Κρίνοντας από την κλιματολογική παράνοια των ημερών μας, η ταινία «Μετά την επόμενη μέρα» τουΡόλαντ Εμεριχ , όπου ο πλανήτης μας καταστρέφεται από το φαινόμενο του θερμοκηπίου- και όχι από την αποσταθεροποίηση του φλοιού της Γης λόγω της ευθυγράμμισης των πλανητών, όπως καταγράφεται στην τελευταία δουλειά του «2012» που αυτή την εποχή παίζεται με επιτυχία και στην Ελλάδα- μόνο ψεύτικη δεν δείχνει. Εδώ, ένας αφοσιωμένος στη δουλειά του κλιματολόγος (Ντένις Κουέιντ) αδυνατεί να πείσει την αμερικανική κυβέρνηση να λάβει έκτακτα μέτρα, διότι η Γη κινδυνεύει από την έλευση μιας νέας Εποχής των Παγετώνων. Επειτα από σειρά ακραίων καιρικών φαινομένων (καλοκαιρινό χαλάζι, πλημμύρες, τυφώνες), ο «Αρμαγεδδώνας» γίνεται πραγματικότητα, οπότε η προσωποκεντρική δράση αρχίζει καθώς και αυτή η ταινία προσανατολίζεται στην προσπάθεια επιβίωσης κάποιων επιζώντων.
Εμπνευσμένος από το μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας «Τhe coming global superstorm» (τωνΑρτ ΜπελκαιΓουίτλεϊ Στρίμπερ), ο Εμεριχ, μαζί με το επιτελείο του, κατασκεύασε την περιπέτεια καταστροφής του σκεπτόμενου θεατή. Για την ιστορία, σημειώνεται ότι ένα από τα χαρακτηριστικά του «Μετά την επόμενη μέρα» σε ό,τι αφορά τη διαδικασία παραγωγής του, είναι ότι πρόκειται για την πρώτη «ουδέτερη διοξειδίου του άνθρακα» ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου. Η παραγωγή συνεργάστηκε με τον οργανισμό Future Forsets, που ήταν σε θέση να υπολογίσει πόσο διοξείδιο του άνθρακα απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα για τη δημιουργία της ταινίας και να αντιστρέψει αυτές τις εκπομπές.
Η σοβαρή πλευρά
Αν όμως η μυθοπλασία έχει τη βάση της στο παραμύθι- και εν προκειμένω σε υπερβολές που προκαλούν μειδίαμα-, η ταινία τεκμηρίωσης στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα που δύσκολα, αν όχι καθόλου, μπορούν να αμφισβητηθούν. Τα τελευταία χρόνια κάτι φαίνεται να αλλάζει και το ενδιαφέρον του κόσμου έχει αυξηθεί σε σχέση με το παρελθόν. Η έξαρση των οικολογικού περιεχομένου ντοκυμαντέρ της τελευταίας δεκαετίας έχει τη βάση της στην επιτυχία του ντοκυμαντέρ «Η άβολη αλήθεια» (2006) που σκηνοθέτησε οΝτέιβις Γκούγκενχαϊμ. Εδώ ο πρώην πολιτικός (και συμπαραγωγός της ταινίας)Αλ Γκορμοιράζεται με το κοινό τις οικολογικές ανησυχίες του, επισημαίνοντας τους ενδεχόμενους κινδύνους και προτείνοντας εφικτές λύσεις. Ως πολιτικός ο Γκορ είχε ασχοληθεί ενεργά με τους παράγοντες που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. ΟΤζορτζ Μπουςο πρεσβύτερος, μάλιστα, τον είχε βαφτίσει «Τhe Οzon Μan» («Ο άνθρωπος του όζοντος»).
