«Στο δρόμο»
Η ζωή του Τζακ Κέρουακ (1922-1969) υπήρξε σύντομη και επεισοδιακή. Οι γονείς του ήταν Γαλλοκαναδοί και μητρική του γλώσσα υπήρξε το γαλλικό ιδίωμα που μιλούσαν στο Κεμπέκ. Αρχισε να μαθαίνει αγγλικά στα έξι του χρόνια και προς το τέλος της ζωής του εξέφρασε στον Αλεν Γκίνσμπεργκ την επιθυμία να αρχίσει να ξαναμιλάει τη μητρική γλώσσα των γονέων του. Το σπουδαιότερο έργο του, βεβαίως, το μυθιστόρημα Στο δρόμο, το έγραψε στα αγγλικά. Μικρός διακρίθηκε για τις επιδόσεις του στο αμερικανικό ποδόσφαιρο αλλά εγκατέλειψε αργότερα τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια για να γνωρίσει την «άλλη Αμερική» των πεδιάδων και των ανοιχτών δρόμων που αντιπροσώπευαν την ελευθερία, την απόδραση από τον στενόχωρο και κομφορμιστικό κόσμο των πόλεων, δηλαδή από το «σύστημα».
Οταν εκδόθηκε το Στο δρόμο η κριτική αναγνώρισε σ’ αυτό τη φωνή μιας νέας γενιάς. Το μυθιστόρημα, το καλύτερο έργο της γενιάς των μπιτ, άσκησε μεγάλη επίδραση στους συγγραφείς που ακολούθησαν αργότερα, όπως ο Τομ Ρόμπινς, ο Ρίτσαρντ Μπρότινγκαν και ο Λέστερ Μπανγκς. Μεγάλη ήταν επίσης η επίδρασή του στη λαϊκή κουλτούρα γενικότερα και στη μουσική ειδικότερα, όπως στους Μπιτλς, στον Μπομπ Ντίλαν και στον Τζιμ Μόρισον. Πολλοί συνέδεσαν το έργο του με εκείνο που ονομάστηκε αντικουλτούρα και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αποτελεί προδρομική διατύπωση όσων θα εξέφραζε η δεκαετία του ’60. Οπως και οι υπόλοιποι επιφανείς συγγραφείς της γενιάς των μπιτ (ο Αλεν Γκίνσμπεργκ, ο Γκρέγκορι Κόρσο, ο Λόρενς Φερλινγκέτι, ο Γουίλιαμ Μπάροουζ), ο Κέρουακ έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία του ζεν και τον βουδισμό – αλλά και για τα ναρκωτικά. Αλλοι τον ονόμασαν «βασιλιά των μπιτ» και άλλοι «πατέρα των χίπις». Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πρόζα του επηρέασε τον Γκίνσμπεργκ, ο οποίος εκεί στήριξε το «ραψωδικό», όπως έλεγε, ύφος των ποιητικών του αφηγήσεων.
Ο Κέρουακ μοίρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ανάμεσα σε ταξίδια στις τεράστιες αμερικανικές πεδιάδες και στην οικογενειακή του κατοικία, όπου ζούσε με τη μητέρα του. Σε όλη του τη ζωή έπινε υπερβολικά, με αποτέλεσμα να πάθει κίρρωση του ήπατος. Στις 21 Οκτωβρίου 1969 πέθανε στο νοσοκομείο του Αγίου Αντωνίου της Φλόριδας, όπου είχε μεταφερθεί την προηγουμένη έπειτα από βαριά εσωτερική αιμορραγία.
* Το αυτοκίνητο: όχημα ελευθερίας
Ο Μάρσαλ Μακ Λούαν στο βιβλίο του Media: Οι προεκτάσεις του ανθρώπου χαρακτήρισε το αυτοκίνητο «μηχανική νύφη». Στο μυθιστόρημα του Κέρουακ, όμως, εκτός από ερωτικό σύμβολο, το αυτοκίνητο λειτουργεί και ως τροφοδότης της αφήγησης και ως δυναμό του χρόνου όπου εναλλάσσονται τα τοπία και τα αισθήματα. Οι δύο ήρωες του βιβλίου, ο Σαλ Παραντάις και ο Νιλ Μόριαρτι, διασχίζουν την Αμερική με το αυτοκίνητο περνώντας από νυσταγμένες επαρχιακές πόλεις, από ερήμους και από μεγάλα αστικά κέντρα χωρίς να ψάχνουν να βρουν απολύτως τίποτε. Δεν τρέφουν μεγάλα όνειρα, δεν διακατέχονται από καμία φιλοδοξία, δεν έχουν και δεν επιθυμούν να αποκτήσουν περιουσία. Ζουν στην τεράστια σκιά της κοινωνίας, που όμως για τον συγγραφέα αποτελεί την πραγματική ζωή. Βγαίνουν στον ανοιχτό κόσμο, άρα στην ελευθερία, απορρίπτοντας όλα όσα υπόσχεται το σύστημα: επιτυχία, κοινωνική άνοδο, ατομική πρόοδο. Γιατί τα βιώματα είναι ανώτερα από τις φιλοδοξίες και τα δυνατά βιώματα παρουσιάζονται σπάνια. Αυτός όμως είναι και ο κυριότερος λόγος για τον οποίο αξίζει να τα αναζητήσει κανείς.
Οι μεγάλες ιδέες είναι κομφορμιστικές και προέρχονται από μια υλιστική και βάρβαρη κοινωνία που το μόνο από τα όσα προσφέρει και αξίζει είναι το αυτοκίνητο γιατί με αυτό μπορεί κανείς να βγει από τα σύνορά της και να ανοιχτεί στον ορίζοντα των τοπίων και των αισθημάτων. Ετσι το αυτοκίνητο του Κέρουακ από υλικό αγαθό και σύμβολο ευμάρειας μετατρέπεται σε όχημα ελευθερίας.
Με το όχημα αυτό αρχίζει εκείνο που ονομάστηκε americana και στοίχειωσε τη νεότερη πεζογραφία στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σαν αίσθηση πέρασε στον κινηματογράφο με τις ταινίες περιπλάνησης (road movies). Μακρινό πρόγονο του Ξένοιαστου καβαλάρη μπορεί κάλλιστα να θεωρήσει κανείς το Στο δρόμο – μόνο που στην ταινία τη θέση του αυτοκινήτου έχει πάρει η μοτοσικλέτα. Και στις δύο περιπτώσεις ωστόσο ο ερωτισμός που αποπνέει η σχέση με το κατά περίπτωση όχημα (το αυτοκίνητο ή τη μοτοσικλέτα) είναι εμφανέστατος. Και επειδή μόνο όταν είμαστε μέρος του κόσμου μπορούμε να τον οικειοποιηθούμε, λέει ο Κέρουακ: «Μου ανήκει όλος ο κόσμος επειδή είμαι φτωχός».
Το Στο δρόμο ανήκει στα αντιπροσωπευτικότερα μεταπολεμικά μυθιστορήματα που φέρνουν στο επίκεντρο τον ήρωα-μαύρο πρόβατο: τον από κάτω, τον χαμένο – τον μόνο πραγματικά ελεύθερο. Η επίδρασή του, επίδραση που υπερβαίνει την καθαυτό λογοτεχνική του αξία, παραμένει έντονη και σήμερα – ιδιαίτερα στις νεορεαλιστικές εκδοχές της – όχι μόνο στην πεζογραφία αλλά και στον κινηματογράφο.
