Ο ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ πέθανε! Ο αγώνας για την ίση αντιμετώπιση ανδρών και γυναικών, που καθόρισε τις σχέσεις των δύο φύλων τις μεταπολεμικές δεκαετίες, φαίνεται ότι ανήκει πια στο παρελθόν. Οι γυναίκες που κατέλαβαν, και μάλιστα εξαπίνης, τα περισσότερα ανδρικά προπύργια δημιούργησαν διαφορετικά δεδομένα ανατρέποντας αξίες και παραδοχές. Η παραδοσιακή αντίληψη περί ασθενούς και ισχυρού φύλου έχει προ πολλού καταρριφθεί. Στο λυκόφως του 20ού αιώνα, ωστόσο, «πέφτουν» ένα προς ένα τα προστατευτικά κιγκλιδώματα που χρόνια είχαν στηθεί για να στηρίξουν τον αγώνα των γυναικών για ισονομία και ίση μεταχείριση με τους άνδρες. Τώρα πια το ζητούμενο δεν είναι αν οι γυναίκες είναι ίσες με τους άνδρες αλλά αν οι άνδρες υφίστανται άνιση μεταχείριση σε σχέση με τις γυναίκες!
Τα προνόμια που έχουν αναγνωρισθεί υπέρ των γυναικών σε πολλούς τομείς σιγά σιγά χάνονται. Και οι γυναίκες αναγκάζονται πια να διαγωνισθούν επί «ίσοις όροις» στον στίβο της ζωής. Η οπτική γωνία, λοιπόν, από την οποία βλέπουν πια άνδρες και γυναίκες τις σχέσεις τους είναι διαφορετική από εκείνη της δεκαετίας του ’80. Μια απόφαση της Ολομελείας του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία αναμένεται να δημοσιευθεί εντός των προσεχών ημερών (οι διασκέψεις των μελών του δικαστηρίου ολοκληρώθηκαν), είναι πολλαπλώς ενδιαφέρουσα. Δρομολογεί σε νέες βάσεις τις σχέσεις των δύο φύλων στους ευαίσθητους τομείς της απασχόλησης και της πρόσβασης στην εργασία ενώ ανατρέπει δεδομένες καταστάσεις που έχουν διαμορφωθεί σε πολλούς τομείς.
Μεταβάλλει, με άλλα λόγια, την οπτική γωνία από την οποία ως σήμερα η πολιτεία έβλεπε την ισότητα των δύο φύλων καθιερώνοντας την πολυδιαφημισμένη ποσόστωση υπέρ των γυναικών.
Αυτό το μέτρο, που θεωρήθηκε κατάκτηση του γυναικείου κινήματος στη χώρα μας και θετική εξέλιξη στην προσπάθεια θεσμοθέτησης ίσης μεταχείρισης των γυναικών με τους άνδρες, τώρα, με την απόφαση της Ολομελείας του ανωτάτου ακυρωτικού δικαστηρίου, «πετάγεται» ως αντισυνταγματικό στο καλάθι των θεσμικών αχρήστων! Οι ποσοστώσεις, που ίσχυσαν χρόνια για να «πέσουν» οχυρά των ανδρών και για να μπορέσουν οι γυναίκες να εισέλθουν σε ανδροκρατούμενους χώρους (επαγγελματικούς και άλλους), θα ανήκουν, μόλις δημοσιευθεί η απόφαση, οριστικά στο παρελθόν. Ελεύθερος πλέον ο ανταγωνισμός και στην απασχόληση
Η ΣΗΜΑΣΙΑ της απόφασης της Ολομελείας του ΣτΕ, το περιεχόμενο της οποίας αποκαλύπτει «Το Βήμα» προτού ακόμη δημοσιευθεί, είναι μεγίστη. Καταργεί το μέτρο της ποσόστωσης ως ρύθμισης για την πρόσβαση στην απασχόληση αλλά και γενικότερα. Η ποσόστωση ισχύει ως εφαλτήριο για την αναρρίχηση γυναικών ακόμη και στην πολιτική κονίστρα μια και έχει ατύπως θεσμοθετηθεί για τη συμμετοχή των γυναικών σε πολιτικά όργανα των κομμάτων (Κεντρική Επιτροπή) ενώ συζητείται κατά καιρούς να επιβληθεί ποσόστωση και για την είσοδο γυναικών στη Βουλή.
Η κατάργηση του μέτρου της ποσόστωσης αλλάζει ριζικά την εισαγωγή σε ορισμένες σχολές και μεταβάλλει την πρόσβαση σε ορισμένα επαγγέλματα, κυρίως όμως σηματοδοτεί την καθιέρωση ελεύθερου ανταγωνισμού στην απασχόληση αλλά και γενικότερα λειτουργεί ως στοιχείο ουσιαστικής ισότητας καθώς δεν υπάρχουν πλέον προστατευτικές δικλίδες για τις γυναίκες, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις.
* Εναυσμα από την Πυροσβεστική
Ας δούμε όμως πώς το ανώτατο δικαστήριο της χώρας, και μάλιστα εν Ολομελεία (εκεί παραπέμφθηκε η υπόθεση λόγω μείζονος σπουδαιότητος), έκρινε το μέτρο της ποσόστωσης παράνομο και αντισυνταγματικό καταρρίπτοντας στην πράξη τους διαχωρισμούς ανδρών και γυναικών και εξομοιώνοντας τα δύο φύλα με μοναδικό κριτήριο τα προσόντα τους και όχι το φύλο τους.
