Η άβυσσος
Μαργκερίτ Γιουρσενάρ ήταν το ψευδώνυμο της Γαλλοβελγίδας Marguerite Antoinette Jeanne Marie Ghislaine Cleenewerck de Crayencour. Αφού άλλαξε νωρίς το επώνυμό της, προφανώς με αναγραμματισμό του, έμελλε να υμνηθεί ενόσω ακόμη ζούσε ως η μεγάλη κυρία των γαλλικών γραμμάτων, μια από τις σημαντικότερες γυναικείες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας, η πρώτη εκλεγμένη γυναίκα στην ανδροκρατούμενη Γαλλική Ακαδημία, αλλά και μια μποέμισσα των ταξιδιών, λάτρις των αισθητικών απολαύσεων, περιηγήτρια της αρχαιότητας, η ενσάρκωση της απελευθερωμένης γυναίκας. Καθώς αναζητούσε τις ρήξεις με το περιβάλλον της, ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο, αποτύπωνε στα γραπτά της το ωραίο, το απόλυτο, τον χρόνο, τον θάνατο και ταυτόχρονα ενεργοποιούσε έναν μηχανισμό μοντερνοποίησης των αρχαίων ελληνικών και ρωμαϊκών ιδεωδών.
Απρόβλεπτη διαδρομή για μια γυναίκα που γεννήθηκε σε μεγαλοαστική ατμόσφαιρα, στις 8 Ιουνίου 1903, στο πατρογονικό Mont-Noir, στις Βρυξέλλες, και πέθανε στις 17 Δεκεμβρίου 1987 στην Πολιτεία του Μέιν, στο Mount Desert των Ηνωμένων Πολιτειών. Εχασε τη βελγίδα μητέρα της όταν ήταν μόλις δέκα ημερών μωρό και ανατράφηκε αρχικά από τη γιαγιά της στον οικογενειακό πύργο και ακολούθως από τον πατέρα της, έναν αντικομφορμιστή καλλιεργημένο γάλλο ταξιδευτή. Θα τον συνόδευε στα ταξίδια του, στο Λονδίνο, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, στον Νότο της Γαλλίας, στην Ελβετία, στην Ιταλία, όπου θα αποκάλυπτε μαζί του την πόλη του Αδριανού στο Τίβολι. Θα παρατηρούσε τον πατέρα της, θα τον βοηθούσε στις ερωτικές περιπέτειές του και θα τις επεξεργαζόταν αργότερα στην πλοκή του έργου της Τι, η αιωνιότητα; Το 1928, σε ηλικία 25 ετών, έγραψε το πρώτο της μυθιστόρημα Αλέξης, το μόνο που πρόλαβε να διαβάσει ο πατέρας της. Μετά τον θάνατό του, το 1929, άρχισε για τη Μαργκερίτ η χορεία των περιπλανήσεων με ταξίδια στο Παρίσι, στη Λωζάννη, στην Αθήνα, στα ελληνικά νησιά, στην Κωνσταντινούπολη, στις Βρυξέλλες. Επιστήθια σύντροφός της εκείνη την περίοδο ήταν η μεταφράστρια Γκρέις Φρικ, η οποία την έφερε στην Αμερική, στη Νέα Υόρκη όπου παρέδιδε μαθήματα συγκριτικής φιλολογίας. Ανέπτυξαν ερωτική σχέση από το 1937 και παρέμειναν μαζί ως τον θάνατο της Φρικ το 1979. Στα υπόλοιπα ταξίδια σε Βρυξέλλες, Αμστερνταμ, Κοπεγχάγη, Παρίσι, Ζυρίχη, Βομβάη, συνοδοιπόρος της Γιουρσενάρ θα γινόταν ο αμερικανός φωτογράφος Τζέρι Ουίλσον.
Το 1951, στη Γαλλία, η Γιουρσενάρ δημοσίευσε το έργο της Αδριανού Απομνημονεύματα, το οποίο έγραφε κατά διαστήματα σε διάρκεια δέκα χρόνων. Ηταν η ζωή και ο θάνατος ενός από τους μεγάλους αυτοκράτορες της αρχαιότητας, του Αδριανού, μέσα από ένα γράμμα που είχε γράψει ο ίδιος στον υιοθετημένο γιο του Μάρκο Αυρήλιο, αναπολώντας τους θριάμβους και τις ήττες του, την αγάπη του για τον Αντίνοο, την όλη φιλοσοφία του. Αυτό το μυθιστόρημα θα γινόταν ένα μοντέρνο κλασικό έργο, ορόσημο για να αναμετριέται πάνω του κάθε μελλοντική λογοτεχνική αναπαράσταση της αρχαιότητας.
Στην Ελλάδα υποδεχτήκαμε τη Μαργκερίτ Γιουρσενάρ για την «ποπ εκδοχή του αρχαίου κόσμου». Και τη γνωρίσαμε καλύτερα μέσα από τη συστηματική έκδοση όλων των βιβλίων της από την εκδότρια Ιωάννα Χατζηνικολή, όπου και το μυθιστόρημα Αβυσσος στη σειρά της ξένης πεζογραφίας, αλλά και οι αυτοβιογραφικοί τόμοι Λαβύρινθος του κόσμου και ο ογκώδης τόμος με την αλληλογραφία της Γράμματα σε φίλους και όχι μόνο, στην οποία βρίσκουμε επιστολές προς την Μπριτζίτ Μπαρντό αλλά και προς τον Νικόλαο Κάλας, τον Ανδρέα Εμπειρίκο, τον Κ.Θ. Δημαρά, αναφορές που καλύπτουν το φάσμα μιας ζωής που εκτάθηκε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης.
