Δυο «βαριά ονόματα» της γαλλικής διανόησης, ο Μισέλ Μοράνζ (Michel Morange) και ο Ανρί Ατλάν (Henri Atlan), υπογράφουν ισάριθμα βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα από τις εκδόσεις Δίαυλος και τα οποία πραγματεύονται την ταυτότητα της σύγχρονης Βιολογίας.
Michel Morange
Η ζωή, η εξέλιξη και η ιστορία
Εκδόσεις, Δίαυλος 2013,
σελ. 160, τιμή 13,42 ευρώ

Ο Μοράνζ, ο οποίος είναι καθηγητής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Pierre er Marie Curie του Παρισιού αλλά και ιστορικός της επιστήμης, με το βιβλίο του «Η ζωή, η εξέλιξη και η ιστορία» επιχειρηματολογεί υπέρ της ενοποίησης της Βιολογίας. Μα, θα μου πείτε, υπάρχουν συνιστώσες και στα επιστημονικά πεδία; Σύμφωνα με τον γάλλο στοχαστή, οι βιολόγοι μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες, σε αυτούς που προσπαθούν να ανακαλύψουν τη λειτουργία των ζωντανών οργανισμών (γενετιστές, μοριακοί βιολόγοι, βιοχημικοί) και σε αυτούς που ασχολούνται με την εξέλιξή τους.

Στην πραγματικότητα ο Μοράνζ γνωρίζει ότι οι βιολόγοι, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, έχουν σπάσει τα στεγανά που χώριζαν τις διάφορες ειδικότητες και τα σημεία διεπαφής μεταξύ τους είναι πια πάρα πολλά. Θεωρεί όμως ότι είναι αδύνατον να καταλάβει κανείς τι θα πει ζωή μόνο αναζητώντας τον τρόπο που λειτουργούν τα βιολογικά συστήματα. Σε αντίθεση με τους νόμους της Φυσικής που χαρακτηρίζονται από καθολικότητα, τα βιολογικά συστήματα χαρακτηρίζονται από ευελιξία. Η ευελιξία αυτή είναι προϊόν της ιστορίας τους, της εξελικτικής διαδρομής τους και μόνο αν λάβουμε υπόψη αυτή τη διαδρομή, υποστηρίζει ο συγγραφέας, θα κατακτήσουμε τα μυστικά της ζωής.
Henri Atlan
Η αντίληψη για τη ζωή στη μεταγενομική εποχή.
Τι είναι η Αυτοοργάνωση
Εκδόσεις, Δίαυλος 2013,
σελ. 317, τιμή 19,17 ευρώ

Με τις απόψεις του Μοράνζ συμφωνεί και ο Ανρί Ατλάν, ο οποίος όμως εισάγει στην περί ζωής συζήτηση το θέμα της αυτοοργάνωσης. Στην πραγματικότητα, ολόκληρη η επιστημονική διαδρομή του Ατλάν, ο οποίος είναι βιολόγος, γιατρός και φιλόσοφος, έχει να κάνει με την αυτοοργάνωση, την ικανότητα ενός συστήματος να δημιουργεί τον εαυτό του χωρίς καμιά εξωτερική παρέμβαση. Πριν από 40 χρόνια, όταν η μοριακή βιολογία και η γενετική άρχιζαν να ανθούν, με παράλληλη άνθηση της κυβερνητικής, ο γάλλος στοχαστής μετέφερε τις απόψεις του περί αυτοοργάνωσης από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές στα βιολογικά συστήματα. Είχε υποστηρίξει λοιπόν τότε ότι τα γονίδια και μόνο δεν μπορούν να εξηγήσουν τη δημιουργία ενός ανθρώπου ή ενός οποιουδήποτε άλλου ζωντανού οργανισμού. Για να υπάρξει ο οργανισμός απαιτείται να διαθέτει τη δυνατότητα της αυτοοργάνωσης, έλεγε ο Ατλάν και χρειάστηκε να αποκωδικοποιηθεί το ανθρώπινο γονιδίωμα (και οι επιστήμονες να αντιληφθούν τις περιορισμένες δυνατότητες που τους παρείχε στην κατανόηση της ζωής) για να δικαιωθεί. Η δικαίωση ωστόσο θα πρέπει να θεωρηθεί μερική: ναι μεν τα γονίδια δεν είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη για τη δημιουργία της ζωής, αλλά ο Ατλάν επιχειρεί να εξηγήσει τη ζωή βασιζόμενος στο τυχαίο. Ενα τυχαίο, ένα μη προγραμματισμένο συμβάν το οποίο αναστατώνει ένα βιολογικό σύστημα το οποίο στην προσπάθειά του να αντιδράσει δεν χάνεται αλλά αυτοοργανώνεται.

Μπορεί κανείς να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει με τις απόψεις των δύο μεγάλων γάλλων στοχαστών. Σίγουρα όμως δεν μπορεί να ασχολείται κανείς με τη βιολογία και να τις αγνοεί.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