Στην Αθήνα «ένας είναι ο Θεός», ο Παναθηναϊκός, και για άλλους ο Ολυμπιακός. Στη Θεσσαλονίκη και στην υπόλοιπη Μακεδονία είναι ο ΠΑΟΚ. Στη Νότια Ελλάδα τα ταχυφαγεία πωλούν τυρόπιτες, στη Θεσσαλονίκη μπουγάτσα με τυρί. Στη Νότια Ελλάδα προτιμούν να παραθερίζουν στις Κυκλάδες, ενώ στη Βόρεια κάνουν διακοπές στη Χαλκιδική. Τον περασμένο Αύγουστο οι Νοτιοελλαδίτες παρακολουθούσαν την πυρκαϊά στην Πάρνηθα να εκτυλίσσεται επί της οθόνης, ενώ οι τηλεοπτικές μετρήσεις έδειχναν τους Θεσσαλονικείς να βλέπουν διαγωνισμό… μπικίνι στη Χαλκιδική. Δέκα χρόνια νωρίτερα, όταν είχε καεί μεγάλο μέρος του δάσους του Σέιχ Σου, αθλητική εφημερίδα της Θεσσαλονίκης κυκλοφορούσε με τίτλο «Αθηναίοι, φτύστε μας». Σχεδόν ξεπούλησε. Την περασμένη Κυριακή, στις εσωκομματικές εκλογές του ΠαΣοΚ φάνηκε ξεκάθαρα ότι οι Βόρειοι ψηφίζουν με διαφορετικό κριτήριο από τους Νότιους. Στο σύνολο της επικράτειας νίκησε ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ κ. Γ. Παπανδρέου, σε όλες τις περιφέρειες της Μακεδονίας αναδείχθηκε πρώτος ο κ. Ευ. Βενιζέλος, χωρίζοντας τον χάρτη σε Βόρειους και Νότιους.


Αν σύμφωνα με την οπτική γωνία ενός Νότιου είναι αξιοσημείωτη η επικράτηση του κ. Βενιζέλου στη Μακεδονία, για έναν Βόρειο ισχύει το αντίστροφο. «Το ερώτημα είναι γιατί οι Νοτιοελλαδίτες τα βλέπουν διαφορετικά από τους Μακεδόνες και ψήφισαν τον Γιώργο Παπανδρέου» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο νομάρχης Θεσσαλονίκης κ. Π. Ψωμιάδης. Ενώ τα παραδοσιακά «κάστρα» του ΠαΣοΚ πέρασαν στον κ. Παπανδρέου, περιοχές όπως η Θεσσαλονίκη και η Χαλκιδική ψήφισαν μαζικά υπέρ του κ. Βενιζέλου. Στις Σέρρες, στην Καβάλα, στη Φλώρινα, στην Πέλλα, στην Κοζάνη και στο Κιλκίς η διαφορά υπέρ του κ. Βενιζέλου ήταν ξεκάθαρη. Σε ένα χωριό των Σερρών μάλιστα, το Θολό, ο κ. Παπανδρέου δεν έλαβε ούτε μία ψήφο. «Αυτό το αποτέλεσμα έχει να κάνει μάλλον με την εντοπιότητα. Δεν υπάρχει κάποιος βαθύτερος διαχωρισμός» λέει ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Α. Ρήγος. Σύμφωνα με τον κ. Ρήγο «δεν είναι θέμα Βορείων – Νοτίων. Απλά στα παραδοσιακά κάστρα του ΠαΣοΚ, όπως η Κρήτη, πέρασε η προπαγάνδα ότι γίνεται απόπειρα άλωσης του παραδοσιακού κόμματος, ενώ στη Βόρεια Ελλάδα δεν έπιασε στον ίδιο βαθμό με την υπόλοιπη χώρα». Ο κ. Ψωμιάδης δηλώνει ότι «υπάρχουν διαφορές μεταξύ Νοτίων και Βορείων, όπως παντού, αλλά δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στους μεν ή στους δε που τους κάνει μοναδικούς. Ολοι έχουμε και τα θετικά και τα αρνητικά μας, αλλά η Ελλάδα είναι ενιαία». Σύμφωνα με τον κ. Ψωμιάδη οι Μακεδόνες ψήφισαν Βενιζέλο διότι ήθελαν να στείλουν «δικά τους» πρόσωπα στην κεντρική εξουσία, «πολιτικούς οι οποίοι θα ενδιαφερθούν για τον τόπο και την ανάπτυξή του».


