RAYMOND SMULLYAN
Ο Γρίφος της Σεχραζάντ
Εκδόσεις Tραυλός, σελ. 288, τιμή 16,50 ευρώ
Αν δεν προσέξεις ότι η αμμοθύελλα που υψώνεται πάνω από τους μιναρέδες του εξωφύλλου απαρτίζεται από αριθμούς, κινδυνεύεις να πιστέψεις πως πρόκειται για… νέα περιπέτεια του «Prince of Persia». Βεβαίως, η ελληνική έκδοση είχε την ευαισθησία να προσθέσει τον υπότιτλο «και άλλα αινίγματα μαθηματικής λογικής», πράγμα που οι αμερικανοί εκδότες του πρωτοτύπου είχαν υπόπτως αποποιηθεί. Η πέραν του μάρκετινγκ πάντως αλήθεια είναι ότι το βιβλίο αυτό δεν εμπεριέχει κάποια περιπέτεια μετά μαθηματικών αλλά μόνο μια μυθιστορία για εισαγωγή και πολλές – 225 για την ακρίβεια – σπαζοκεφαλιές συν τις λύσεις τους.
Η ιστορία του «τύπου» που συνέγραψε όλα αυτά θα μπορούσε από μόνη της να στήσει ένα πολύ ενδιαφέρον ανάγνωσμα. Αλλωστε η ζωή του 92χρονου σήμερα Σμούλιαν έγινε ήδη ταινία: «This Film Needs No Title: A Portrait of Raymond Smullyan» (2004). Ο λόγος είναι ότι ο άκρως αντισυμβατικός αυτός μαθηματικός θα παρέμενε για πάντα ένας χίπι της Ανατολικής Ασίας που ζούσε από τις παραστάσεις του ως… ταχυδακτυλουργός αν η ζωή δεν του προσέφερε αφειδώς νέες ευκαιρίες. Και έφτασε να γίνει πανεπιστημιακός καθηγητής χωρίς καν… απολυτήριο λυκείου (κατα πώς μας διηγείται στην αναλυτική εισαγωγή του ο Γιώργος Ευαγγελόπουλος). Αλλά, ακόμη περισσότερο, έφτασε να είναι ένας κορυφαίος δάσκαλος λογικής, που συνεχίζει ως σήμερα να «περιπαίζει τον διάβολο» προκαλώντας τους φοιτητές και τους αναγνώστες του να λύσουν όλο και πιο σύνθετους για την ανθρώπινη σκέψη γρίφους .
Το βιβλίο του είναι γραμμένο για αναγνώστες 7-77 ετών αλλά και η κλιμάκωσή του είναι παρόμοια: από τις «αραβογενείς» σπαζοκεφαλιές του πρώτου μέρους – που είναι απλές ως σχετικά απλές – περνάει στους γρίφους «εξαναγκαστικής λογικής» αιγυπτιακής, κινεζικής, ιαπωνικής, αμερικανικής, γερμανικής απόχρωσης, με όλο και πιο σύνθετα επίπεδα. Τελικά, σε 24 κεφάλαια 180 συνεκτικών σελίδων ο «Αρχοντας των Γρίφων» κατορθώνει να μας παραθέσει την πιο πλήρη συλλογή σπαζοκεφαλιάς που υπάρχει, με άλλες 50 σελίδες να μας παρέχουν τις λύσεις.
Καθώς πρόκειται για ανθολογία ερωταποκρίσεων, το ύφος γραφής δεν είχε ρόλο σημαντικό. Είχε όμως η ακρίβεια των λέξεων, που είναι κρίσιμη για όποιον «κρέμεται από την κάθε λέξη» μιας σπαζοκεφαλιάς. Και εδώ φαίνεται ο μεταφραστικός άθλος της ελληνικής έκδοσης, που είχε να αποδώσει έννοιες εύκολα παρεξηγήσιμες από όποιον δεν γνωρίζει το υπόβαθρο της αμερικανικής γλώσσας. Ο καθηγητής Μελάς όμως όχι μόνο τα κατάφερε περίφημα αλλά και διόρθωσε το ένα και μοναδικό λάθος του πρωτοτύπου (που βρισκόταν στην απάντηση του γρίφου 71). Οπότε τώρα με τη λογική τιμή των 16,50 ευρώ έχετε ένα ανάγνωσμα που μπορεί να σας συντροφέψει σε πάμπολλες στιγμές, χωρίς καμία απαίτηση συνέχειας πέραν των δύο παραγράφων. Αρκεί ένα πρόχειρο χαρτί και ένα μολύβι για να δοκιμάσεις τα όρια της λογικής σου και να γυμνάσεις το σκουριασμένο από την επιπεδότητα της καθημερινότητας μυαλό σου. Εξαίρετο βιβλίο και χρησιμότατο δώρο για όσους νέους δεν περιμένουν «τη ζωή στο πιάτο».
