ΥΠΕΡΑΛΛΕΡΓΙΕΣ

H επιδημία του 21ου αιώνα

Υπάρχουν άνθρωποι που «ζουν μονάχοι», καθώς ακόμη και η παραμικρή επαφή τους με άτομα τα οποία φορούν έστω και μία σταγόνα αρώματος τους κάνει να αρρωσταίνουν. Υπάρχουν άνθρωποι που ζουν εγκλωβισμένοι μέσα σε ένα σπίτι στο οποίο δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν κανένα απορρυπαντικό ενώ αναγκάζονται να το καθαρίζουν έχοντας ως κύριο εργαλείο του νοικοκυριού τους τη… χειρουργική μάσκα. Υπάρχουν άνθρωποι που ακολουθούν καθημερινά… σπαρτιατική δίαιτα, αφού τα περισσότερα συστατικά των τροφών τους προκαλούν κρίσεις. Υπάρχουν άνθρωποι που καταρρέουν όταν περνούν κοντά από μια γραμμή υψηλής τάσεως. Οι άνθρωποι αυτοί, των οποίων ο αριθμός όλο και μεγαλώνει – μαζί με τη λίστα των ουσιών στις οποίες παρουσιάζουν αλλεργία -, πληρώνουν ένα μεγάλο τίμημα: αυτό του πολιτισμού που τους παρέσχε απλόχερα νέα υπεραπορρυπαντικά, υπερκαλλυντικά, υπερτρόφιμα, υπερφάρμακα και υπερσυσκευές.

Στα εκατομμύρια των αλλεργικών με την κλασική έννοια ατόμων, που ζουν κυρίως στον δυτικό κόσμο (μόνο στη χώρα μας υπολογίζεται ότι ένα στα τέσσερα παιδιά είναι αλλεργικό, ένας στους τέσσερις νεαρούς ενηλίκους παρουσιάζει αλλεργική ρινίτιδα ενώ το 6% πάσχει από ενεργό άσθμα), έρχονται να προστεθούν και άλλοι οι οποίοι εμφανίζουν νέα, σύγχρονα, «προηγμένα» σύνδρομα, απόρροια του προηγμένου τρόπου ζωής μας: το σύνδρομο πολλαπλής χημικής ευαισθησίας ή το σύνδρομο της ευαισθησίας στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία είναι κάποια από αυτά. Οι αλλεργιολόγοι αναφέρουν ότι μέχρι στιγμής η ύπαρξη των νέων αυτών συνδρόμων δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικώς και παραπέμπουν πολλούς ασθενείς που υποστηρίζουν ότι τα παρουσιάζουν στους συναδέλφους τους… ψυχιάτρους. Δεν αποκλείουν όμως ότι είναι πιθανό στο μέλλον, όταν θα έχουν πλέον διερευνηθεί επαρκώς, τα σύνδρομα αυτά να προστεθούν στον μακρύ κατάλογο των αλλεργικών παθήσεων. Το θέμα είναι βέβαια τι θα γίνει ως τότε με την ανακούφιση των ανθρώπων που σήμερα αναγκάζονται να «ζουν μονάχοι». Και μην πιστέψετε ότι παραδείγματα ατόμων που έχουν φθάσει πλέον στο σημείο να τρώνε σχεδόν μόνο… ψωμί και αλάτι, να μη χρησιμοποιούν απορρυπαντικά και καλλυντικά, να αλλάζουν εργασία ή ακόμη και σπίτι επειδή κοντά τους βρίσκεται κάποιο χημικό εργαστήριο ή κατάστημα με ηλεκτρικές συσκευές είναι μακριά μας… Οι άνθρωποι αυτοί δεν ζουν σε άλλον πλανήτη. Είναι «σαν και σένα, σαν και μένα»…


