Σκύλοι-οδηγοί: Βλέποντας με «δανεικά» μάτια

Είναι ακόμη λίγοι στη χώρα μας –μετριούνται στα δάχτυλα των δύο χεριών –αλλά αναμένεται να γίνουν περισσότεροι στο μέλλον. Ο λόγος για τους τυφλούς ανθρώπους που πλέον «βλέπουν» μέσα από τα μάτια του σκύλου-οδηγού τους –και, όπως οι ίδιοι λένε, ζουν μια εντελώς διαφορετική, αυτόνομη, ανεξάρτητη ζωή χάρη στον τετράποδο «σύντροφο» ζωής τους. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν στην Ελλάδα δύο σχολές από τις οποίες «βγαίνουν» σκύλοι-οδηγοί: πρόκειται για τη σχολή «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος» (http://www.greekguidedogs.gr) και τη «Σχολή Σκύλων-Οδηγών Τυφλών Λάρα» (http://www.laraguidedogs.gr), οι οποίες μάλιστα είναι και… συνομήλικες: ξεκίνησαν την πορεία τους το 2008.

Οι «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος» συνεργάζονται με τους φορείς τυφλών ατόμων, όπως μας πληροφορεί ο εκπαιδευτής σκύλων και ιδιοκτήτης του Ελληνικού Κέντρου Εκπαίδευσης Σκύλων κ. Θοδωρής Τριάντης, ο οποίος αποτελεί μέλος του ΔΣ της Σχολής. Ο κ. Τριάντης αναφέρει ότι υπό την καθοδήγηση ενός πολύπειρου στο θέμα ολλανδού εκπαιδευτή σκύλων-οδηγών, του κ. Πίτερ Λάζαρομς, έχουν καταρτιστεί κατάλληλα τέσσερις έλληνες εκπαιδευτές και έχουν παραδοθεί ήδη σε τέσσερα τυφλά άτομα στην Αθήνα σκύλοι-οδηγοί. «Εκτιμάται μάλιστα ότι θα δοθούν άλλοι δύο-τρεις σκύλοι-οδηγοί μέσα στο 2015» λέει.

Ολοι οι σκύλοι-οδηγοί είναι λαμπραντόρ ριτρίβερ και επιλέγονται από κουτάβια με βάση γενετικά αλλά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά τους –συμπεριλαμβανομένου του χαρακτήρα τους που φαίνεται από τα γεννοφάσκια, όπως αναφέρει στο «Βήμα» η κυρία Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου, η οποία είναι διευθύντρια της έτερης σχολής, της «Σχολής Σκύλων-Οδηγών Τυφλών Λάρα».

Η διαδικασία που ακολουθείται για την εκπαίδευση του σκύλου είναι μακρά και αναλυτική. Αρχικώς μια ομάδα «αναδόχων» εθελοντών αναλαμβάνει –με την υποστήριξη των σχολών και των εκπαιδευτών τους –την καθημερινότητα και την κοινωνικοποίηση των ζώων. Τα εκπαιδευόμενα σκυλιά πρέπει να μάθουν να ζουν και να κινούνται μέσα στην πόλη, να μπαίνουν οπουδήποτε –κάτι που εξασφαλίζεται, ευτυχώς πλέον, με νόμο του 2014, όπως σημειώνει μιλώντας στο «Βήμα» η πρόεδρος της Σχολής «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος» κυρία Ζωή Γερουλάνου. Επίσης, προσθέτει η κυρία Γερουλάνου, με νόμο του 2010 οι εκπαιδευμένοι πλέον σκύλοι-οδηγοί έχουν δικαίωμα να μπαίνουν οπουδήποτε μαζί με τον χρήστη τους.

Οταν οι σκύλοι φθάσουν σε ηλικία 12-14 μηνών, αρχίζει η εξειδικευμένη εκπαίδευσή τους από τους αρμόδιους εκπαιδευτές. Η φάση αυτή της εκπαίδευσης διαρκεί περί τους επτά μήνες. Μετά φθάνει η ώρα της «συνάντησης» και της κοινής ζωής με τον χρήστη. Και οι χρήστες, άτομα με ολική ή μερική απώλεια όρασης, πληροφορούμαστε ότι περνούν από ειδικά τεστ –πρέπει να είναι άτομα που αγαπούν τα σκυλιά, που έχουν καλή φυσική κατάσταση, κινητικότητα, ισορροπία για να μπορούν να τα ακολουθήσουν, που γνωρίζουν καλά τον χειρισμό του μπαστουνιού.

Η κυρία Γκέρτσου –διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης -, η οποία έχει ολική απώλεια όρασης από την ημέρα που γεννήθηκε εξαιτίας αμφιβληστροειδοπάθειας προωρότητας, ήταν ο πρώτος άνθρωπος στη χώρα μας που απέκτησε ήδη από το 2003 σκύλο-οδηγό. Ηταν ένα μαύρο λαμπραντόρ, η Λάρα (εξ ου και το όνομα της ΜΚΟ που δημιουργήθηκε πέντε χρόνια αργότερα). Η Λάρα την οποία η κυρία Γκέρτσου πήρε από έναν έλληνα εκτροφέα εκπαιδεύθηκε στην Εθνική Σχολή Σκύλων-Οδηγών της Ιταλίας και τη «συντρόφεψε» ως οδηγός επί επτά έτη. «Τόσα χρόνια μπορεί να «εργαστεί» ο σκύλος ως οδηγός και μετά συνταξιοδοτείται –και αυτό διότι όσο μεγαλώνει τα ανακλαστικά του, οι αντοχές του πέφτουν και δεν είναι σε θέση να οδηγήσει κάποιον άλλον». Μετά τη Λάρα ακολούθησε η Μέι, με την οποία η κυρία Γκέρτσου πορεύεται τα τελευταία πέντε έτη.

Θα αναρωτιέστε τι γίνεται ο σκύλος μόλις βγει στη… σύνταξη. Η κυρία Γκέρτσου διευκρινίζει ότι είτε ο χρήστης συνεχίζει να τον κρατά ως κατοικίδιο –όπως έχει κάνει η ίδια με τη Λάρα, η οποία μάλιστα δεν μπορεί πλέον να κινηθεί και δέχεται τις φροντίδες που η ίδια έδωσε επί χρόνια από την ιδιοκτήτριά της -, είτε ο σκύλος δίνεται σε κάποια οικογένεια, είτε στον εθελοντή που στην αρχή της ζωής του τον είχε μαζί του ως… νονός.

Η όλη διαδικασία είναι δωρεάν –καλύπτεται από χορηγίες ιδιωτών και εταιρειών. Στο εξωτερικό εκτιμάται ότι κοστίζει συνολικά περί τις 40.000 ευρώ, σύμφωνα με την κυρία Γκέρτσου. Και η Πολιτεία; Η κυρία Γερουλάνου σημειώνει ότι σε καμία χώρα του κόσμου –πλην της Δανίας, όπου οι σκύλοι-οδηγοί χρηματοδοτούνται από την τοπική αυτοδιοίκηση –οι σκύλοι δεν καλύπτονται από το κράτος αλλά από ιδιώτες χορηγούς και δωρεές. Πάντως κατά την κυρία Γκέρτσου οι σκύλοι-οδηγοί δεν είναι πολυτέλεια αλλά απαραίτητοι για τα τυφλά άτομα, κάτι που πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη το κράτος. «Ενας σκύλος-οδηγός, και μιλώ από πείρα, σου αλλάζει τη ζωή. Κινείσαι σαν να βλέπεις, έχεις ταχύτητα, νιώθεις ελεύθερος. Γι’ αυτό και όταν απέκτησα τη Λάρα θέλησα να χαρίσω αυτό το δώρο και σε άλλους ανθρώπους που βρίσκονται στη θέση μου, να προσφέρω στην κοινωνία» λέει η δραστήρια κυρία Γκέρτσου, η οποία, εκτός του ότι έχει ήδη προσφέρει με τους συνεργάτες της τέσσερις σκύλους-οδηγούς σε τυφλά άτομα (ως τον Ιούνιο εκτιμάται ότι θα είναι έτοιμη και η πέμπτη ομάδα), είναι και μία από τους ξεναγούς του δρώμενου «Dialogue in the Dark» στο θέατρο Badminton.

Τι πιστοποιητικά φέρουν σήμερα στη χώρα μας οι σκύλοι-οδηγοί; Των αρμοδίων φορέων, απαντά η κυρία Γερουλάνου, με βάση τα κριτήρια της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τους Σκύλους-Οδηγούς (International Guide Dog Federation). «Μάλιστα αυτή τη στιγμή οι «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος» είναι δόκιμο μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας. Οταν συμπληρώσουμε 10 ζεύγη σκύλων και χρηστών, θα περάσουμε από αξιολόγηση και θα κριθεί αν θα αποτελέσουμε τακτικό μέλος». Εμείς ευχόμαστε σε κάθε περίπτωση αυτά τα «ζεύγη ζωής» να αβγατίζουν…