Η Φιλοσοφία με απλά λόγια
Συλλογική συγγραφή στη σειρά
των εκδόσεων Dorling Kindersley
Εκδόσεις Κλειδάριθμος,
σελ 350, τιμή 16,50 ευρώ

«Επειδή ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις ανάγκες των άλλων ανθρώπινων υπάρξεων αναγκαζόμαστε να δικαιολογούμε τις πράξεις μας. Ακόμη και αν δεν ελεήσετε έναν ζητιάνο, θα διαπιστώσετε ότι προσπαθείτε να δικαιολογήσετε αυτή την επιλογή σας». Αυτά αναφέρονται στη σελίδα την αφιερωμένη στον Εμμανουέλ Λεβινάς (1906-1995) που υποστήριξε ότι με τον όρο «γλώσσα» πρέπει να εννοείται ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούμε πρoτού καν αρχίσουμε να συνομιλούμε. Ετσι κι εγώ, προτού καν αρχίσω να γράφω το κείμενο, σε επικοινωνία με τον αναγνώστη φαίνεται, από τον τίτλο κιόλας, να του προτείνω για το καλοκαίρι, από τις σελίδες του «Science», ένα βιβλίο Φιλοσοφίας. Που ξεκινάει μάλιστα από τον Θαλή και τον Πυθαγόρα και τελειώνει στον Σλάβοϊ Ζίζεκ. Υπεράνθρωπη προσπάθεια, βέβαια, παρ’ όλο που συμμετέχουν σε αυτήν έξι συγγραφείς. Στέκομαι όμως στο πόσο χρήσιμο μπορεί να μου φανεί τους επόμενους μήνες. Διότι καλά είναι τα Μαθηματικά, η Φυσική, η Χημεία, η Πληροφορική, αλλά είναι κάποιες φιλοσοφικές θεωρήσεις του υπαρκτού κόσμου που βάζουν επιτέλους μέσα σε ένα κοσμοθεωρητικό πλαίσιο τις επιστημονικές ανακαλύψεις και εξελίξεις. Εξελίξεις για καλό και για κακό. Μερικές μάλιστα θεωρίες διατυπώθηκαν από ανθρώπους με υπόβαθρο θετικών σπουδών, όπως ο Χούσερλ (ήταν μαθηματικός και αστρονόμος), ο Μπέρτραντ Ράσελ (ήταν μαθηματικός) ή ο Βιτγκενστάιν (που ασχολήθηκε ακόμη και με την αεροναυπηγική) και ο Φρέγκε, που επίσης ξεκίνησε ως μαθηματικός.

Για τους περισσότερους παρουσιαζόμενους υπάρχει ένα παραστατικό διάγραμμα που συνοψίζει τις βασικές ιδέες τους, μαζί με μια πιο εκτεταμένη ανάλυση από μία ως δύο το πολύ σελίδες. Αυτά τα συνοδεύει και ένα πολύτιμο κατά τη γνώμη μου πλαίσιο με τοποθέτηση της άποψης του παρουσιαζομένου στον βιότοπο της φιλοσοφίας, συνδέοντάς την και με προηγούμενες θεωρίες αλλά και με επόμενες που πιθανότατα ενέπνευσε. Ετσι ένας υπομονετικός αναγνώστης –και σκέπτομαι να το κάνω και εγώ –μπορεί να συνθέσει αντλώντας από αυτό το πλαίσιο, σελίδα με σελίδα, έναν, υποτυπώδη βέβαια, παγκόσμιο χρονολογικό χάρτη φιλοσοφικών ιδεών.
Η αλήθεια είναι πως ο έλληνας αναγνώστης για τους αρχαίους φιλοσόφους μπορεί, ανάλογα με το υπόβαθρό του, να βρει τα σχετικά πολύ λίγα και επιφανειακά. Και για τους επόμενους ως το 1900 αρκετά είναι γνωστά. Από το 1900 όμως ως σήμερα οι καταχωρίσεις καταλαμβάνοντας περίπου 100 σελίδες γίνονται πολύ ενδιαφέρουσες: Γουατσούτζι, Κάρναπ, Μπένγιαμιν, Κουάιν (που ανέστησε τον πλατωνικό Κρατύλο), Μπέρλιν, Μέρι Μίτζλι («ο άνθρωπος φτιάχνει πολιτισμό γιατί του είναι το ίδιο απαραίτητος όσο και ο ιστός στην αράχνη»), Κουν, Ρόρτι, Ελέν Σιξού, Γιούργκεν Χάμπερμας.
Μπορεί ο καθένας βέβαια να βρει ότι κάτι λείπει. Και εγώ βρήκα ότι θα χρειαζόταν να υπάρχουν κάποια πράγματα σχετικά με τον φονξιοναλισμό (= λειτουργισμό), που σχετίζεται με τον προβληματισμό γύρω από τις υπολογιστικές μηχανές, με Τιούρινγκ και Φόντορ ή αφού υπάρχει ο Αρνε Νες (θεμελιωτής της βαθιάς οικολογίας, «να σκέφτεστε όπως το βουνό») θα έπρεπε ίσως κάπου να αναφέρονται ο Λάβλοκ (της «Υπόθεσης Γαία») και ο Μάρεϊ Μπούχτσιν. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω πως βρήκα το βιβλίο του καλοκαιριού.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