Από τον «υπερπολιτισμό» στις υπεραλλεργίες

Οι αλλεργίες αποτελούν εδώ και πολύ καιρό ένα από τα μεγαλύτερα «φορτία» στην υγεία του γενικού πληθυσμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε σημείο μάλιστα τέτοιο ώστε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) να κατατάξει τις αλλεργικές παθήσεις στην τρίτη θέση της λίστας των ασθενειών που μαστίζουν την ανθρωπότητα, πίσω μόνο από τον καρκίνο και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Τα τελευταία είκοσι χρόνια ο αριθμός των ατόμων με ατοπίες – με προδιάθεση δηλαδή προς διάφορες αλλεργικές αντιδράσεις – έχει διπλασιασθεί. Σύμφωνα με τους ειδικούς, δεδομένου ότι ο γενετικός παράγων ο οποίος συνδέεται με τις αλλεργίες παραμένει με την πάροδο του χρόνου σταθερός, πρέπει να αναζητήσουμε τα αίτια της αύξησης αυτής στον παράγοντα «περιβάλλον». Και όλο και περισσότερα στοιχεία, μεταξύ των οποίων και ελληνικά, έρχονται να ενισχύσουν αυτή την άποψη.

Πρόσφατη μελέτη σε νεαρούς ενηλίκους στη χώρα μας έδειξε ότι η αλλεργία ήταν σαφώς υψηλότερη σε όσους γεννήθηκαν και διαβίωσαν στην Αθήνα ή στον Πειραιά (36%) συγκριτικά με άτομα σε άλλα μικρότερα αστικά κέντρα (29%). H συχνότητα εμφάνισής της ήταν ακόμη μικρότερη όμως σε άτομα που προέρχονταν από αγροτικές περιοχές (21%), γεγονός που θα φαινόταν παράδοξο δεδομένου ότι αλλεργιογόνοι παράγοντες όπως η γύρη εντοπίζονται σε πολύ υψηλότερες συγκεντρώσεις στις περιοχές αυτές σε σύγκριση με τις μεγαλουπόλεις. Αποδεικνύεται για άλλη μία φορά ότι το «μοντέρνο» περιβάλλον των μεγάλων αστικών κέντρων, έτσι όπως ο άνθρωπος το δημιούργησε, βλάπτει σοβαρά την υγεία…

Σε όλα αυτά έρχονται να προστεθούν οι ολοένα και αυξανόμενες αναφορές ατόμων σχετικά με υπερευαισθησία σε διαφορετικές χημικές ουσίες, σε ηλεκτρικά ή μαγνητικά πεδία, καθώς και σε σχεδόν οτιδήποτε υπάρχει γύρω τους – ο λόγος για τα πολυαλλεργικά άτομα. Το γεγονός αυτό οδήγησε στη δημιουργία νέων όρων που εκφράζουν τις καταστάσεις αυτές από οργανώσεις ή ειδικούς του εξωτερικού. Νέα σύνδρομα κάνουν λοιπόν την εμφάνισή τους – τουλάχιστον ως όροι – και η επιστήμη προσπαθεί να τεκμηριώσει αν όντως υφίστανται. Προς το παρόν, επιστημονικές αποδείξεις δεν υπάρχουν, αναφέρουν στην πλειονότητά τους οι ειδικοί και συμπληρώνουν ότι τα σύνδρομα αυτά το πιο πιθανό είναι να έχουν ψυχογενή βάση, να αποτελούν δηλαδή τη σωματοποίηση καταστάσεων όπως το άγχος ή διάφορες ψυχικές νόσοι.

