GOTTFRIED SCHATZ
Πέρα από τα γονίδια
Δοκίμια ενός βιοχημικού για τον άνθρωπο,
τις προσδοκίες του και τον κόσμο που τον περιβάλλει
Εκδόσεις: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2011, σελ 203, τιμή
Η εντυπωσιακή πρόοδος της βιολογίας στη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών αλλά και ο αντίκτυπός της στη ζωή μας (υπαρκτός ή εικαζόμενος) είχαν ως συνέπεια να φέρουν πιο κοντά στον μέσο άνθρωπο αυτό το επιστημονικό πεδίο που τον περασμένο αιώνα δεν ήταν παρά αντικείμενο των λίγων. Αλλά, όπως συμβαίνει συχνά με τις επιστήμες, η γνωριμία μας σπανίως είναι ουσιαστική και σε βάθος. Κατά καιρούς ακούμε κάτι που μας εντυπωσιάζει ή μας ενδιαφέρει προσωπικά, αλλά η πληροφόρηση των περισσοτέρων εξ ημών είναι επιφανειακή. Μέχρι που έρχεται μια μέρα που χρειάζεται να πάρουμε αποφάσεις βασισμένες σε γνώσεις που πιθανότατα δεν έχουμε. Σκεφθείτε το: άνθρωποι που ποτέ στο σχολείο δεν διδάχθηκαν τι θα πει γονίδιο ή DNA καλούνται να αποφασίσουν αν θα προβούν σε εξετάσεις για γονίδια που συνδέονται με την ανάπτυξη καρκίνου. Ή υποψήφιοι γονείς που φέρουν μεταλλάξεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε γέννηση απογόνων με βαρύτατα νοσήματα καλούνται να αποφασίσουν αν και πώς θα αποκτήσουν παιδιά. Ή ακόμη, το πιο ανώδυνο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, καλούμαστε όλοι να αποφασίσουμε αν θέλουμε ή δεν θέλουμε γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες, χωρίς πιθανότατα να έχουμε καταλάβει ακριβώς περί τίνος πρόκειται.
Μια λύση θα ήταν να πάρει κανείς τα εγχειρίδια βιολογίας και να αρχίσει την προσωπική επιμόρφωση με συστηματικό διάβασμα. Αλλά πού καιρός για τέτοιες πολυτέλειες! Η άλλη θα ήταν να διαβάσει το απόσταγμα της σοφίας ενός επιστήμονα που αφενός είναι γνώστης του πεδίου και αφετέρου διαθέτει το χάρισμα να μεταδίδει τις γνώσεις του χωρίς να καταφεύγει σε χρήση δυσνόητης ορολογίας.
Μια τέτοια ακριβώς περίπτωση είναι το βιβλίο του γερμανού βιοχημικού Gottfried Schatz, ο οποίος μέσα σε 20 μικρά δοκίμια πετυχαίνει να μας βάλει στο νόημα χωρίς να μας κουράσει. Το στίγμα του βιβλίου δίνεται από το πρώτο κιόλας κεφάλαιο, στην αρχή του οποίου ο συγγραφέας σημειώνει: «Το υπέροχο με μας τους ανθρώπους είναι ότι διαθέτουμε δύο ειδών συστήματα κληρονομικότητας: ένα χημικό και ένα πολιτισμικό. Το χημικό, που στηρίζεται στα ελικοειδή μόρια του DNA και σε άλλα συστατικά του κυττάρου, καθορίζει αυτό που θα μπορούσαμε να είμαστε. Το πολιτισμικό, που στηρίζεται στον διάλογο μεταξύ διαφορετικών γενεών, καθορίζει εκείνο που τελικά θα γίνουμε. Το χημικό σύστημα ελάχιστα μας ανυψώνει πάνω από τα υπόλοιπα είδη του ζωικού βασιλείου. Το πολιτισμικό, όμως, δεν έχει όμοιό του στη Φύση».
Αυτή ακριβώς τη φιλοσοφία ακολουθεί ο συγγραφέας σε ολόκληρο το βιβλίο του: χωρίς να απογυμνώνει τα γονίδια από τη δύναμή τους (στο κάτω κάτω αποτελούν τη μονάδα της κληρονομικότητας), ο Schatz τοποθετεί την επιρροή τους στη ζωή μας σε σωστές βάσεις. Προερχόμενος από μια ουμανιστική παιδεία και αναγνωρισμένος καλλιτέχνης, περνά από θέματα αμιγώς βιολογικά σε θέματα τέχνης και επιστρέφει, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον των αναγνωστών. Το βιβλίο του μπορεί να διαβαστεί άνετα από όλους, ενώ δεν θα πρέπει να λείπει από τη βιβλιοθήκη κανενός φοιτητή Ιατρικής, Φαρμακευτικής ή Βιολογίας.
