Βιβλία

ALAN LIGHTMAN
Mrg – Το πείραγμα του Θεού
Εκδόσεις Τραυλός, 2013,
σελ. 318, τιμή 17,50 ευρώ

«Ο σοφός, που αντιλαμβάνεται πως ο κόσμος δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση…»

Βούδας

Λένε πως εμείς οι Ελληνες είμαστε θύματα του παρελθόντος μας: πετάξαμε κάποτε τόσο ψηλά ώστε κάθε κατοπινή μας προσπάθεια πτήσης να τερματίζεται άδοξα, ατελής και κατάπτυστη συγκρινόμενη με Εκείνων. Και ιδού τώρα, στο ναδίρ της αναγκαστικής μας προσγείωσης, σαν κατσαρίδες στον υπόνομο καιροφυλακτούμε τον απ’ έξω που σηκώνει περιοδικά το καπάκι, μπας και του ξεφύγουν τουλάχιστον τα παιδιά μας, μπας και γνωρίσουν Ανάσταση… Στο μεταξύ –περιμένοντας –πασχίζουμε να ξαναονειρευτούμε. Κι όλα αυτά ενώ γύρω μας η επιστήμη καλπάζει: Ανακαλύπτουμε συνεχώς νέους πλανήτες που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν ζωή, αγγίζουμε το μυστικό του σχηματισμού του Σύμπαντος, θεωρητικοποιούμε την ύπαρξη παράλληλων συμπάντων, βρίσκουμε τρόπους να «μπαλώνουμε το DNA» ώστε να εγγυόμαστε μελλοντικές ζωές χωρίς κληρονομικές ασθένειες… Οπότε, ήταν ίσως αναπόφευκτο να υπάρχουν και κάποιοι που ονειρεύονται το αδιανόητο: το να πρωταγωνιστήσουν σε ένα έργο Δημιουργίας.

Ο Αλαν Λάιτμαν είναι από τους λίγους που έχουν τα εφόδια τέτοιου «ταξιδιού»: σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο του Princeton των ΗΠΑ, πήρε το διδακτορικό του από το Caltech της Καλιφόρνιας και δίδαξε Θεωρητική Φυσική και… τέχνη του γραπτού λόγου στο MIT. Στο ελληνικό κοινό είναι γνωστός ως συγγραφέας από την «Ωρα των Αστρων» (Κάτοπτρο) και τη «Διάγνωση» (Πατάκης), αλλά και από το πρώτο ονειρικό του ταξίδι «Το όνειρο του Αϊνστάιν» (Τραυλός). Προφανώς μεθυσμένος από την επιτυχή συνταγή τού να μιλάς για τα πιο δυσπρόσιτα μέσα από ονειρικές διηγήσεις, έγραψε πέρυσι το «Κύριος g –Μια νουβέλα περί της Δημιουργίας», όπως θα μεταφραζόταν αυτολεξεί ο τίτλος του άρτι εκδοθέντος στα ελληνικά βιβλίου του.

Ο αναγνώστης του βυθίζεται εξαρχής στην ονειρική διάσταση: ο πρωταγωνιστής ζει κάπου στο άπειρο, ξεκομμένος από οποιαδήποτε γήινη αναφορά, και συνδιαλέγεται με συγγενείς αιθέριας υπόστασης, αλλά και με τον δυϊσμό Θεού – Σατανά (Καλού – Κακού). Υπό το πρόσχημα της «τρελής ιδέας» να «δημιουργήσει Κόσμο», μπαίνει στο τριπάκι να νιώσει όλα όσα θα ένιωθε ο Δημιουργός –αν βέβαια υποθέσει κανείς πως ο Θεός αισθάνεται και σκέφτεται ανθρώπινα. Στα 38 κοσμοπλαστικά κεφάλαια του βιβλίου συζητούνται –μέσα από ονειρικά πειράματα και σωκρατικούς διαλόγους –έννοιες όπως ο χρόνος, το κενό, ο χώρος, η ψυχή, η ύλη, η «αδειοσύνη μέσα από την πραγματικότητα», η προέλευση της ζωής, η ελεύθερη βούληση, η αγαθότητα στο άτομο, το σώμα και ο νους, η συνείδηση, η αθανασία, η θρησκεία, το Καλό και το Κακό, η υλική νοημοσύνη, το τελικό τέλος… Αλλά όλα αυτά παρουσιάζονται μέσα από μια πλοκή υπεραιώνιας περιπέτειας, μέσα από την αφήγηση ενός πειράματος που γεννά πάμπολλες ανατροπές, ιδιαίτερα από τη σελίδα 157 και μετά, οπόταν η ζωή στους νεοδημιουργημένους πλανήτες αρχίζει να δρα και να αντιδρά στα σχέδια του δημιουργού της. Τόσες ανατροπές… ώστε και το τέλος του βιβλίου να είναι ανατρεπτικό –όσο και διδακτικό.

Εν τέλει, η ανάγνωση του νέου βιβλίου του Λάιτμαν είναι άκρως ωφέλιμη: δεν είναι απλά μια ιστορία καλογραμμένη, ούτε μόνο μια εκλαΐκευση της επιστήμης υποδειγματική, αλλά και μια οπτική πρωτόγνωρη, μια αλληγορία απελευθερωτική. Περίπου, λειτουργεί ως καθαρτήριο σκέψης και αποκρυστάλλωση ψυχικής δύναμης. Τι καλύτερο για καταφρονεμένους που γυρεύουν Ανάσταση;