* Τοπικιστικά κριτήρια επιλογής


«Αν υπήρχε δημοψήφισμα με ερώτημα ποια ομάδα μεταξύ Ολυμπιακού και ΠΑΟΚ ήταν η δημοφιλέστερη, και μάλιστα με διοργανωτές τους γαύρους, δεν θα είχαμε διαφορετικό χάρτη» λέει ο βορειοελλαδίτης συγγραφέας κ. Π. Θεοδωρίδης αναφερόμενος στο εσωκομματικό αποτέλεσμα του ΠαΣοΚ. Επισημαίνει μάλιστα ότι «στους τρέχοντες εκλογικούς χάρτες, ο Βορράς της χώρας (και μάλιστα ο σκληρός πυρήνας του) δείχνει αλλόχρωμος και εμπνέει σκέψεις πολέμου Βορείων – Νοτίων. Πρόκειται για οφθαλμαπάτη. Αν υπήρχε τρόπος να δούμε έναν χάρτη με ισοϋψείς (δηλαδή ισόψηφες) καμπύλες θα είχαμε πιο εποπτική εικόνα του βυθού. Αχαΐα, Δωδεκάνησα και Θεσσαλονίκη, έβγαλαν αναμενόμενα αποτελέσματα. Λειτούργησε ένα κριτήριο «του δικού μας ανθρώπου». Τα υπόλοιπα παίζονται, κυριολεκτικά. Στη Βόρεια Κέρκυρα, όπου κατοικώ, ήταν πιθανότερο να συναντήσω ρακούν που μιλούσε κέλτικα, παρά εκπρόσωπο της τάσης Βενιζέλου. Φήμες εντόπιζαν ψήφο υπέρ Σκανδαλίδη στα όρια μιας υφαλοκρηπίδας».


Σύμφωνα με τον κ. Θεοδωρίδη ένας τρόπος ερμηνείας του «μανιχαϊσμού», όπως τον ονομάζει, που επικρατεί στον εκλογικό χάρτη είναι η δυσπιστία που έδειξαν οι «πράσινοι» Μακεδόνες στις διαδικασίες. «Για αυτούς» λέει «δεν έχει νόημα να μετρηθούν οι ολοένα λιγότεροι σύντροφοί τους. Εχει νόημα να αλλάξουν το πολιτικό σκηνικό. Εκτιμώ ότι ο τρόπος διεξαγωγής του «προεκλογικού» αγώνα ανάγκασε όλη τη χώρα να «φωνάξει» την προτίμησή της πιο έντονα από τα καθιερωμένα. Κατά τα άλλα, δεν υπάρχει πόλεμος Βορείων – Νοτίων». Αντιθέτως, δηλώνει ο κ. Θεοδωρίδης, «μαγειρεύεται μια κόντρα Νοτίων και υπο-Νοτίων Ξέρετε ποια Μεγαλόνησο εννοώ».


