Θωρηκτό Musashi: Το τέλος ενός γίγαντα

Οταν ο αμερικανός δισεκατομμυριούχος (και συνιδρυτής της Microsoft) Πολ Αλεν ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε το ναυάγιο του ιαπωνικού θωρηκτού Μουσάσι (Musashi), έκλεισε ένας κύκλος υψηλής τεχνολογίας δύο εποχών. Το πλοίο Octopus, η μεγαλύτερη ερευνητική θαλαμηγός της εποχής μας, ανακάλυψε το ναυάγιο του μεγαλύτερου και τεχνολογικά πιο προηγμένου πλοίου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Πολ Αλεν ίδρυσε μαζί με τον Μπιλ Γκέιτς τη Microsoft το 1975 αλλά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την εταιρεία μόλις το 1982 για λόγους υγείας. Εκτοτε ασχολείται, πέρα από τις επιχειρηματικές δραστηριότητες, μεταξύ των οποίων και το πρώτο ιδιωτικό διαστημόπλοιο SpaceShipOne, με τις φιλανθρωπίες και τις εξερευνήσεις. Για τις εξερευνητικές δραστηριότητές του κατασκεύασε το 2003 το πλοίο Octopus, το οποίο είναι η μεγαλύτερη ερευνητική θαλαμηγός του κόσμου, συγκρίσιμη σε μέγεθος με το ελληνικό θωρηκτό Αβέρωφ. Το Octopus είναι εξοπλισμένο με δύο ελικόπτερα, ένα οκταθέσιο υποβρύχιο και ένα υποθαλάσσιο ρομπότ εφοδιασμένο με τηλεοπτικές κάμερες, το οποίο μπορεί να φθάσει σε βάθος δυόμισι χιλιομέτρων. Ο Πολ Αλεν έχει μεγάλο ενδιαφέρον για την ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μία από τις σημαντικότερες επιδιώξεις του σ’ αυτόν τον τομέα ήταν ο εντοπισμός του ναυαγίου του Μουσάσι. Επειτα από οκτώ χρόνια προσπαθειών ανακοίνωσε στις 2 Μαρτίου ότι η ομάδα του είχε ανακαλύψει το ναυάγιο του ιαπωνικού πλοίου σε βάθος χιλίων μέτρων.

Η κατασκευή του θωρηκτού Μουσάσι, μαζί με το αδελφό πλοίο του Γιαμάτο (Yamato), είχε ξεκινήσει πριν από την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και τα δύο πλοία εντάχθηκαν στον ιαπωνικό στόλο μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Η στρατηγική αντίληψη της εποχής ήταν ότι στον επερχόμενο πόλεμο η «αποφασιστική» μάχη στη θάλασσα θα δινόταν μεταξύ θωρηκτών, γι’ αυτό και οι Ιάπωνες προσπάθησαν να ενσωματώσουν στα δύο πλοία ό,τι καλύτερο είχε να επιδείξει η ακμάζουσα βιομηχανία τους σε αυτή τη σχεδιαστική και κατασκευαστική προσπάθεια. Κατ’ αρχήν το Μουσάσι ήταν το μεγαλύτερο πολεμικό πλοίο της εποχής, με μήκος 263 μέτρων και εκτόπισμα 74.000 τόνων. Ολη η έμφαση δόθηκε στην ενισχυμένη θωράκιση του πλοίου και στον βαρύ οπλισμό. Οι χαλύβδινες πλευρές πάχους 41 εκατοστών ήταν τοποθετημένες με τη νέα τότε γι’ αυτή την κλίμακα κατασκευής μέθοδο της ηλεκτροσυγκόλλησης και τα εννέα πυροβόλα διαμέτρου 46 εκατοστών ήταν τα μεγαλύτερα που έχουν ποτέ τοποθετηθεί σε πλοίο.

Ολοι αυτοί οι αριθμοί ακούγονται μεγάλοι, αλλά δεν είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς πόσο μεγάλοι. Για σύγκριση λοιπόν αναφέρω ότι το θωρηκτό Αβέρωφ έχει μήκος 140 μέτρων με εκτόπισμα 10.000 τόνων, τέσσερα πυροβόλα των 23,4 εκατοστών και πλευρική θωράκιση 20 εκατοστών, ενώ τα μεγαλύτερα πολεμικά πλοία σήμερα είναι τα δέκα πυρηνοκίνητα αεροπλανοφόρα των ΗΠΑ, με μήκος 333 μέτρων και εκτόπισμα 100.000 τόνων. Μεγάλη έμφαση είχε δοθεί στην ικανότητα του πλοίου να αντιμετωπίζει πλήγματα που θα κατάφερναν να διαπεράσουν τη θωράκιση των πλευρών αλλά και του καταστρώματος. Γι’ αυτόν τον σκοπό το κύτος του πλοίου ήταν χωρισμένο σε 1.147 υδατοστεγή διαμερίσματα, τα οποία μπορούσαν να απομονωθούν για να περιορίσουν την εισροή νερών από κάποιο πετυχημένο πλήγμα αλλά και να κατακλυστούν με νερό κατά βούληση για να εξισορροπήσουν την όποια κλίση θα έπαιρνε το πλοίο από ένα πλήγμα στην αντίθετη πλευρά του. Με λίγα λόγια, το Μουσάσι ήταν ένα τεχνολογικό θαύμα της εποχής, εξοπλισμένο σαν αστακός και θεωρητικά αβύθιστο, και περίμενε να αντιμετωπίσει τα αμερικανικά θωρηκτά.

