχόμενο οργάνωσης μιας αποστολής εξερεύνησης των υπόγειων ωκεανών αφού σε ένα τέτοιο περιβάλλον υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες να έχουν αναπτυχθεί κάποιες μορφές ζωής, έστω και σε μικροβιακό επίπεδο.

Βασικό εμπόδιο στην εξερεύνηση των υπόγειων ωκεανών, τόσο στον Εγκέλαδο όσο και σε άλλους δορυφόρους του ηλιακού μας συστήματος, είναι ότι αυτοί βρίσκονται σε βάθη πολλών δεκάδων ή και εκατοντάδων χλμ. κάτω από την παγωμένη τους επιφάνεια.

Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι πρέπει να κατασκευαστεί ένα σύνθετο προηγμένο σύστημα που θα περιλαμβάνει ένα πανίσχυρο τρυπάνι το οποίο θα καταφέρει να τρυπήσει την επιφάνεια και να διεισδύσει ως τον ωκεανό αλλά και ένα σκάφος ή κάποιο άλλο όργανο που θα τον εξερευνήσει. Ενα τέτοιο σύστημα δεν υπάρχει ακόμη και δεν είναι γνωστό αν υπάρχει διαθέσιμη τεχνολογία για να ξεκινήσει η κατασκευή του.

Πάντως πριν από λίγους μήνες η NASA ανακοίνωσε ότι προκρίνει την οργάνωση μιας αποστολής στην Ευρώπη και ότι θα χρηματοδοτήσει την κατασκευή ενός επαναστατικού ρομπότ εξερεύνησης του ωκεανού της. Το ρομπότ αυτό θα έχει το σχήμα καλαμαριού και το πιο εντυπωσιακό του χαρακτηριστικό είναι ότι θα διαθέτει ένα προηγμένο σύστημα που θα του επιτρέπει να λειτουργεί μετατρέποντας σε ενέργεια τα μεταβαλλόμενα μαγνητικά πεδία του δορυφόρου. Η αμερικανική διαστημική υπηρεσία έσπευσε να σημειώσει ότι θέλει να οργανώσει και μια αποστολή στον Εγκέλαδο.