Ο ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ της δημόσιας διοίκησης διατυπώνεται ως κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό αίτημα εδώ και τέσσερις τουλάχιστον δεκαετίες και, παρά τα πανθομολογούμενα πενιχρά πρακτικά αποτελέσματα, εξακολουθεί να βρίσκεται στην επικαιρότητα.
Διερευνώντας τις μεταρρυθμιστικές απόπειρες που επιχειρήθηκαν αυτά τα χρόνια έχουμε την εντύπωση ότι η διοικητική πρακτική συνεχίζει να αναπαράγεται με βάση μια εσωτερική λογική, ενώ η διοικητική θεωρία αναπτύσσεται παράλληλα στηριζόμενη σε κάποιες άλλες, αδιάφορες για την πρακτική αρχές. Αιτία αυτής της αμοιβαίας αδιαφορίας θεωρούμε ότι είναι η κατανόηση τόσο της διοικητικής πραγματικότητας όσο και των κανονιστικών προσταγών για τη διοικητική μεταρρύθμιση με βάση ορισμένους μύθους που θα περιγράψουμε στη συνέχεια.
Πρώτος μύθος. Η δημόσια διοίκηση είναι το κατ’ εξοχήν πάσχον κοινωνικό σύστημα. Οι δυσλειτουργίες του είναι υπεύθυνες τόσο για τη δημοσιονομική καχεξία μας όσο και για την κακή ποιότητα της εξυπηρέτησης των πολιτών.
Πρώτη αλήθεια. Η ελληνική δημόσια διοίκηση δεν είναι ούτε καλύτερη ούτε χειρότερη από τα λοιπά κοινωνικά υποσυστήματα (οικονομία, εκπαίδευση, υγεία κλπ.). Η ελληνική δημόσια διοίκηση είναι, ωστόσο, αδύναμη να ανταποκριθεί (μαζί με τα υπόλοιπα υποσυστήματα) στο αίτημα που θέτει η ευρωπαϊκή προοπτική της σύγκλισης και το οποίο μεταφράζεται γι’ αυτήν σε παροχή καλύτερων υπηρεσιών με μικρότερο κόστος από αποδοτικότερες υπηρεσίες. Η παρέμβαση επείγει σ’ αυτούς ακριβώς τους τομείς.
Δεύτερος μύθος. Η δημόσια διοίκηση είναι αδύνατον να μεταρρυθμιστεί «από μόνη της» και γι’ αυτό χρειάζεται «βοήθεια» απ’ έξω (εμπειρογνώμονες, συμβούλια, «συμβούλους», επιτροπές κλπ.).
Δεύτερη αλήθεια. Ούτε η μεταρρύθμιση μπορεί να «έλθει απ’ έξω» ούτε ένα κοινωνικό σύστημα μπορεί να μεταρρυθμιστεί «σταδιακά», «λίγο – λίγο». Η δημόσια διοίκηση μεταρρυθμίζεται είτε στον βαθμό που «κατανοεί» («μαθαίνει») ότι η εσωτερική οργάνωσή της δεν μπορεί να υποστηρίξει τις λειτουργίες της είτε όταν πρόκειται να αναπτύξει νέες λειτουργίες προκειμένου να επικοινωνήσει με άλλα κοινωνικά υποσυστήματα. Η μεταρρύθμιση, συνεπώς, πρέπει να εστιασθεί στην αύξηση των μαθησιακών δυνατοτήτων της διοίκησης.
Τρίτος μύθος. Η δημόσια διοίκηση θέλει «πυγμή» για να μεταρρυθμιστεί και η μη μεταρρύθμισή της οφείλεται στο ότι κανένα πολιτικό κόμμα δεν αναλαμβάνει το «πολιτικό κόστος» που αυτή συνεπάγεται.
Τρίτη αλήθεια. Αντιλαμβανόμαστε το «πολιτικό κόστος» ως την οφειλόμενη αυτονόητη σύμπραξη του πολιτικού συστήματος στην υλοποίηση ενός αιτήματος που προβάλλεται τόσο από τα υπόλοιπα κοινωνικά υποσυστήματα όσο και από το ίδιο το διοικητικό σύστημα. Αν το νόημα της πολιτικής εξακολουθεί να ορίζεται στη διαμόρφωση ευρέων συναινέσεων μεταξύ των κοινωνικών ομάδων και όχι στη «μεσσιανική» αποστολή της διάσωσης της κοινωνίας από το «κακό», τότε επείγει η δημιουργία διαύλων επικοινωνίας μεταξύ της πολιτικής και της διοίκησης, οι οποίοι είναι σήμερα υποτυπώδεις.
Τέταρτος μύθος. Στη δημόσια διοίκηση τίποτε δεν κινείται. Η διοίκηση είναι ο πίθος των Δαναΐδων ή, αν προτιμάτε, η Λερναία Υδρα.
Τέταρτη αλήθεια. Η δημόσια διοίκηση απαρτίζεται από δημόσιες οργανώσεις με σημαντικό βαθμό μορφωτικής, τεχνολογικής και αισθητικής διαφοροποίησης. Οι πολλές και σημαντικές πρόοδοι που γίνονται «χάνονται» λόγω της εδραιωμένης κουλτούρας που δεν προβάλλει τίποτα το θετικό. Το πρόβλημα είναι η ανάδειξη του «καλού», του «θετικού», δημιουργώντας κίνητρα και ευγενή άμιλλα μεταξύ των υπηρεσιών που προσφέρουν ομοειδείς υπηρεσίες.
Πέμπτος μύθος. Τα προβλήματα της δημόσιας διοίκησης είναι γνωστά σε όλους. Δεν μένει παρά να στρωθούμε στη δουλειά και να τα «λύσουμε».
Πέμπτη αλήθεια. Τα διοικητικά προβλήματα είναι γνωστά μόνο ως τίτλοι που αποδίδουν την «ενοχλητική αίσθηση» των χρηστών των διοικητικών υπηρεσιών. Από την αίσθηση δυσφορίας ως την τεκμηριωμένη γνώση μεσολαβεί, ωστόσο, μελέτη και έρευνα και σε αυτούς τους τομείς η υστέρησή μας είναι μεγάλη. Ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με τη δημόσια διοίκηση, η «διοικητική επιστήμη», βρίσκεται σε εμβρυώδη κατάσταση, η διοικητική έρευνα είναι αθεσμοποίητη και σχεδόν ανύπαρκτη και ο εμπεριστατωμένος διοικητικός λόγος συνθλίβεται μεταξύ γραφειοκρατικών αγκυλώσεων και πολιτικών σκοπιμοτήτων. Η παρέμβαση που επείγει βρίσκεται στην κατεύθυνση της υποστήριξης της διοικητικής έρευνας και της επιστημονικής τεκμηρίωσης των μεταρρυθμιστικών βημάτων μας.
Ο δρ Παναγιώτης Καρκατσούλης είναι ειδικός επιστήμονας του υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης.
