Βιβλία

ΜΟΡΤΕΝ ΜΠΡΑΣΚ
Η τέλεια ζωή του Γουίλιαμ Σίντις
Η άγνωση ιστορία του ανθρώπου με το υψηλότερο IQ
Εκδόσεις Κέδρος, 2013,
σελ 383, τιμή 16,50 ευρώ

Είναι Γενάρης του 1910 στη Βοστώνη. Ενα 11χρονο παιδί κατεβαίνει από το τραμ, φυλάει το άχρηστο πια εισιτήριό του στην τσέπη του και ακολουθεί τον πατέρα του που κατευθύνεται προς την κεντρική πύλη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Το παιδί απολαμβάνει τη βόλτα: νιώθει τα πόδια του να βυθίζονται στο χιόνι, στρέφει πίσω του και κοιτάζει τις πατημασιές του, παίρνει χιόνι, το πετάει ψηλά και γελάει καθώς αυτό προσγειώνεται πάνω του, εισπνέει βαθιά τον κρύο, μεταλλικό σχεδόν και –το σημαντικότερο –χωρίς μυρωδιές αέρα. Το παιδί κάνει ό,τι μπορεί για να αργοπορήσει, αλλά σύντομα οι δυο τους βρίσκονται στην κατάμεστη αίθουσα όπου πρόκειται να λάβει χώρα η καθιερωμένη διάλεξη της Μαθηματικής Εταιρείας του Χάρβαρντ. Το πλήθος του κόσμου, η ζέστη, οι μυρωδιές της αίθουσας έρχονται σε τέλεια αντίθεση με αυτό που ζούσε ο μικρός λίγα μόλις λεπτά πριν. Το παιδί θα ευχόταν να μην είναι εκεί, θα ευχόταν επίσης ο πατέρας του να του κρατούσε το χέρι. Ο πατέρας όμως δυσκολεύεται σε αυτά τα θέματα, για την ακρίβεια δεν είναι καθόλου διαχυτικός, και η πιθανότητα να φύγουν από την αίθουσα που γεμίζει πια ασφυκτικά είναι μηδενική: σε λίγο ο ομιλητής θα ανεβεί στην έδρα και ο ομιλητής δεν είναι άλλος από… το παιδί.

Ναι, σε ηλικία μόλις 11 ετών και κάτι, ο Γουίλιαμ Σίντις (William Sidis) έδωσε διάλεξη με θέμα τα «Μεγέθη της Τέταρτης Διάστασης» σε ένα ακροατήριο το οποίο αποτελούνταν από καθηγητές του Χάρβαρντ και του ΜΙΤ, φοιτητές και εκπροσώπους του Τύπου. Για δύο ολόκληρες ώρες το παιδί που είχε λίγους μήνες πριν γίνει αποδεκτό να φοιτήσει στο περίβλεπτο πανεπιστήμιο μιλούσε και διέλυε κάθε δυσπιστία προς το πρόσωπό του. Στο ακροατήριο, εκτός από τον υπερήφανο πατέρα, τον καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Βάσαρ Μπόρις Σίντις, βρισκόταν και ο εξίσου υπερήφανος νονός, ο φιλόσοφος Γουίλιαμ Τζέιμς.

Τα παραπάνω τα μαθαίνουμε στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου του δανού συγγραφέα Mόρτεν Μπρασκ «Η τέλεια ζωή του Γουίλιαμ Σίντις». Οπως λέει και ο υπότιτλος, το βιβλίο πραγματεύεται την «άγνωστη ιστορία του ανθρώπου με το υψηλότερο IQ». Πράγματι ο Γουίλιαμ Σίντις είχε ένα IQ το οποίο άγγιζε το 300, άρχισε να διαβάζει εφημερίδα προτού κλείσει τα δύο χρόνια του, γνώριζε πλήθος γλωσσών και είχε κατασκευάσει μια δική του (βασισμένη στα ελληνικά και στα λατινικά) και αποφοίτησε από το Χάρβαρντ σε ηλικία 14 ετών. Είχε άραγε και την τέλεια ζωή;

Το πόνημα του Μπρασκ δεν είναι βιογραφία, είναι μυθιστόρημα. Οπως σημειώνει ο συγγραφέας στην εισαγωγή, τα πρόσωπα και τα ιστορικά στοιχεία είναι αληθινά, αλλά ο ίδιος έχει πλάσει τους χαρακτήρες με στόχο το μυθιστόρημά του να «φωτίσει με κάποιον τρόπο τη μοίρα του ανθρώπου».

Οχι μόνο επιτυγχάνει τον στόχο που έθεσε για τον εαυτό του ο συγγραφέας αλλά παράλληλα καταφέρνει να κρατά σε εγρήγορση τον αναγνώστη. Το δεύτερο επιτυγχάνεται τόσο μέσω της μη συνεχούς χρονικά αφήγησης (τα κεφάλαια που αφορούν την ενήλικη ζωή του ήρωα εναλλάσσονται με εκείνα που αφορούν την παιδική ηλικία του) όσο και μέσω της εξαιρετικής ικανότητας του Μπρασκ να δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα. Ο αναγνώστης έχει συνεχώς την αίσθηση ότι έχει μεταφερθεί στην καρδιά των γεγονότων, είτε πρόκειται για τα πογκρόμ που εξανάγκασαν τους εβραίους γονείς να μετοικήσουν στις ΗΠΑ είτε πρόκειται για την προσπάθεια του ενήλικου Σίντις να περνά απαρατήρητος. Οσο για το πλάσιμο των χαρακτήρων, αυτό γίνεται αριστοτεχνικά: οι χαρακτήρες δεν περιγράφονται αλλά ο αναγνώστης «μπαίνει στο μυαλό τους» (και κυρίως αυτό του Γουίλιαμ Σίντις) και βιώνει τα βιώματά τους.

Προσπαθώντας λοιπόν να φωτίσει την τέλεια ζωή του Γουίλιαμ Σίντις (ο ίδιος ο Σίντις είχε πει σε ρεπόρτερ ότι με τον όρο «τέλεια» εννοούσε «μακριά από ανθρώπους»), ο Μπρασκ φωτίζει πράγματι τη μοίρα του ανθρώπου. Ο πατέρας του Σίντις, ο οποίος προσπάθησε να κάνει το παιδί του να χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις του εγκεφάλου του από πολύ μικρός, ισχυριζόταν ότι ο γιος του δεν είναι κάτι το εξαιρετικό και πως κάθε παιδί θα μπορούσε να έχει την ίδια εξέλιξη με την κατάλληλη εκπαίδευση. Πόσο σημαντικό είναι όμως να καταλαβαίνει κανείς τον Αϊνστάιν ή ακόμη και να έχει προηγηθεί αυτού; Πόσο σημαντικό είναι να μιλάει πολλές γλώσσες σε μια ηλικία που άλλα παιδιά δεν τα καταφέρνουν ούτε στη μητρική; Πειράζει να μη θέλει ένας τέτοιος εγκέφαλος να εργαστεί με κάτι περισσότερο από τα λογιστικά βιβλία μιας εταιρείας;

Παρακολουθώντας τη μυθιστορηματική βιογραφία του Σίντις δεν μπορεί κανείς να μην αναρωτηθεί για τη δική του ζωή, τη ζωή των γονέων του και τη ζωή των παιδιών του. Οντως δεν μπορεί παρά να αναζητήσει απαντήσεις για τη μοίρα του ανθρώπου.