Βιβλία

Δήμος Τσαντίλης
Κρήτη, μια ήπειρος σ’ ένα νησί
Εκδόσεις: Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης
– Πανεπιστήμιο Κρήτης 2014,
σελ 278, τιμή 38 ευρώ

Δήλωση πρώτη: χωρίς να έχω καμία σχέση αίματος με την Κρήτη, αισθάνομαι για το νησί το δέσιμο που αισθάνονται οι Κρήτες για αυτό και την νοσταλγώ τόσο ώστε να είναι οδυνηρή η παρατεταμένη απουσία μου από εκεί.

Δήλωση δεύτερη: τον Δήμο Τσαντίλη που υπογράφει το βιβλίο «Κρήτη: μια ήπειρος σε ένα νησί» δεν τον γνωρίζω προσωπικά αλλά στο πόνημά του αναγνώρισα τόσο αγαπημένους τόπους (Ροδάκινο, Αγιο Παύλο…) όσο και φωτογραφίες από δουλειές φίλων βιολόγων που ειδικεύονται σε διάφορα πεδία.

Υπό το φως των παραπάνω δηλώσεων θα μπορούσε κανείς να πει ότι το συναισθηματικό δέσιμό μου με το νησί και τους ανθρώπους του δεν με καθιστά τον αντικειμενικότερο κριτή του βιβλίου. Αυτόν τον φόβο είχα και εγώ όταν το πρωτοπήρα στα χέρια μου. Για αυτό και το παίδεψα πολύ. Το διάβασα και το ξαναδιάβασα με την αυστηρότερη ματιά που μπορούσα να διαθέσω. Και το βιβλίο με νίκησε! Με γοήτευσε όπως με γοητεύει και το νησί που είναι πράγματι μια ήπειρος με ψηλά βουνά και εύφορες πεδιάδες και οροπέδια, με μικροκλίματα που φιλοξενούν μοναδικά είδη, με μικρά δορυφορικά νησιά…

Αν ήθελε κανείς να διηγηθεί την ιστορία της Κρήτης θα άρχιζε με τιτάνιες μάχες τεκτονικών πλακών, με την Παγγαία να συγκρούεται με την Αφρική, με τη θάλασσα της Τηθύος να αναδύεται και με τόσα άλλα μαγικά που έχουν αφήσει τα χνάρια τους στα ψηλά βουνά, στα φαράγγια αλλά και στα πεδινά και στα παράλια του νησιού, στις πέτρες και στα απολιθώματα που αυτές φιλοξενούν. Η ιστορία θα έπρεπε να περιλαμβάνει σίγουρα κύκλωπες, γιατί οι γεωλογικές μάχες που κράτησαν εκατομμύρια χρόνια (κόπασαν κάπως πριν από μόλις 5 εκατομμύρια χρόνια) καθόρισαν τη μοναδικότητα της χλωρίδας και της πανίδας του νησιού. Αν δείτε το κρανίο ενός νάνου ελέφαντα (ή ίσως κάποιου άλλου προβοσκιδωτού) θα καταλάβετε πως η οπή στο κέντρο του μετώπου παραπέμπει στο μάτι του μονόφθαλμου ομηρικού τέρατος. Η ιστορία θα μπορούσε βεβαίως να συνεχιστεί με τους ανθρώπους που κατοίκησαν και κατοικούν στο νησί, όμως αυτό δεν είναι το αντικείμενο του πονήματος του Δήμου Τσαντίλη.

Οχι πως οι άνθρωποι του νησιού δεν αφορούν τον συγγραφέα. Το αντίθετο! Οπως αναφέρει στον πρόλογο ο καθηγητής Μωυσής Μυλωνάς, διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, η ιδέα για το βιβλίο γεννήθηκε από την πρώτη επικοινωνία του Μουσείου με τους κατοίκους της Κρήτης, μια έκθεσή του «που είχε στόχο την ανάδειξη της μοναδικότητας του κρητικού περιβάλλοντος σε σχέση με τις γειτονικές περιοχές» και η οποία περιόδευσε σε όλο το νησί. Μέσω της έκθεσης και τώρα του βιβλίου οι περήφανοι για τη σύγχρονη ιστορία του τόπου τους Κρήτες γνωρίζουν τους λόγους για τους οποίους οφείλουν να προστατεύσουν και να παραδώσουν άθικτο στις επόμενες γενιές αυτό που τους παραδόθηκε. Δεν κλωτσάς εύκολα μια πέτρα όταν γνωρίζεις ότι αυτή φιλοξενεί ένα απολίθωμα δυόμισι χιλιάδων ετών. Δεν ξεριζώνεις ένα φυτό που δεν υπάρχει πουθενά αλλού πάνω στη Γη, παρά μόνο στον τόπο σου.

Το βιβλίο του Δήμου Τσαντίλη, στον οποίο παραδόθηκαν τα κείμενα και οι φωτογραφίες των ειδικευμένων σε διάφορα πεδία ερευνητών του Μουσείου για να μπορέσει να γράψει με γλαφυρότητα το μεστό κείμενο που τις συνοδεύει, εξηγεί μοναδικά τους λόγους για τους οποίους η Κρήτη είναι όντως μια ήπειρος. Με τρόπο που όλοι μπορούμε να κατανοήσουμε.