Βιβλία

Σιντάρ­τα Μούκερτζι
Η μεγάλη ασθένεια – Βιογραφία του καρκίνου
Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2011,
σελ. 623, τιμή 28 ευρώ

Είναι ερευνητής ογκολόγος, καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, απόφοιτος Στάνφορντ, Οξφόρδης και Χάρβαρντ, ζει στη Νέα Υόρκη με τη γυναίκα του και την κόρη του και το έργο αυτό έχει πάρει το βραβείο Πούλιτζερ, όπως μας πληροφορεί το δελτίο Τύπου του εκδοτικού οίκου που επιμελήθηκε τη μετάφραση του πολυσέλιδου αυτού βιβλίου. Είναι σήμερα 43 ετών, προσθέτω εγώ, του χρειάστηκαν έξι χρόνια για να το τελειώσει «οριστικά» και ταξίδεψε ακόμη και έξω από τις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα ως το Μάλμοε της Σουηδίας, όπου έκαναν εκεί από το 1960 επιτυχημένες διαγνώσεις με βάση τις μαστογραφίες, για να συγκεντρώσει το υλικό που ήθελε. Η λέξη «οριστικά» έχει να κάνει με το ότι στην πρώτη μορφή του το βιβλίο είχε φθάσει τις 1.800 σελίδες και στη συνέχεια ο συγγραφέας αναγκάστηκε να το συμπυκνώσει στο ένα τρίτο. Τώρα ετοιμάζεται και μια σειρά, διάρκειας έξι ωρών, βασισμένη στα στοιχεία του βιβλίου. Εγραψε όχι μόνο για τους συναδέλφους του γιατρούς και την πεισματική μάχη που δίνουν στα ερευνητικά κέντρα για να τιθασεύσουν την ασθένεια αλλά και για τους ανθρώπους που είναι γύρω από έναν ασθενή, για μερικούς από τους ασθενείς που συνάντησε ο ίδιος και για όσους θέλουν να μάθουν πού βρισκόμαστε σήμερα και έχουν πνιγεί στην αντιφατική πληροφόρηση μέσα από τα δημοσιεύματα του Τύπου, αφού κάθε τόσο και ένας ερευνητής αναδεικνύεται μέσα από τα πρωτοσέλιδα «σωτήρας της ανθρωπότητας». Και εδώ στην Ελλάδα άλλωστε έχουμε διαβάσει για αρκετούς και αρκετές αυτής της κατηγορίας.

Ο συγγραφέας, όπως παραδέχθηκε σε μια πρόσφατη συνέντευξή του («Le Monde», 25.9.2013), προσπάθησε να είναι ιστορικός, μυθιστοριογράφος και επιστήμονας ταυτόχρονα όταν έγραφε. Και ένα από τα πρότυπά του ήταν το γνωστό βιβλίο του Μισέλ Φουκό «Ιστορία της τρέλας». Γι’ αυτό δεν ξεκινάει κλασικά, από την αρχαία εποχή, αλλά σαν μυθιστόρημα, με τα συμπτώματα που παρουσιάστηκαν στην περίπτωση μιας νηπιαγωγού το 2004. Μόλις στη σελίδα 72 συναντάμε τον Ιπποκράτη, που ξέρουμε ότι θέλησε και αυτός να αντιμετωπίσει τη δύσκολη αυτή ασθένεια. Το βιβλίο, δηλαδή, είναι γραμμένο με μαεστρία (λες και υπήρχε από πίσω κάποιος σκιώδης βοηθός για τη συγγραφή του) και γεμάτο παράπλευρες πληροφορίες, όπως οι σχετικές με τα ονόματα διαφόρων ασθενειών (ο τύφος από τον Τύφωνα, πατέρα των ανέμων, η γρίπη ως inflouentia = επηρεασμός, επειδή οι γιατροί κατά τον Μεσαίωνα φαντάζονταν ότι οι επιδημίες επηρεάζονταν από τα άστρα και τους πλανήτες). Επίσης αρκετές σελίδες αφιερώνονται στον Γεώργιο Παπανικολάου ο οποίος, έχοντας σπουδάσει Ζωολογία και Ιατρική σε Αθήνα και Μόναχο, πήγε στις Ηνωμένες Πολιτείες απένταρος το 1913, έγινε στην αρχή ένας αποτυχημένος πωλητής χαλιών και μετά ένας επίμονος παρατηρητής των επιχρισμάτων που έπαιρνε από τον γυναικείο πληθυσμό, ενώ οι συνάδελφοί του αντιμετώπιζαν πολύ περιφρονητικά την έρευνά του. Επί είκοσι χρόνια αυτοί τον αγνοούσαν και εκείνος έψαχνε ώσπου κατάλαβε ότι πραγματικά η απλούστατη μέθοδός του μπορούσε να προβλέπει και είκοσι χρόνια πριν την εξέλιξη ενός καρκίνου. Ερευνητική νοοτροπία άξια να διδαχθεί σε σεμινάριο για νέους ερευνητές.

