ΕΛΕΝΗ ΖΑΧΑΡΙΟΥ-ΜΑΜΑΛΙΓΚΑ
Πουλιά στη Σύμη και στις νησίδες της
Εκδόσεις: Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας
Η επίσημη ονομασία του είναι Merops apiaster, οι Συμιακοί τον λένε μελισσοφά και η κοινή νεοελληνική ονομασία του είναι μελισσοφάγος. Οι Ροδίτες όμως αποκαλούν τα πουλιά αυτά με το όνομα «μέρουπες», που δίχως άλλο προέρχεται από την αρχαία ελληνική ονομασία τους «μέροψ» ή «αέροψ». Και ενώ η προέλευση της νεοελληνικής ονομασίας του γνωστού πουλιού προφανώς σχετίζεται με τις διατροφικές προτιμήσεις του, η αρχαιοελληνική ονομασία του δεν είναι ξεκάθαρη: «Μερικοί ερευνητές την προσεγγίζουν στη λέξη μέριμνα (=φροντίδα, σκέψη, πρόνοια) και αυτό γιατί αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι οι μελισσοφάγοι είναι πολύ στοργικοί προς τους γονείς τους. Από τη στιγμή που είναι ικανοί να εξασφαλίσουν τα μέσα διατροφής τους, κρατούν τους γονείς στη φωλιά τους και τους εκτρέφουν αυτοί, γι’ αυτό και ο “μέροψ” εθεωρείτο “δικαιότατος και ευσεβέστατος ορνίθων απάντων”» (Αριστ. ΙΖ1c), όπως σημειώνει στο βιβλίο «Πουλιά στη Σύμη και τις νησίδες της» η κυρία Ελένη Ζαχαρίου-Μαμαλίγκα.
Σας εντυπωσιάζουν οι παραπάνω πληροφορίες; Στο βιβλίο θα βρείτε πολύ περισσότερες: όπως παραδείγματος χάριν ότι το κιρκινέζι πήρε το όνομά του από τη λέξη «κίρκος» (=κρίκος, δακτύλιος, κύκλος) που αποδίδει τις κυκλικές τροχιές που διαγράφει κατά την πτήση του. Ή ότι ο γλάρος που στην αρχαία ελληνική ήταν «λάρος» οφείλει το όνομά του στις κραυγές του (η ρίζα “λα” σημαίνει φωνάζω, κραυγάζω). Ομοίως η φωνή του τρυγονιού υπήρξε καθοριστική στην επιλογή του ονόματός του, αφού η λέξη τρυγών προέρχεται από το ρήμα τρύζω, που θα πει εκπέμπω ψιθυριστό ήχο, τερετίζω. Ή ακόμη ότι η αλκυόνη μπορεί να οφείλει το όνομά της στη συνήθειά της να ζει και να φωλιάζει κοντά στη θάλασσα (αλς+κυέω, θάλασσα + κυοφορώ).
Τα λίγα αυτά παραδείγματα δείχνουν ότι το βιβλίο της κυρίας Ελένη Ζαχαρίου-Μαμαλίγκα είναι κάτι περισσότερο από έναν οδηγό για φυσιολάτρες: εδώ θα βρείτε τις κλασικές πληροφορίες που θα ανέμενε κάποιος από ένα τέτοιο βιβλίο (φωτογραφίες, ταξινόμηση, ονοματολογίες), αλλά και πολύ περισσότερα. Βλέπετε η συγγραφέας, η οποία έχει δωδεκανησιακή καταγωγή, είναι και φιλόλογος. Αυτή η ιδιότητά της είναι που εμπλούτισε το βιβλίο της και το κατέστησε ξεχωριστό. Είναι διαφορετικό να πληροφορείται κανείς πού ζει ή πώς πετά ένα πτηνό και διαφορετικό να το αντιλαμβάνεται από το όνομά του. Αν λοιπόν είστε έτοιμοι για διακοπές στα Δωδεκάνησα, κάντε δώρο στον εαυτό σας το εξαιρετικό βιβλίο της κυρίας Ζαχαρίου-Μαμαλίγκα. Εκτός από ένα βιβλίο ορνιθολογίας θα έχετε κερδίσει και ένα δεύτερο γλωσσολογικό!