Η ουσιαστική περιβαλλοντολογική δράση του Γκορ αρχίζει το 2000. Εχοντας χάσει τις προεδρικές εκλογές από τονΤζορτζ Μπουςτον νεότερο, ο Γκορ περιόδευσε σε όλη την Αμερική κάνοντας πράξη το οικολογικό πάθος του: ένα slide show, όπως ο ίδιος το αποκαλεί (σ.σ.: παράσταση με φωτογραφικές διαφάνειες), μέσω του οποίου ο ίδιος αναλύει με επιστημονικά επιχειρήματα πόσο κοντά στην οικολογική καταστροφή βρίσκεται πλέον ο κόσμος. Με λόγο κατανοητό, με επιστημονικά δεδομένα αλλά και χρησιμοποιώντας την παραστατικότητα των καρτούν, ο Γκορ εξηγεί γιατί οι πλημμύρες στην Ινδία ή ο τυφώνας «Κατρίνα» που κατέστρεψε τη Νέα Ορλεάνη δεν είναι παρά η αρχή του Κακού. Ο σκηνοθέτης Ντέιβις Γκούγκενχαϊμ ήταν ένας από τους ανθρώπους που παρακολούθησαν το σόου του Γκορ. Επηρεάστηκε τόσο πολύ ώστε αποφάσισε να τον ακολουθήσει με τον φακό του αποτυπώνοντας σε φιλμ τις διαλέξεις του. Το αποτέλεσμα ήταν το ντοκυμαντέρ «Η άβολη αλήθεια» που συζητήθηκε σε όλον τον κόσμο, κέρδισε το Οσκαρ ντοκυμαντέρ 2006 και άνοιξε σχολή.
«Γιατί ο άνθρωπος καταστρέφει τη Γη;». Ερώτημα που πλανάται καθ΄ όλη τη διάρκεια του οικολογικού ντοκυμαντέρ «Ηome» («Σπίτι»). Το σκηνοθετικό ντεμπούτο στον κινηματογράφο του διεθνούς φήμης γάλλου δημοσιογράφου και φωτογράφουΓιαν Αρτύς Μπερτράνείναι μια συρραφή από αεροκινηματογραφημένα πλάνα περιοχών από 54 χώρες του πλανήτη. Ο άνθρωπος, μια μικρή κουκκίδα ανάμεσα στο μεγαλείο της φύσης που μαγεύει, αλλά την ίδια ώρα προκαλεί σκέψεις. Η ταινία υμνεί τη ζωή στον πλανήτη Γη, ταυτόχρονα όμως αναρωτιέται για την κατάντια του. Το «Ηome» γυρίστηκε με έναν και μόνον στόχο: να αφυ πνίσει τη συνείδηση όσο το δυνατόν περισσότερων θεατών «ώστε να μη βρεθούμε κάποια στιγμή έρμαια μπροστά στο χείλος του γκρεμού.Σε δέκα χρόνια οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μας θα είναι συνταρακτικές » ανέφερε πριν από μερικούς μήνες ο Μπερτράν κατά την παρουσίαση της ταινίας του στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. «Το πρόβλημα πλέον μάς έχει ξεπεράσει » πρόσθεσε.
Ο Μπερτράν, βέβαια, γνωρίζει πολύ καλά ότι το «Ηome»- που γυρίστηκε με τη βοήθεια του παραγωγού σκηνοθέτηΛυκ Μπεσόνσε 217 ημέρες- δεν είναι ούτε το πρώτο ούτε το τελευταίο ντοκυμαντέρ που ασχολείται με το ζήτημα «πλανήτης στα πρόθυρα της καταστροφής». Παραδέχθηκε άλλωστε ότι όταν είδε την «Αβολη αλήθεια» τωνΓκούγκενχαϊμ- Γκορ που παρουσίασε ο ίδιος στο Παρίσι, του άρεσε τόσο πολύ που ήθελε να κάνει κάτι αντίστοιχο. Ο Μπερτράν είχε ήδη την εμπειρία της σειράς τεκμηρίωσης «Η γη από ψηλά» που μεταδιδόταν παλαιότερα από την κρατική τηλεόραση. Η ιδιαιτερότητα του «Ηome» ήταν ότι μεταδόθηκε από όλα τα μέσα ταυτοχρόνως (κινηματογράφος, DVD, τηλεόραση, Ιnternet) την Παρασκευή 5 Ιουνίου 2009, Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Ολα τα έσοδα της ταινίας διατέθηκαν στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό του ιδίου του Μπερτράν, τον «Good Ρlanet» που αγωνίζεται για την προστασία του περιβάλλοντος.