* Από τον Ελευθέριο στον Ευάγγελο


Ιστορικά εξηγήσιμη θεωρεί τη διαφοροποίηση της εκλογικής συμπεριφοράς των Μακεδόνων από τους υπόλοιπους Ελληνες, ο καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ηλ. Νικολακόπουλος. «Στη Μακεδονία του Μεσοπολέμου» λέει ο κ. Νικολακόπουλος «κυριαρχούσαν οι βενιζελικοί. Ο εμφύλιος πόλεμος και το σπάσιμο του κυρίως βενιζελικού προσφυγικού στοιχείου στα δύο – προς τα δεξιά και τα αριστερά – οδήγησε το Κόμμα των Φιλελευθέρων στην κατάρρευση. Αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί μια τρύπα στη βενιζελική παράταξη, πολλοί εκ των πολιτευτών της οποίας πέρασαν στον Συναγερμό και μετέπειτα στην ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή που είναι ο πρώτος μακεδόνας πρωθυπουργός». Οπως εξηγεί ο ίδιος, η Αριστερά ως τη δικτατορία είχε υψηλά ποσοστά, όμως η αναγκαστική μετανάστευση χτύπησε τον οργανωτικό κορμό της και την αδυνάτισε. Σύμφωνα με τον κ. Νικολακόπουλο, η εντοπιότητα δεν αποτελεί το σημαντικότερο κριτήριο. Αναφέρει μάλιστα ως παράδειγμα τη «μεταβίβαση» της βενιζελικής κληρονομιάς όχι στον κ. Κ. Μητσοτάκη, ο οποίος ήταν μικρανεψιός του Ελευθερίου Βενιζέλου, αλλά στον χώρο του


ΠαΣοΚ. «Η αποτυχία του ΠαΣοΚ να αγκαλιάσει τη Μακεδονία είναι διαχρονική» συνεχίζει ο κ. Νικολακόπουλος «υπάρχει από την εποχή της Ενωσης Κέντρου, η οποία δεν μπορούσε να ανακτήσει τη βενιζελική παράδοση του Μεσοπολέμου». Η επικράτηση του κ. Βενιζέλου στη Βόρεια Ελλάδα, σύμφωνα με τον κ. Νικολακόπουλο, αναδεικνύει τη γενικότερη αμφισβήτηση του ηγετικού μοντέλου του ΠαΣοΚ.


Σύμφωνα με τον συγγραφέα κ. Χρ. Χωμενίδη «ο κ. Βενιζέλος εξελέγη λόγω εντοπιότητας. Και ο κ. Κ. Σκανδαλίδης έλαβε τα υψηλότερα ποσοστά του στα Δωδεκάνησα». Ο ίδιος θεωρεί ότι το μόνο ξεκάθαρο χαρακτηριστικό της Βόρειας Ελλάδας είναι η «κυριαρχία της εθνικιστικής Δεξιάς». Ωστόσο επισημαίνει: «Για μένα η Θεσσαλονίκη θα είναι η Θεσσαλονίκη του Πεντζίκη, του Σαββόπουλου, του Βασιλικού, της ροκ και του Φεστιβάλ. Δεν θα δεχτώ ότι έχει αποκοπεί από τον εθνικό ιστό. Στη δεκαετία του 1980 δήμαρχος διετέλεσε ο Κωστής Μοσκώφ. Από τον Μοσκώφ στον Παπαγεωργόπουλο υπάρχει τεράστια απόσταση».