Κάποιοι συνάδελφοί τους ωστόσο υποστηρίζουν ότι συμφέρει πολλούς οι αποδείξεις αυτές να μη βρεθούν ποτέ. «Το πρόβλημα είναι σημαντικό και οι κυβερνήσεις δεν ξέρουν τι να κάνουν με αυτό» λέει ο Μισέλ Ζοφρ, ερευνητής του Κέντρου για τις Ευαισθησίες που προκαλούνται από το Περιβάλλον στη Νέα Σκωτία του Καναδά και συμπληρώνει: «Το ρίσκο είναι μεγάλο, μηνύσεις και αστρονομικές αποζημιώσεις. Φαίνεται ότι συμφέρει το θέμα αυτό να μένει ασαφές για όσο μεγαλύτερο διάστημα γίνεται, δεδομένου ότι η δικαιοσύνη έχει την τάση να δικαιώνει τους ασθενείς». Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και αν τα σύνδρομα αυτά μείνουν εκτός επίσημης λίστας των ασθενειών, όλοι συμφωνούν ότι ο 21ος αιώνας θα είναι εκείνος των αλλεργικών επιδημιών…

H χημική ευαισθησία

Ο Ρόι Φοξ ζούσε ως πριν από λίγα χρόνια στις ΗΠΑ, όπου και εργαζόταν ως γιατρός στο νοσοκομείο Καμπ Χιλ της Πενσυλβανίας. Ηταν πάντα άνθρωπος του μέτρου. Δεν έπινε, δεν κάπνιζε, ενώ απαραιτήτως σε εβδομαδιαία βάση έτρεχε 40-50 χιλιόμετρα. Ολα έβαιναν καλώς ώσπου χρειάστηκε το γραφείο του να μεταφερθεί σε άλλο κτίριο. Τότε όλα άρχισαν να βαίνουν… κακώς. Ο Ρόι ένιωθε μονίμως εξαντλημένος και κοιμόταν μετά την επιστροφή του από το γραφείο από τις 8.30 το βράδυ. Στην εργασία του παρουσίαζε έλλειψη συγκέντρωσης ενώ σύντομα εμφάνισε και δερματικά προβλήματα. Στη συνέχεια ακολούθησαν ακόμη πιο βασανιστικά συμπτώματα: κρύος ιδρώτας (εν μέσω θέρους), μουδιάσματα στα κάτω άκρα, ίλιγγοι και ναυτία. Εχασε 25 κιλά μέσα σε λίγους μήνες, ήταν μονίμως κάτωχρος ενώ ταλαιπωρείτο από συνεχείς διάρροιες. Υπεβλήθη σε εξετάσεις οι οποίες έδειξαν μόνο πολύ υψηλά επίπεδα των ενζύμων του ήπατος και πολύ χαμηλό αριθμό λευκών αιμοσφαιρίων. Ο γιατρός του συνέστησε τη διακοπή της εργασίας του. Και ο Ρόι… βρήκε την υγειά του. Ερευνα που έγινε στην ποιότητα του αέρα μετά την αποχώρησή του από την εργασία του έδειξε ότι η ατμόσφαιρα όπου εργαζόταν αποτελούσε ένα εκρηκτικό «κοκτέιλ» αποτελούμενο από ισχυρά συστατικά: καπνό τσιγάρου, χημικά προϊόντα – ένοχο για την ύπαρξη των οποίων απεδείχθη ότι ήταν ένα εργαστήριο που στεγαζόταν λίγους ορόφους πιο κάτω -, απορρυπαντικά, κυρίως φαινόλη, καθώς και αντιδιαβρωτικά προϊόντα. Εκείνος μπορεί να έφυγε νωρίς, εκατό όμως πρώην συνάδελφοί του συνεχίζουν να ταλαιπωρούνται, όπως αναφέρει ο ίδιος.

Περιβαλλοντική ιατρική

Το σύνδρομο της πολλαπλής χημικής ευαισθησίας περιγράφηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950 από τον αμερικανό αλλεργιολόγο Θέρον Τζ. Ράντολφ, ο οποίος θεωρείται πατέρας της περιβαλλοντικής ιατρικής. Δεν ήταν όμως πριν από το 1987 που «βαπτίστηκε» έτσι (multiple chemical sensitivity, MCS) από τον δρα Μαρκ Κάλεν, ο οποίος περιέγραψε το σύνδρομο ως «επίκτητη πάθηση που χαρακτηρίζεται από την επανάληψη των συμπτωμάτων που εμφανίζονται σε πολλά όργανα και τα οποία παρουσιάζονται μετά την έκθεση σε διαφορετικές χημικές ουσίες και σε συγκεντρώσεις τους πολύ χαμηλότερες από εκείνες που είναι γνωστό ότι έχουν επίδραση στον γενικό πληθυσμό».