Ηδη όμως από τότε που το Μουσάσι εντάχθηκε στον ιαπωνικό στόλο η εποχή των θωρηκτών είχε παρέλθει και ο «δεινόσαυρος» αυτός της θάλασσας επρόκειτο να αντιμετωπίσει έναν διαφορετικό εχθρό από αυτόν για τον οποίο είχε κατασκευαστεί, τα αεροπλανοφόρα. Οι ίδιοι οι Ιάπωνες είχαν συνειδητοποιήσει αυτή τη νέα πραγματικότητα όταν ένας στόλος από τέσσερα αεροπλανοφόρα τους κατάφερε στο Περλ Χάρμπορ, μεταξύ άλλων, να βυθίσει τέσσερα αμερικανικά θωρηκτά και να αχρηστεύσει άλλα τέσσερα. Η «μάχη» μεταξύ των δύο αυτών «ειδών», θωρηκτού και αεροπλανοφόρου, θυμίζει κάπως τη θεωρία του Δαρβίνου για την «επιβίωση του καλύτερα προσαρμοσμένου» (survival of the fittest). Μόνο βέβαια που ο Δαρβίνος είχε στον νου του βασικά την επιβίωση του κάθε είδους και όχι την απευθείας μάχη μεταξύ δύο ειδών. Οπως και να έχει, όμως, η μάχη του Ειρηνικού δόθηκε κυρίως με τα αεροπλανοφόρα επειδή οι Αμερικανοί δεν είχαν αρκετά θωρηκτά μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ και οι Ιάπωνες απέφευγαν να εμπλέξουν τα δικά τους σε κρίσιμες αντιπαρατάξεις. Αυτό όμως ως το 1944, όταν οι Αμερικανοί προχωρούσαν πια απειλητικά και οι Ιάπωνες αναγκάστηκαν να παρατάξουν όλες τις δυνάμεις τους.

Η κρίσιμη αναμέτρηση έγινε στον κόλπο Leyte των Φιλιππινών και ήταν η μεγαλύτερη ναυμαχία όλων των εποχών, συγκρίσιμη κατά μερικούς με τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Σε αυτή τη μάχη, που διήρκεσε τρεις ημέρες, μοιραία για το Μουσάσι και το αδελφό πλοίο του Γιαμάτο ήταν η Τρίτη 24 Οκτωβρίου. Αεροπλάνα από τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα επιτέθηκαν σε τρία κύματα στα ιαπωνικά πλοία και σημαντικότερο θύμα της επίθεσης ήταν το Μουσάσι. Το θωρηκτό δέχθηκε πέντε κύματα αεροπορικών επιθέσεων και απανωτά πλήγματα από βόμβες και τορπίλες. Μετά από κάθε κύμα το πλοίο είχε αποκτήσει κλίση λόγω εισροής νερών, την οποία το πλήρωμα κατάφερνε να εξισορροπήσει ανοίγοντας αντίστοιχα υδατοστεγή διαμερίσματα από την αντίθετη προς την κλίση πλευρά. Κατά τη διάρκεια των επιθέσεων το Μουσάσι κατόρθωσε να καταρρίψει 10 αεροπλάνα και, παρ’ όλο που είχε χτυπηθεί από 19 τορπίλες και 17 βόμβες, έπλεε ακόμη κατευθυνόμενο προς την πλησιέστερη ακτή. Ενα απίστευτο κατόρθωμα, αν σκεφθεί κανείς ότι τα αμερικανικά θωρηκτά είχαν βυθιστεί στο Περλ Χάρμπορ με λιγότερα από 10 πλήγματα. Σίγουρα οι αμερικανοί πιλότοι δεν θα πίστευαν στα μάτια τους. Η μάχη όμως του «δεινοσαύρου», όπως μου αρέσει να το σκέπτομαι, με τις δεκάδες αεροπλάνα από τρία αεροπλανοφόρα ήταν τελικά άνιση και το βράδυ της ίδιας ημέρας, τέσσερις ώρες μετά την τελευταία αεροπορική επίθεση, η εισροή του νερού έγινε ανεξέλεγκτη και το πλοίο βυθίστηκε τελικά, με τον πλοίαρχο να το ακολουθεί σύμφωνα με την ιαπωνική παράδοση. Το αδελφό πλοίο Γιαμάτο έλαβε και αυτό μέρος στην ίδια ναυμαχία αλλά χτυπήθηκε μόνο δύο φορές και παρέμεινε αξιόμαχο. Επειτα από επισκευές συνέχισε τις πολεμικές επιχειρήσεις ως τη μάχη της Οκινάουα (Okinawa) τον Απρίλιο του 1945, όπου βυθίστηκε αφού χτυπήθηκε από 11 τορπίλες και έξι βόμβες.

Ο κ. Χάρης Βάρβογλης είναι καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ.