Τα καινούργια «μάτια» μας στο Σύμπαν

Το «πράσινο φως» για την κατασκευή του Ευρωπαϊκού Εξαιρετικά Μεγάλου Τηλεσκοπίου (European Extremely Large Telescope –E-ELT) δόθηκε τελικά ύστερα από δυο χρόνια καθυστέρησης. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου (ESO) το E-ELT, το οποίο θα είναι το μεγαλύτερο οπτικό τηλεσκόπιο του κόσμου, θα αρχίσει να κατασκευάζεται στη Χιλή και θα είναι έτοιμο να ξεκινήσει την παρατήρηση του ουρανού το 2024. Οι εικόνες του αναμένεται να είναι 16 φορές πιο καθαρές από αυτές του Hubble, το οποίο μας έχει ήδη αποκαλύψει με τον πιο θεαματικό τρόπο άγνωστες «πτυχές» του Σύμπαντος.

Η NASA ανακοίνωσε ότι έχει ξεκινήσει τον σχεδιασμό ενός νέου διαστημικού τηλεσκοπίου. Πρόκειται για ένα πανίσχυρο τηλεσκόπιο, οι δυνατότητες του οποίου θα είναι τέτοιες που θα μπορεί να εντοπίσει την παρουσία διαφόρων μορφών ζωής σε μακρινούς κόσμους. Το τηλεσκόπιο ονομάζεται Atlast (Advanced Telescope Large-Aperture Space Telescope) και επειδή τα αρχικά του είναι όμοια με την λέξη «επιτέλους» δόθηκε η ευκαιρία σε όλα τα ΜΜΕ να κάνουν διάφορα λογοπαίγνια με αυτό. Η NASA έσπευσε να διευκρινίσει ότι το νέο τηλεσκόπιο θα αποτελέσει τον διάδοχο του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb που σύμφωνα με τον προγραμματισμό θα τεθεί σε λειτουργία το 2018 και θα αποτελέσει τον διάδοχο του πατριάρχη των διαστημικών τηλεσκοπίων, του Hubble. Αυτό σημαίνει ότι το Atlast θα αρχίσει να εξερευνά το Σύμπαν αφού πρώτα θα έχει ολοκληρώσει την αποστολή του το James Webb, δηλαδή στα τέλη της δεκαετίας του 2020. Οπως ανακοίνωσε η NASA τα στελέχη της βρίσκονται ακόμη στην πρώτη φάση του εγχειρήματος και διερευνούν τις τεχνικές και οικονομικές παραμέτρους της κατασκευής του Atlast.

Οι επιστήμονες ανέπτυξαν τα τελευταία χρόνια προηγμένη τεχνολογία και νέες μεθόδους εντοπισμού πλανητών που βρίσκονται σε άλλα αστρικά συστήματα. Ομως η απευθείας παρατήρηση και πολύ περισσότερο η οπτική καταγραφή (φωτογράφιση) ενός εξωηλιακού πλανήτη έχει αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Ενα νέο σύστημα που αναπτύσσει η NASA θα επιτρέψει, όπως υποστηρίζουν οι δημιουργοί του, να «βλέπουμε» και να φωτογραφίζουμε μακρινούς πλανήτες. Ετσι θα μπορέσουμε ευκολότερα να ανακαλύψουμε έναν εξωπλανήτη με συνθήκες φιλικές στην παρουσία της ζωής.

Ειδικοί του τμήματος JPL της NASA, το οποίο σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος των διαστημικών προγραμμάτων της αμερικανικής υπηρεσίας, κατασκευάζουν μια επαναστατικού σχεδιασμού διαστημοσυσκευή η οποία θα εγκαθίσταται κοντά σε ένα διαστημικό τηλεσκόπιο. Θα αποτελείται από πολλά μέρη που θα παραμένουν «διπλωμένα» μέχρις ότου το τηλεσκόπιο να στοχεύσει κάποιο άστρο το οποίο έχει πιστοποιηθεί ότι διαθέτει έναν ή περισσότερους πλανήτες ή κάποιο άστρο στο οποίο υπάρχουν ενδείξεις για την παρουσία πλανητών. Τότε η συσκευή θα αρχίζει να ξεδιπλώνεται μετατρεπόμενη σε ένα «αστροσκίαστρο», όπως το χαρακτηρίζουν οι δημιουργοί του. Το σκίαστρο αυτό, το οποίο σε πλήρη ανάπτυξη μοιάζει πολύ με λουλούδι, θα μπλοκάρει το φως του άστρου-στόχου καθαρίζοντας έτσι το οπτικό πεδίο του τηλεσκοπίου ώστε να δει καθαρά τον πλανήτη που υπάρχει εκεί, να τον παρατηρήσει άμεσα και να τον φωτογραφίσει.

Εκτός από τους περίπου δύο χιλιάδες πλανήτες που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα τοδιαστημικό τηλεσκόπιο Kepler έχει υποδείξει την ύπαρξη άλλων τόσων. Ετσι το «λουλούδι» που αναπτύσσει η NASA αναμένεται να προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες από την πρώτη κιόλας στιγμή της λειτουργίας του.

Εγκριση έλαβε η πρόταση που υπέβαλαν από κοινού πανεπιστήμια από τις ΗΠΑ και τον Καναδά για την κατασκευή ενός τεράστιου οπτικού τηλεσκοπίου. Το TMT (Thirty Meter Telescope) θα διαθέτει ένα πολύεδρο κάτοπτρο 30 μέτρων. Το τηλεσκόπιο θα προσφέρει εικόνα από τις εσχατιές του Σύμπαντος ενώ θα μπορεί να παρατηρεί με λεπτομέρεια φαινόμενα όπως η γέννηση άστρων και ο σχηματισμός πλανητών. Με τα οπτικά τηλεσκόπια επιτυγχάνεται η αύξηση του φαινομένου μεγέθους διαστημικών σωμάτων που βρίσκονται σε πολύ μεγάλες αποστάσεις από τη Γη. Το φαινόμενο μέγεθος είναι ένας αριθμός που καθορίζει πόσο λαμπρό είναι ένα διαστημικό σώμα όπως φαίνεται από τη Γη.

Το «βεληνεκές» του TMT είναι τέτοιο που θα επιτρέπει στους επιστήμονες να έχουν εικόνα του Σύμπαντος σε αποστάσεις 13 δισεκατομμυρίων ετών φωτός και να βλέπουν πώς ήταν ο Κόσμος στη βρεφική του ηλικία. Η ποιότητα των εικόνων που θα παράγει θα είναι τουλάχιστον τρεις φορές καλύτερη από εκείνη των υπόλοιπων οπτικών τηλεσκοπίων. Το κόστος της κατασκευής του υπολογίζεται ότι θα αγγίξει το ένα δισ. δολάρια. Ενα σημείο στο όρος Mauna Kea στη Χαβάη έχει επιλεγεί για την τοποθέτησή του. Στο Mauna Kea επικρατούν ιδανικές συνθήκες για αστρονομικές παρατηρήσεις και για τον λόγο αυτόν έχουν εγκατασταθεί εκεί περισσότερα από δέκα μεγάλα τηλεσκόπια. Ομως οι ντόπιοι κάτοικοι θεωρούν το σημείο όπου επελέγη να τοποθετηθεί το TMT ιερό (είναι πιθανό να υπάρχουν εκεί αρχαία νεκροταφεία) και έχουν αντιταχθεί έντονα στην εγκατάστασή του.