Τα συμπτώματα αυτά μοιάζουν με εκείνα της αλλεργίας από την άποψη του ότι εμφανίζονται και εξαφανίζονται ανάλογα με την έκθεση ή μη σε κάποιον παράγοντα. Ολα ξεκινούν από μια φάση ευαισθητοποίησης μετά την έκθεση σε ένα ή περισσότερα χημικά προϊόντα. Μπορεί να πρόκειται για μια έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις μιας και μόνον ουσίας ή για επαναλαμβανόμενες εκθέσεις σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις πολλών και διαφορετικών ουσιών. Συνήθως τα συμπτώματα παρουσιάζουν επιδείνωση με την πάροδο του χρόνου και ο οργανισμός αντιδρά σε όλο και χαμηλότερες συγκεντρώσεις όλο και περισσότερων ουσιών, ορισμένες εκ των οποίων δεν έχουν φαινομενικώς καμία σχέση με την αρχική που προκάλεσε την ευαισθητοποίηση του ατόμου.

Πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο σε ό,τι αφορά τις «κλασικές» αλλεργίες όσο και τις ευαισθησίες όπως η χημική, αυτές εμφανίζονται αφού έχει απαραιτήτως προηγηθεί έκθεση σε κάποιον παράγοντα. Σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για αλλεργία σε μία ουσία στην οποία το άτομο δεν έχει προηγουμένως ποτέ εκτεθεί. Ετσι έχει φανεί ότι τα άτομα που είναι ευαίσθητα σε κάποιες οσμές είναι συνήθως υπάλληλοι στη βιομηχανία καλλυντικών και αρωμάτων.

Ωστόσο πολλές φορές κάποια φαινόμενα που παρουσιάζονται παράδοξα αρχικώς μπορούν να βρουν απάντηση μόνο ύστερα από ενδελεχή διερεύνηση, γεγονός που μαρτυρεί ότι πολλά από αυτά που οι ειδικοί με τις σημερινές γνώσεις τους αποκλείουν ίσως τελικώς να ισχύουν. Οπως αναφέρει ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας κ. Δ. Παπαϊωάννου, «πριν από ορισμένα χρόνια είχαν αναφερθεί περιπτώσεις ατόμων τα οποία παρουσίαζαν τυπική αλλεργία σε μυοχαλαρωτικές ουσίες που χορηγούνται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της γενικής αναισθησίας ενώ δεν είχαν λάβει ποτέ προηγουμένως στη ζωή τους τις συγκεκριμένες ουσίες. Απεδείχθη τελικώς ότι υπάρχουν ορισμένες τριτοταγείς και τεταρτοταγείς δομές αμμωνίου οι οποίες περιέχονται στις ουσίες αυτές που χορηγούνται στο χειρουργείο αλλά είναι επίσης διασκορπισμένες σε πολλά προϊόντα καθημερινής χρήσης όπως τα καλλυντικά. Ετσι στο μυστηριώδες ερώτημα του πώς ένα άτομο εμφανιζόταν αλλεργικό σε ένα φάρμακο το οποίο δεν είχε λάβει ποτέ η απάντηση δόθηκε ύστερα από έρευνα και υπεδείχθη ο ένοχος, που ούτε καν οι ειδικοί κάποτε φαντάζονταν».