* Το Λεξικό Μπαμπινιώτη


Ο σχεδόν απόλυτος διαχωρισμός του χάρτη της Ελλάδας σε «παπανδρεϊκούς» και «βενιζελικούς», μετά τις εσωκομματικές εκλογές στο ΠαΣοΚ δεν είναι το μόνο παράδειγμα διαφοροποίησης των Βορείων από τους Νότιους. Το 1998, στο λεξικό του καθηγητή και μετέπειτα πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γ. Μπαμπινιώτη συμπεριελήφθη το λήμμα «Βούλγαρος» το οποίο έδινε τις εξής έννοιες: 1. «Αυτός που γεννήθηκε στη Βουλγαρία ή κατάγεται από τη Βουλγαρία. 2. (καταχρηστικά – υβριστικά) Ο οπαδός ή παίκτης ομάδας της Θεσσαλονίκης (κυρίως του ΠΑΟΚ)». Η «επόμενη ημέρα» ήταν εκρηκτική. Ο βουλευτής (τότε του ΠαΣοΚ) κ. Στ. Παπαθεμελής έκανε λόγο για βαρύ ατόπημα, ενώ ο τότε βουλευτής της ΝΔ και νυν δήμαρχος Θεσσαλονίκης κ. Β. Παπαγεωργόπουλος ζήτησε να παρέμβει ο εισαγγελέας. Ο ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, λεξικογράφος κ. Εμμ. Κριαράς υποστήριζε ότι «δεν μπορεί να κριθεί ένα λεξικό από τέτοιες περιπτώσεις». Ο τότε δήμαρχος Καλαμαριάς κ. Θρ. Λαζαρίδης είχε άλλη άποψη. Θεωρούσε «ύποπτο» το γεγονός ότι το θέμα δημοσιοποιήθηκε μόλις τρεις ημέρες πριν από… το ποδοσφαιρικό ντέρμπι μεταξύ ΠΑΟΚ και Παναθηναϊκού. Είχε μάλιστα δηλώσει ότι όσα γράφονται στο λεξικό του κ. Μπαμπινιώτη «μπορούν να διαιρέσουν τον λαό και να εξασθενήσουν την κοινωνική συνοχή». Την άποψη αυτή ενστερνίστηκαν πολλοί και ο κ. Μπαμπινιώτης γλίτωσε μετά δυσκολίας το… λαϊκό δικαστήριο. Το θέμα, ιδίως για τον κ. Μπαμπινιώτη, άρχισε το 1998, αλλά έληξε πολύ αργότερα. Ενας Θεσσαλονικιός προσέφυγε στα δικαστήρια, ζητώντας να ληφθούν ασφαλιστικά μέτρα εναντίον του συγγραφέα και του Κέντρου Λεξικολογίας. Στο Πρωτοδικείο ο κ. Μπαμπινιώτης καταδικάστηκε, αλλά έπειτα από αρκετά χρόνια στα δευτεροβάθμια δικαστήρια, ο Αρειος Πάγος αθώωσε οριστικά τον καθηγητή.


* Ο Γ. Κούδας και η «μάχη» της Αλαμάνας


Στην πολιτική, οι «Βόρειοι και οι Νότιοι» είναι πρόσφατο φαινόμενο. Στον αθλητισμό, αντιθέτως, η αντιπαλότητα μετράει δεκαετίες. Στη Θεσσαλονίκη σπανίως περνάει Σαββατοκύριακο χωρίς να εκφραστεί κάποια γκρίνια για τη διαιτησία ή το κατεστημένο που αδίκησε τον ΠΑΟΚ, τον Αρη ή τον Ηρακλή. Ο πάλαι ποτέ ΠΟΚ (Ποδοσφαιρικός Ομιλος Κέντρου), στον οποίο υπάγονταν ο Ολυμπιακός, ο Παναθηναϊκός και η ΑΕΚ, αποτελεί τον εφιάλτη του κάθε ευσυνείδητου οπαδού ομάδας της Θεσσαλονίκης. Ηδη από τη δεκαετία του 1960 η αντιπαλότητα μεταξύ «αδικημένου» Βορρά και «κατεστημένου» Νότου εκτυλισσόταν πολλές φορές με πρωτοφανή τρόπο. Το 1966, όταν ο «Μεγαλέξανδρος» του ΠΑΟΚ Γιώργος Κούδας δέχθηκε την πρόταση του Ολυμπιακού, περισσότεροι από 30.000 οπαδοί του «Δικεφάλου» κατέβηκαν σε διαδήλωση, ζητώντας να ακυρωθεί η μεταγραφή. Οπερ και εγένετο. Από τότε οι ήδη κακές σχέσεις των οπαδών του ΠΑΟΚ με εκείνους του Ολυμπιακού έφθασαν στο κατώτερο δυνατό σημείο. Οι αναμετρήσεις μεταξύ των δύο ομάδων έγιναν οι χειρότερες Κυριακές για τους αστυνομικούς. Στις 9 Ιουνίου 1985 οπαδοί των δύο ομάδων, προερχόμενοι από εκτός έδρας παιχνίδια στη Λάρισα και τη Νέα Σμύρνη, συναντήθηκαν τυχαία στην… Αλαμάνα. Εκτοτε στη συνείδηση των παλαιών οργανωμένων οπαδών έχει μείνει ως η «δεύτερη μάχη» της Αλαμάνας. Κάηκαν 50 στρέμματα καλλιεργειών, τραυματίστηκαν 20 άνθρωποι, συνελήφθησαν 12 οπαδοί και καταστράφηκαν δεκάδες αυτοκίνητα.