Η θάλασσα, με άλλα μάτια
ΕΛΕΝΗ ΣΒΟΡΩΝΟΥ
Ντετέκτιβ Βεντουζίνι: Ενα τόσο δα λεκεδάκι
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2011, σελ. 80, τιμή 6,60 ευρώ
Ο ντετέκτιβ Βεντουζίνι είναι πολύ απασχολημένος. Στην Ανω Μπουρμπουλήθρα, την πολιτεία του βυθού όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε το χταπόδι πρωταγωνιστής του παραμυθιού της Ελένης Σβορώνου «Ενα τόσο δα λεκεδάκι», κάτι δεν πάει καθόλου καλά. Οχι, δεν είναι μόνο το λεκεδάκι με την απαίσια μυρωδιά που ολοένα και μεγαλώνει. Εκείνο που τον παραξενεύει περισσότερο είναι που δεν αναγνωρίζει πια τους φίλους του και παλιούς συμμαθητές του. Κάποτε, όταν πήγαιναν στο σχολείο, όλα ήταν ξεκάθαρα: ήταν όλοι μαζί και είχαν έναν μόνο εχθρό, τον μεγάλο καρχαρία, τον Μι Κάπα. Για να μπορούν μάλιστα να προστατευτούν από αυτόν, η δασκάλα τους, η κυρία Ντελατζουρασίκ, τους είχε δώσει τις οδηγίες γραμμένες σε ένα ωραίο ποιηματάκι που είχαν μάθει όλοι. Τώρα όμως όλοι φέρονται περίεργα: η Κριστομπάλ η μέδουσα που μεγαλώνοντας έγινε μέντιουμ, η Γκρέις το δελφίνι που έγινε χορεύτρια, ο Οβίδιους η φώκια που έγινε ταξιτζής, ο Ξηνταβελόνης ο αχινός που έγινε μόδιστρος, ο Πιγκ Πογκ το χελωνάκι που άνοιξε γυμναστήριο και τα Γλυστριδόνια τα φύκια τα οποία ασχολούνται με τον οικοτουρισμό, λες και κάτι κρύβουν. Ο Βεντουζίνι όμως είναι ένας επίμονος ντετέκτιβ και δεν αργεί να αντιληφθεί ότι ο Μι Κάπα έχει βάλει το χεράκι του (ή, για να ακριβολογούμε, έχει ανοίξει το τεράστιο πορτοφόλι του) και εξαγοράζει τη σιωπή των αγαπημένων του παλιών συμμαθητών. Ευτυχώς όμως του έχει απομείνει ο Κολλητσίδας, η πεταλίδα που εκδίδει την «Μπουνάτσα», την εφημερίδα του βυθού, και αντιστέκεται σθεναρά στα θέλγητρα του Μι Καπα. Θα μπορέσουν οι δύο φίλοι να ανοίξουν τα μάτια των υπολοίπων;
Οι ειδικοί της εκπαίδευσης λένε ότι η διδασκαλία γίνεται αποτελεσματικότερη όταν συνδυάζεται με την ψυχαγωγία. Αυτό ακριβώς κάνει και η φιλόλογος και ειδικός στην περιβαλλοντική εκπαίδευση κυρία Ελένη Σβορώνου: μέσα από μια «ντετεκτιβική» ιστορία, βάζει τα παιδιά να σκεφτούν το θέμα της μόλυνσης του περιβάλλοντος αλλά και τη δική μας συμμετοχή-συνενοχή σε αυτό. Τώρα λοιπόν που τα παιδιά θα πάνε διακοπές (και πιθανότατα στη θάλασσα) χαρίστε τους (και διαβάστε μαζί τους) την ιστορία του Βεντουζίνι. Για μια ψυχαγωγία με την αρχαία έννοια του όρου.