Ως τη στιγμή πάντως που με «μίτο» τη γνώση οι επιστήμονες θα βρουν την έξοδο από τον «λαβύρινθο» νέων φαινομένων, το σύνδρομο της πολλαπλής χημικής ευαισθησίας επισήμως δεν ισχύει. Μέσα από αυτήν την επιστημονική αντιπαράθεση αναδύεται όμως ένα μείζον «πρακτικό» ζήτημα: τι θα απογίνουν άτομα σαν τον Ρόι που δεν ήταν τόσο τυχερά ώστε να αλλάξουν εργασία και ζωή, όπως αυτός…

Τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία

H Μαρί Φρανσουάζ Φοντανιέ υπέστη ηλεκτροπληξία πριν από δέκα χρόνια εξαιτίας βλάβης στο πλυντήριό της. Εκείνη την εποχή εργαζόταν ως γραμματέας, περιτριγυρισμένη στο γραφείο της από ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές σε καθημερινή βάση. Μετά το ατύχημα η εργασία της μετατράπηκε σε εφιάλτη: άρχισαν να την «επισκέπτονται» καθημερινά φρικτοί πονοκέφαλοι, έχανε συχνά την ισορροπία της ενώ παρουσίασε πρόβλημα στον λόγο. Το ανοσοποιητικό σύστημά της… κατέρρευσε. H Μαρί αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την εργασία της και μετακόμισε από τη μεγαλούπολη όπου ζούσε στην εξοχή. Αν και η κατάστασή της βελτιώθηκε, τα προβλήματα που συνεχίζει να αντιμετωπίζει είναι πολλά. Παραμένει αλλεργική στα μέταλλα, ενώ δεν μπορεί να βρεθεί κοντά σε γραμμές υψηλής τάσεως, είτε αυτές βρίσκονται στη γη είτε στον αέρα καθώς εμφανίζει αμέσως δερματικά οιδήματα και καρδιακές αρρυθμίες. Υποφέρει σε χώρους όπου υπάρχουν πολλές ηλεκτρικές ή ηλεκτρονικές συσκευές. Εκείνο όμως που την εκπλήσσει είναι ότι παρουσιάζει παρόμοια συμπτώματα ακόμη και σε ανοιχτούς χώρους, όπως είναι τα πάρκα. Πιστεύει ότι υπεύθυνα είναι τα εστιατόρια και τα άλλου είδους καταστήματα που βρίσκονται γύρω από τους χώρους αυτούς και υποπτεύεται ως ενόχους τους ισχυρούς φούρνους που διαθέτουν.

H ευαισθησία σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία εμφανίζεται συνήθως ύστερα από μια ισχυρή ηλεκτροπληξία, η οποία συνοδεύεται ορισμένες φορές από απώλεια συνείδησης ή ύστερα από μια μεγάλη αλλαγή εντός του εργασιακού χώρου. Ενα τέτοιο κλασικό παράδειγμα είναι η αντικατάσταση «εν μία νυκτί» των παλαιών γραφομηχανών σε έναν μεγάλο χώρο με δεκάδες υπολογιστές. Είναι πολλοί οι εκπρόσωποι οργανώσεων αλλά και οι ειδικοί οι οποίοι υποστηρίζουν ότι το συγκεκριμένο σύνδρομο είναι υπαρκτό και προσπαθούν να το επισημοποιήσουν. Ηδη από την αρχή της δεκαετίας του 1980 η σουηδική οργάνωση FEB (Foreningen for el – och bildskarmsskadade), που εκπροσωπεί ευαίσθητα στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία άτομα καθώς και «θύματα» των υπολογιστών, και συγκεκριμένα της έκθεσης στις οθόνες τους, προσπαθεί να επιτύχει την αναγνώριση των καταστάσεων αυτών ως επαγγελματικών παθήσεων.