Η περίπτωση του Κούδα αποτέλεσε πύρρειο νίκη για τον ΠΑΟΚ. Ποδοσφαιριστές όπως οι Κ. Ορφανός, Ι. Γούναρης, Γ. Κωστίκος, Γ. Σκαρτάδος και ο Π. Καφές μεταγράφηκαν στον Ολυμπιακό, ενώ οι Χρ. Τερζανίδης, Αχ. Ασλανίδης, Αγγ. Αναστασιάδης και Δ. Σαλπιγγίδης προτίμησαν τον Παναθηναϊκό. «Αφαίμαξη» ποδοσφαιριστών υπέστησαν στο πέρασμα των χρόνων και οι άλλες δύο μικρότερες ομάδες της Θεσσαλονίκης, οι οπαδοί των οποίων επίσης καταγγέλλουν το αθηναϊκό κατεστημένο. Παρόμοια κατάσταση διαμορφώθηκε και στο μπάσκετ όταν, μετά την παντοκρατορία του Αρη και του ΠΑΟΚ ως τις αρχές της δεκαετίας του 1990, τη σκυτάλη πήρε η Αθήνα. Ο Ν. Γκάλης και Π. Γιαννάκης πήγαν στον Παναθηναϊκό, ο Π. Φασούλας από τον ΠΑΟΚ μεταγράφηκε στον Ολυμπιακό, με προπονητή τον νυν υφυπουργό Αθλητισμού κ. Ι. Ιωαννίδη, ο οποίος εγκατέλειψε τον Αρη για το μεγάλο λιμάνι. «Δύο Ελλάδες δεν υπάρχουν» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο κ. Ιωαννίδης και συμπληρώνει: «Στον αθλητισμό υπάρχει παράπονο από τις ομάδες της Θεσσαλονίκης ότι δεν αντιμετωπίζονται όπως οι ομάδες των Αθηνών. Είναι πάγιο παράπονο των Θεσσαλονικιών». Ο κ. Ιωαννίδης αναφέρεται και στην επικράτηση του κ. Βενιζέλου στη Βόρεια Ελλάδα, λέγοντας ότι «πολιτεύεται χρόνια στη Βόρεια Ελλάδα, στη Θεσσαλονίκη. Εχει κάνει πολλά πράγματα κατά τη διάρκεια της θητείας και σαν υπουργός και σαν βουλευτής και είναι πολύ λογικό να έχει δημιουργήσει πολύ καλή εικόνα στον χώρο όπου πολιτεύεται και στην ευρύτερη περιοχή, και να έχει δημιουργήσει μια σταθερή βάση».


* Το Φεστιβάλ Δράμας, οι σεισμοί και η AGB


Το μεγάλο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της μακεδονικής πόλης, υπήρξε πάντοτε πόλος ενδιαφέροντος και τόπος ανάδειξης νέων ταλέντων από όλη την Ελλάδα. Ο ανταγωνισμός Βορρά – Νότου δεν άφησε ανέγγιχτο ούτε το φεστιβάλ. Τον περασμένο Σεπτέμβριο ο νέος υπουργός Μακεδονίας – Θράκης και βουλευτής Δράμας κ. Μαργαρίτης Τζίμας ανακοίνωσε ότι το Φεστιβάλ Δράμας έχει ελλείψεις οι οποίες θα αναπληρωθούν, μεταξύ άλλων, με τη θέσπιση βραβείου της «Καλύτερης ταινίας που γυρίστηκε στη Βόρειο Ελλάδα».