Το έναυσμα δόθηκε με μια προσφυγή που κατατέθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας και αφορούσε τον διαγωνισμό για την εισαγωγή των υποψηφίων στις Σχολές της Αστυνομικής Ακαδημίας και στο Τμήμα Ανθυποπυραγών της Πυροσβεστικής κατά το ακαδημαϊκό έτος 1995-1996. Σύμφωνα με τον νόμο (πρόκειται για τον υπ’ αριθμόν 2226/94 που καθόρισε πώς θα εισάγονται οι υποψήφιοι στις σχολές αυτές από την τέταρτη αλλά και την πρώτη δέσμη επιβάλλοντας ποσόστωση για τις γυναίκες υποψηφίους), με υπουργικές αποφάσεις καθορίζονται με ακρίβεια τα ποσοστά εισαγωγής γυναικών και ανδρών. Για τις γυναίκες επιβάλλεται ποσόστωση της τάξεως του 10% ή 20% (ποικίλλει από χρονιά σε χρονιά).
* Η ισότητα και οι εξαιρέσεις
Με την προσφυγή το θέμα που ετίθετο επί τάπητος ήταν ένα: αν εκείνος ή εκείνη (διότι και αυτό μπορεί να συμβεί) που μένει έξω από τον διαγωνισμό λόγω της ποσόστωσης αδικείται ή όχι. Δηλαδή, αν στο όνομα της ισότητας των δύο φύλων το μέτρο της ποσόστωσης είναι σύννομο και επιτρέπεται σύμφωνα με τη συνταγματική μας τάξη. Διότι ναι μεν το Σύνταγμά μας στο γνωστό σε όλους άρθρο 4 καθιερώνει την ισότητα των δύο φύλων και απαγορεύει κάθε διάκριση που στηρίζεται στη διαφορετικότητα του φύλου, οι εξαιρέσεις όμως είναι πάντα απαραίτητες ώστε να επιβεβαιώνεται ο κανόνας. Και τις εξαιρέσεις τις προβλέπει άλλο άρθρο του Συντάγματος, το υπ’ αριθμόν 116, που θεσμοθετεί εξαιρέσεις υπέρ των γυναικών με κριτήριο την προστασία της μητρότητας. Τα άρθρα αυτά, λοιπόν, αλλά και οι διατάξεις του νόμου για την ποσόστωση και οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις αναλύθηκαν με λεπτομέρειες και ερμηνεύθηκαν από τα μέλη του Γ’ Τμήματος του ΣτΕ, το οποίο αρχικά έκρινε την υπόθεση.
* Αντισυνταγματικό το μέτρο
Ομόφωνα το Γ’ Τμήμα με την υπ’ αριθμόν 5649/96 απόφασή του έκρινε ότι η ποσόστωση είναι μέτρο παράνομο και αντισυνταγματικό και δεν μπορεί να δικαιολογηθεί ως εξαίρεση στον κανόνα της ισότητας των δύο φύλων, ως προστατευτική ρύθμιση για τις γυναίκες. Το δικαστήριο, όμως, με πρόεδρο τον αρχαιότερο σύμβουλο του ΣτΕ κ. Σ. Σαρηβαλάση, λόγω της σοβαρότητας της υπόθεσης, παρέπεμψε στην Ολομέλεια το θέμα προς αμετάκλητη κρίση ορίζοντας τον κ. Π. Ν. Φλώρο ως εισηγητή.
Στην εισήγησή του ο κ. Φλώρος αλλά και τα μέλη της Ολομελείας, ερμηνεύοντας τις συνταγματικές διατάξεις με πνεύμα σύγχρονο και πέρα από προκαταλήψεις και δεσμεύσεις του πρόσφατου παρελθόντος, απεφάνθησαν ότι η ποσόστωση οφείλει οριστικά να «πεθάνει»· να καταργηθεί ως μέτρο πρόσβασης στην απασχόληση για ορισμένο αριθμό γυναικών καθώς αντιστρατεύεται ουσιαστικά την αρχή της ισότητας και ανάγει το φύλο ως μοναδικό κριτήριο για την επιλογή ενός υποψηφίου και όχι τα ουσιαστικά προσόντα του.
Η Ολομέλεια του ΣτΕ κατέληξε σε απόφαση υπέρ της αντισυνταγματικότητας του μέτρου κατ’ ουσίαν με ομοφωνία των μελών της. Ορισμένοι σύμβουλοι απλά προσέθεσαν επιπλέον επιχειρήματα για να θεμελιώσουν την άποψή τους ότι η ποσόστωση δεν μπορεί να υπαχθεί στα κατ’ εξαίρεση μέτρα που επιτρέπονται υπέρ των γυναικών με γνώμονα την προστασία της μητρότητας. Ελεύθερος ανταγωνισμός ανάμεσα στα δύο φύλα και πάνω από όλα αξιοκρατία είναι το μήνυμα της απόφασης του ΣτΕ και η ερμηνεία του δικαστηρίου για την αρχή της ισότητας. Το φύλο δεν μπορεί να είναι ο καθοριστικός παράγοντας παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Αλλιώς άνδρες και γυναίκες στον επαγγελματικό και όχι μόνο στίβο χωρίς διακρίσεις και δίχως περιορισμούς. Και όποιος είναι ο καλύτερος κερδίζει!
Αντιστροφή των δεδομένων λίγα χρόνια από τότε που ο φεμινισμός προσπαθούσε να βάλει τις γυναίκες από άλλο παράθυρο στους ανδροκρατούμενους χώρους. Τώρα πια και οι άνδρες διεκδικούν να μην υπάρχουν προνόμια για τις γυναίκες και όπου υπάρχουν τα θέλουν κι αυτοί. Η δικαίωση χήρου που διεκδίκησε και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τη σύνταξη της γυναίκας του είναι δείγμα των καιρών και δεν είναι το μόνο.