Από επιστημονικής πλευράς, ο καθηγητής Σίριλ Σμιθ από το Τμήμα Ηλεκτρονικής και Ηλεκτρικής Μηχανικής του Πανεπιστημίου του Σάλφορντ στη Βρετανία ήταν ο πρώτος που παρατήρησε το 1984 ότι ορισμένα άτομα εμφάνιζαν μια αλλεργικού τύπου συμπεριφορά όταν βρίσκονταν εκτεθειμένα σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία διαφορετικών συχνοτήτων. Δέκα χρόνια αργότερα οι εργασίες του καθηγητή Ολε Γιόχανσον, από το Τμήμα Πειραματικής Δερματολογίας του Ινστιτούτου Καρολίνσκα στη Στοκχόλμη της Σουηδίας, έδειξαν ότι ορισμένα άτομα παρουσιάζουν όντως μια δερματική αντίδραση αλλεργικού τύπου, η οποία αποτελεί απόρροια της παρατεταμένης έκθεσής τους σε ηλεκτρομαγνητικά κύματα χαμηλής συχνότητας (γύρω στα 100 hertz) που εκπέμπονται από οθόνη με καθοδική λυχνία (πρόκειται για τις συνηθισμένες οθόνες υπολογιστών και τηλεοράσεων). Παράλληλα τα άτομα αυτά εμφάνιζαν και άλλου τύπου συμπτώματα, όπως ιλίγγους, πονοκεφάλους και έντονο αίσθημα εξάντλησης.

Σύμφωνα με τους ερευνητές που έχουν ασχοληθεί με το θέμα, η ευαισθησία στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία φαίνεται ότι πλήττει άτομα που είναι ήδη αλλεργικά σε γνωστά αλλεργιογόνα (ακάρεα, γύρη, αντιβιοτικά, μικροβιοκτόνα κ.ά.). Τα πεδία αυτά αποτελούν δηλαδή έναν επιβαρυντικό παράγοντα μιας κατάστασης που έχει αλλού τις ρίζες της. Ωστόσο οι παρατηρήσεις των ειδικών έχουν δείξει ότι υπάρχει μια κατηγορία ατόμων που η ευαισθησία τους οφείλεται καθαρά στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία: πρόκειται για τα άτομα εκείνα που όπως η Μαρί υπέστησαν ηλεκτροπληξία.

Υποκειμενικά συμπτώματα

Λιγότερο ή περισσότερο σοβαρά, τα συμπτώματα του συνδρόμου παρουσιάζουν σύμφωνα με τους ειδικούς έναν εντελώς υποκειμενικό χαρακτήρα για να τα πάρουν στα… σοβαρά. Οπως περιγράφονται στην ιστοσελίδα της FEB (www. feb.se), τα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνουν εξάψεις και αίσθημα καψίματος στο πρόσωπο, αίσθημα κνησμού ή έντονων τσιμπημάτων στο πρόσωπο ή σε άλλα σημεία του σώματος, ξηρότητα των αναπνευστικών οδών και ενοχλήσεις στα μάτια, προβλήματα συγκέντρωσης ή μνήμης και έντονη ζαλάδα, φλεγμονή των βλεννογόνων της μύτης καθώς και του λάρυγγα, του αφτιού και των ιγμορείων, σημάδια γρίπης χωρίς αυτή να εμφανίζεται ποτέ, πονοκεφάλους και ναυτίες, πόνους στην οδοντοστοιχία ή στις σιαγόνες, πόνους των μυών και των αρθρώσεων, καρδιακές αρρυθμίες. Θα μπορούσε κανείς εύκολα να πει ότι αποτελούν μηνύματα πολλών άλλων διαφορετικών παθήσεων που είναι ήδη γνωστές. Ωστόσο, όπως τονίζουν ερευνητές που ασχολούνται με τον συγκεκριμένο τομέα, ο αριθμός των ατόμων που προσβάλλονται από το σύνδρομο αυτό – και δεν πάσχουν από άλλη ασθένεια η οποία εκφράζεται με τέτοιου είδους συμπτώματα – συνεχώς αυξάνεται.