Καταλαβαίνεις προχωρώντας στο βιβλίο ότι εδώ και περίπου δύο αιώνες ακολουθούμε την ίδια τροχιά. Μια νέα ιδέα, ελπίδα, μια μικρή επιτυχία ίσως και μετά μια διαφορετική αντιμετώπιση, νέα ελπίδα, μικρά βήματα, νέα απογοήτευση. Τώρα πια, ανεξάρτητα από την καθημερινότητα των ακτινοβολιών και της χημειοθεραπείας, ψαχνόμαστε σε επίπεδο γονιδίων και γι’ αυτό λίγες σελίδες πριν από το τέλος γράφει: «Ο καρκίνος είναι όντως το βάρος το οποίο χτίζεται στο γονιδίωμά μας, το ασήκωτο αντίβαρο των προσδοκιών μας για αθανασία». Το βιβλίο δεν έχει γραφτεί για να το διαβάσει κάποιος ασθενής και να μάθει «τι έχει» αλλά, όπως λέει ο ίδιος ο συγγραφέας, ήθελε να δώσει να καταλάβει κάποιος ασθενής με ποιον τα βάζουν αυτός και ο γιατρός του. Μπορείς να βρεις στο βιβλίο από έναν απλούστατο ορισμό του καρκίνου («Ο καρκίνος δεν είναι μια ασθένεια αλλά ολόκληρη οικογένεια. Αυτές οι ασθένειες συνδέονται σε ένα θεμελιώδες βιολογικό επίπεδο. Χαρακτηρίζονται από τον παθολογικό πολλαπλασιασμό των κυττάρων: κύτταρα που δεν ξέρουν μερικές φορές πώς να πεθάνουν και που ποτέ δεν ξέρουν πότε να σταματήσουν να διαιρούνται») ως τη γονιδιακή αντιμετώπιση του προβλήματος. Υπάρχουν πράγματα που συνειδητά έμειναν απ’ έξω, όπως ο μηχανισμός των μεταστάσεων και το «τι να τρώμε», γι’ αυτό επιμένω ότι δεν είναι βιβλίο με συμβουλές για τον καρκίνο αλλά, ακριβώς όπως λέει ο συγγραφέας του, ένα προσκύνημα. Διαβάζεται εύκολα, ο όγκος του δεν είναι πρόβλημα. Επίσης υπάρχει στο τέλος μια χρήσιμη συνέντευξη του συγγραφέα 22 σελίδων, ενώ στην εκτενή βιβλιογραφία οι επιμελητές της ελληνικής έκδοσης έκαναν τον κόπο όταν κάτι έχει μεταφραστεί στα ελληνικά να αναφέρουν όλα τα σχετικά στοιχεία (τίτλο, εκδότη, χρονολογία). Τους αξίζει ένα μπράβο και γι’ αυτόν τον λόγο.

algaldadas@yahoo.gr