Διάσταση Βορρά – Νότου έχει καταγραφεί ακόμη και στις προβλέψεις σεισμών. Στις 26 Ιουλίου 2001, μετά τον σεισμό στη Σκύρο, το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο Αθηνών ανακοίνωσε ότι η έντασή του ήταν μεγέθους 5,7 της κλίμακας Ρίχτερ. Αμέσως ο καθηγητής του ΑΠΘ κ. Β. Παπαζάχος, επικεφαλής της «ομάδας της Θεσσαλονίκης», διαφώνησε με το Γεωδυναμικό και ανακοίνωσε ότι ο σεισμός ήταν 6,2 ρίχτερ. Ακολούθησε διαφορετική εκτίμηση από το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Κολοράντο (6,3), οι σεισμολόγοι του οποίου δεν βγήκαν μετά… στα τηλεοπτικά παράθυρα για να υπερασπιστούν την άποψή τους.


Ακόμη και στις τηλεοπτικές επιλογές τους οι Βόρειοι διαφέρουν από τους Νότιους. Στις 16 του περασμένου Αυγούστου, εν μέσω της καταστροφικής πυρκαϊάς στην Πάρνηθα και της αναγγελίας των εθνικών εκλογών από την κυβέρνηση, στη Νότια Ελλάδα η AGB ανέδειξε, με διαφοροποιήσεις, πρώτα τα καθαρά ειδησεογραφικά δελτία (Mega, ΑΝΤ1 κ.ά.). Την ίδια στιγμή στη Θεσσαλονίκη πρωτιά έπαιρνε, με σχεδόν 10 μονάδες διαφορά από τον δεύτερο, το Star με 27,4% και με θέματα όπως ο διαγωνισμός μπικίνι στα Φλογητά της Χαλκιδικής και ο οδηγός διασκέδασης στη Μύκονο.


Είπαν


Πάνος Θεοδωρίδης: «Αν υπήρχε δημοψήφισμα με ερώτημα ποια ομάδα μεταξύ Ολυμπιακού και ΠΑΟΚ ήταν η δημοφιλέστερη, και μάλιστα με διοργανωτές τους γαύρους, δεν θα είχαμε διαφορετικό χάρτη.»


Αλκης Ρήγος: «Δεν νομίζω ότι υπάρχει ένας βαθύτερος διαχωρισμός. Μόνη πραγματική διαφορά είναι ο περισσότερο συντηρητικός χαρακτήρας του κόσμου στη Βόρεια Ελλάδα.»


Π. Ψωμιάδης: (για την επιλογή του κ. Βενιζέλου) «Μπορεί κανείς να αποδώσει την επιλογή αυτή των Μακεδόνων, πέρα από την προσωπικότητα του κ. Βενιζέλου, και στην ανάγκη να στείλουν «δικά τους» πρόσωπα στις υψηλές θέσεις της κεντρικής εξουσίας.»


Χρ. Χωμενίδης: «Υπάρχει μια κυριαρχία της εθνικιστικής Δεξιάς την οποία δεν μπορώ να εξηγήσω. Για μένα η Θεσσαλονίκη θα είναι πάντα η Θεσσαλονίκη του Πεντζίκη, του Σαββόπουλου, του Βασιλικού, του ροκ και του Φεστιβάλ.»


Ηλ. Νικολακόπουλος: «Αυτό που φάνηκε με τον κ. Βενιζέλο είναι ότι όχι μόνο υπάρχει τρύπα στο ΠαΣοΚ αλλά γενικότερη αμφισβήτηση του ηγετικού μοντέλου του κόμματος.»


Ι. Ιωαννίδης: «Δύο Ελλάδες δεν υπάρχουν. Στον αθλητισμό απλώς υπάρχει παράπονο από τις ομάδες της Θεσσαλονίκης ότι δεν αντιμετωπίζονται όπως οι ομάδες των Αθηνών.»