Για την έκρηξη αυτή ίσως να ευθύνονται τα όλο και περισσότερα ασύρματα δίκτυα επικοινωνίας, λένε οι ειδικοί. Πριν ακόμη από την εμφάνιση του κινητού τηλεφώνου ο Σμιθ, ο Γιόχανσον και άλλοι ερευνητές είχαν εντοπίσει κάποιες περιπτώσεις ευαισθησίας σε πολύ υψηλές συχνότητες, της τάξεως των 400 megahertz ως τριών gigahertz. Φάνηκε μάλιστα ότι τα ευαίσθητα στις οθόνες των βίντεο άτομα παρουσίασαν επίσης ευαισθησία στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία των κινητών τηλεφώνων και των κεραιών αναμετάδοσης.

Σε κάθε περίπτωση το θέμα συνεχίζει να προκαλεί «ηλεκτρισμό» μεταξύ ειδικών και των ατόμων που υποστηρίζουν ότι είναι ασθενείς από το σύνδρομο και οι οποίοι αναγκάζονται να είναι προς το παρόν μοναχικοί… οδοιπόροι στον προηγμένο, γεμάτο πεδία κόσμο μας.


Το σύνδρομο έχει ψυχογενή αίτια

Σπάνιες είναι οι έρευνες που επικεντρώνονται στο αν τα άτομα που υποστηρίζουν ότι πάσχουν από σύνδρομα όπως αυτό της πολλαπλής χημικής ευαισθησίας, παρουσιάζουν ψυχολογικά προβλήματα. Μία εξ αυτών, η οποία διεξήχθη από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία των Κέντρων Δηλητηριάσεων και των Κλινικών Τοξικολόγων σε γερμανούς ασθενείς ευαίσθητους σε οσμές – προέρχονταν κυρίως από διαλύτες ή υδρογονάνθρακες -, έδειξε ότι η συντριπτική πλειονότητα των ατόμων αυτών ήταν «κατά φαντασίαν» ασθενείς, σε ό,τι τουλάχιστον αφορούσε την ευαισθησία τους στις χημικές ουσίες. Συγκεκριμένα, όπως προέκυψε από την έρευνα, το 83% των ατόμων παρουσίαζε κάποια σοβαρή ψυχική διαταραχή (παράνοια, κατάθλιψη, παραληρηματικές κρίσεις, υποχονδρίαση) και στο 42% εξ αυτών το πρόβλημα της υποτιθέμενης ευαισθησίας τους μπορούσε να εξηγηθεί με τη διάγνωση σε ό,τι αφορούσε την ψυχική νόσο τους. Μόνο σε ένα ποσοστό της τάξεως του 2% των εθελοντών φάνηκε ότι η αιτία των συμπτωμάτων ήταν η δυσανεξία τους στη χημική ουσία, ακόμη και αν αυτή εντοπιζόταν σε πολύ μικρή συγκέντρωση.

Οπως σημειώνουν οι ειδικοί, στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων τα αίτια των ευαισθησιών από τις οποίες αναφέρουν ότι υποφέρουν κάποια άτομα φαίνεται να είναι ψυχογενή. Ωστόσο τονίζουν ότι, ώσπου να γίνουν ενδελεχείς έρευνες πάνω στα συγκεκριμένα φαινόμενα, είναι πρώιμο να αποδώσουμε την ύπαρξή τους μόνο σε ψυχικά αίτια. «Τα συμπτώματα που παρουσιάζονται κατά την πολλαπλή χημική ευαισθησία, τα οποία αφορούν κυρίως ερύθημα, κνησμό καθώς και ενοχλήσεις από το αναπνευστικό, θεωρείται ότι οφείλονται σε μεγάλο ποσοστό σε ψυχομετατροπή. Οτι δηλαδή γίνεται σωματοποίηση του υπερβολικού άγχους ή άλλων παραμέτρων που αφορούν κυρίως ψυχιάτρους», αναφέρει ο Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας κ. Δ. Παπαϊωάννου.