Εναν χρόνο πριν από το «Ηome», είχε κάνει την εμφάνισή του ο «Πλανήτης Γη» («Εarth», 2008), στο οποίο άξονες είναι τρία διαφορετικά είδη ζώων που απειλούνται με αφανισμό (ελέφαντας, φάλαινα, πολική αρκούδα). Οι δημιουργοί επιχείρησαν για πρώτη φορά στην ιστορία, μια ενενηντάλεπτη πανοραμική άποψη ολόκληρης της υφηλίου. Στόχος ήταν «να δούμε τι μας έχει μείνει και τι κινδυνεύουμε να χάσουμε » είχε πει μιλώντας προς «Το Βήμα» ένας από τους σκηνοθέτες της ταινίας, ο Μαρκ Λίνφιλντ, ο οποίος βρέθηκε στη χώρα μας προωθώντας την ταινία. Ο «Πλανήτης Γη» αποτελεί την κινηματογραφική εκδοχή ενός κολοσσιαίου επιτεύγματος του ΒΒC που αποτελείται από 11 ωριαία επεισόδια.
Ελληνικές ανησυχίες
Η δημιουργία του φεστιβάλ ταινιών οικολογικού περιεχομένου Εcofilms, που εδώ και χρόνια πραγματοποιείται κάθε καλοκαίρι στη Ρόδο υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση τηςΛουκίας Ρικάκη, είναι ίσως το σημαντικότερο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Περισσότερες από 120 ταινίες οικολογικού χαρακτήρα προβάλλονται ετησίως στη Ρόδο και η ανταπόκριση του κοινού είναι μεγάλη.
Δύο από τα σύγχρονα ελληνικά ντοκυμαντέρ αυτού του είδους που προκάλεσαν έντονο διάλογο είναι το «Οogruk σημαίνει πετρέλαιο» τουΔημήτρη Γεράρδη, από τη βραβευμένη σειρά του Μega «Εμπόλεμη ζώνη» τουΣωτήρη Δανέζηκαι τα «Ψηφιακά νεκροταφεία» τουΓιώργου Αυγερόπουλου και της ομάδας του «Εξάντα». Το πρώτο σχολιάζει τις επιπτώσεις του πετρελαίου στην καθημερινότητα των ιθαγενών της Αλάσκας και το δεύτερο αναφέρεται στα 20-50 εκατομμύρια τόνους ηλεκτρονικών σκουπιδιών του αναπτυγμένου κόσμου τα οποία για λόγους οικονομίας εξάγονται παράνομα σε αναπτυσσόμενες χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής, προκαλώντας τη «μόλυνση του μέλλοντος » όπως την αποκάλεσε ο Αυγερόπουλος.
Για τον Σωτήρη Δανέζη, η κατηφορική πορεία που διαγράφεται στον πλανήτη είναι ακόμη και σήμερα αναστρέψιμη «αλλά υπό όρους.Αλλαγή μπορεί να υπάρξει μόνον αν ο πολίτης συνειδητοποιήσει πόσες καταστροφές προκαλεί ο ίδιος και μόνον αν οι κυβερνήσεις συγκεντρωθούν για άμεσες αποφάσεις αρνούμενες να ακολουθήσουν τις εντολές των μεγάλων εταιρειών.Το οικολογικό ζήτημα είναι πολιτικό ζήτημα».