Σε ό,τι αφορά το αποκαλούμενο σύνδρομο της ευαισθητοποίησης στα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, που είναι νέο και αποτελεί απόρροια της προόδου της τεχνολογίας, ο ειδικός υπογραμμίζει ότι υπάρχουν αναφορές ατόμων από το εξωτερικό σχετικά με ύπαρξή του, δεν υπάρχουν όμως επίσης επιστημονικές αποδείξεις που να την τεκμηριώνουν. «Ισως τα επόμενα χρόνια η περαιτέρω διερεύνηση του θέματος μας κάνει να μιλήσουμε για μια επιστημονική πραγματικότητα».

Στην χώρα μας δεν υπάρχουν στοιχεία για αυτού του νέου τύπου αλλεργίες. Ωστόσο ο κ. Παπαϊωάννου από τη μακρά πείρα του τονίζει πως, σε ό,τι αφορά την ευαισθησία σε χημικές ουσίες, είναι αρκετά μεγάλος ο αριθμός των ασθενών που την αναφέρουν, χωρίς όμως να μπορούμε να πούμε ότι οι ουσίες αυτές είναι οι ένοχες για την πρόκληση της αλλεργίας. «Εχει αποδειχθεί ότι τα άτομα με άσθμα ή ρινίτιδα δεν ανέχονται τις ερεθιστικές ουσίες, όπως είναι οι πτητικές που περιέχονται σε απορρυπαντικά, καλλυντικά, αρώματα κ.ά. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι ουσίες αυτές «γεννούν» το πρόβλημα, αλλά ότι πιθανώς απλώς το επιδεινώνουν». Αναφορές για ευαισθησία σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία δεν υπάρχουν στην Ελλάδα. Ισως όμως επειδή όσοι παρουσιάζουν συμπτώματα που συνδέονται με τα πεδία αυτά ούτε καν γνωρίζουν την αιτία της «αδιαθεσίας» τους…


Το πρώτο «σανατόριο» για την επιδημία

Το γεγονός ότι το περιβάλλον μας υποβαθμίζεται συνεχώς είναι αδιαμφισβήτητο. Το παράδοξο βέβαια είναι ότι τα βασικά «θύματα» της νέας επιδημίας των υπεραλλεργιών είναι οι χώρες όπου η οικολογία και η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί ένα από τα κύρια καθήκοντα των κυβερνήσεων – με λίγα λόγια οι χώρες του προηγμένου κόσμου. Τη στιγμή που οι ειδικοί ακόμη διαφωνούν σχετικά με το αν τα σύνδρομα αυτά υφίστανται, πώς θα μπορούσαμε να κάνουμε λόγο για πρόληψή τους; Διότι σε ό,τι αφορά τη θεραπεία τους η εποχή της τεχνολογίας επιστρέφει στον καιρό των… σανατορίων. H κλινική «Νόβα Σκότια» στο Φολ Ρίβερ της Νέας Σκωτίας του Καναδά είναι η πρώτη του είδους της στον συγκεκριμένο τομέα. H κλινική αυτή, που χρηματοδοτήθηκε από την αρμόδια διεύθυνση υγείας της συγκεκριμένης επαρχίας, προσφέρει δωρεάν υπηρεσίες θεραπείας σε άτομα που η κλασική ιατρική θα παρέπεμπε στον ψυχολόγο. Αυτή τη στιγμή διαθέτει, εκτός από ένα «καθαρό» από ρυπαντικούς παράγοντες (χημικά, αλλεργιογόνα, ηλεκτρομαγνητικά πεδία) περιβάλλον, μια αγκαλιά για όσους πιστεύουν ότι αυτά που τους ταλαιπωρούν δεν αποτελούν απλώς αποκύημα της φαντασίας τους.

Στη χώρα μας, όπου δεν γίνεται καν καταγραφή ατόμων με τέτοιου είδους σύνδρομα, η δημιουργία μιας τέτοιας κλινικής μάλλον βρίσκεται έτη φωτός μακριά. Και τα άτομα που πάσχουν συνεχίζουν να βρίσκονται έτη φωτός μακριά από το δικαίωμα να ζουν μια φυσιολογική ζωή…