Υπόθεση «εξαιρετικής σημασίας» χαρακτηρίζουν οι αξιωματικοί της ΕΛ.ΑΣ. την ανεύρεση δεκάδων αρχαίων αντικειμένων και υστεροβυζαντινών εικόνων στην κατοικία του γνωστού εφοπλιστή, πρώην προέδρου της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, κ. Ιωάννη Λύρα, καθώς εκτιμούν ότι «πιθανότατα δεν πρόκειται για μια συμπτωματική, μεμονωμένη περίπτωση». Οι ειδικευμένοι στη δράση των κυκλωμάτων αρχαιοκαπηλίας «μονομάχοι» της ΕΛ.ΑΣ. – όπως ονομάζονται αφού παρά τις συνεχείς επιτυχίες δεν διαθέτουν την υποστήριξη των αντίστοιχων ομάδων του εξωτερικού – εξετάζουν πλέον το ενδεχόμενο η κατοχή των αρχαίων αντικειμένων από τον 56χρονο εφοπλιστή να σχετίζεται με την ιδιότητά του ως μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Εταιρείας για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, το κύρος και την ιστορία της οποίας «ίσως κάποιοι επιχείρησαν να εκμεταλλευθούν ως προκάλυμμα για τις άνομες δραστηριότητές τους».
Ο εντοπισμός των αρχαίων αντικειμένων στην κατοχή του κ. Λύρα έχει προκαλέσει έκπληξη και σειρά σχολίων στον εφοπλιστικό και επιχειρηματικό χώρο, όπου δραστηριοποιείται. Οι νομικοί εκπρόσωποι του εφοπλιστή ανακοινώνουν πάντως ότι «ο κ. Λύρας τα επόμενα 24ωρα θα έλθει για να δώσει εξηγήσεις στην ΕΛ.ΑΣ.» σημειώνοντας: «Πρόκειται για ένα τυπικό πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί με τη δήλωση αρχαίων αντικειμένων που έχουν βρεθεί στη διάρκεια έργων αναστήλωσης στην κατοικία του στην Πλάκα και τίποτα περισσότερο. Και αυτό μπορούμε να το αποδείξουμε…».
Η έρευνα στην κατοικία του κ. Λύρα, επί της οδού Ταξιαρχών 2-4 στην Πλάκα, πραγματοποιήθηκε στις 4 Ιουνίου από αστυνομικούς του Τμήματος Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας, με την παρουσία εισαγγελέα. «Στο Τμήμα Αρχαιοκαπηλίας περιήλθαν πληροφορίες ότι στο συγκεκριμένο νεοκλασικό οίκημα υπάρχουν αρχαία αντικείμενα και εκκλησιαστικές εικόνες μεγάλης αρχαιολογικής και εμπορικής αξίας» αναφέρεται στο σχετικό έγγραφο της ΕΛ.ΑΣ. Αστυνομικός της Ασφάλειας Αττικής στην κατάθεσή του, που περιέχεται στη δικογραφία της υπόθεσης, εξηγεί μάλιστα ότι οι πληροφορίες που έφθασαν στην Αστυνομία δέκα ημέρες προτού γίνει η έρευνα ανέφεραν ότι «τα αρχαία αντικείμενα είχαν μεταφερθεί στη συγκεκριμένη κατοικία από άλλες περιοχές της Αττικής».
Στο σπίτι εντοπίστηκαν τελικά ανάμεσα σε άλλα δύο αποτμήματα ενεπίγραφων μαρμάρινων επιτύμβιων στηλών, ένα τμήμα άνω κορμού γυναικείας μορφής από λευκό μάρμαρο, βάση οξυπύθμενου αμφορέα και επτά ιερές εικόνες. Τα αρχαία αντικείμενα εντοπίστηκαν στο υπόγειο του κτιρίου. Μάλιστα οι εικόνες ήταν όλες αριθμημένες με πανομοιότυπα αυτοκόλλητα που έφεραν τις ενδείξεις Κ21, Κ49, Κ10, Κ47 κ.λπ.
Οταν πραγματοποιήθηκε η έρευνα των αστυνομικών στην κατοικία βρισκόταν μόνον ένας επιστάτης, ο 47χρονος Αλ. Μπεφάνης από τα Τίρανα. Στην κατάθεσή του αναφέρει: «Εργάζομαι ως φύλακας του σπιτιού από τον Σεπτέμβριο του 2006. Δεν γνωρίζω από πού προέρχονται τα αρχαία αντικείμενα. Δεν ξέρω καν τι είναι αρχαία αντικείμενα…». Την ημέρα του ελέγχου ο κ. Λύρας απουσίαζε στις ΗΠΑ, αναφέρεται στο ενημερωτικό έγγραφο της ΕΛ.ΑΣ. Τα αρχαία αντικείμενα παραδόθηκαν στην Α’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων προκειμένου να αξιολογηθούν, να εξεταστεί η προέλευσή τους και να επιχειρηθεί ταύτισή τους από τον αρχαιολόγο κ. Δ. Σούρλα.
«Αξιολόγηση» επιχειρούν αυτές τις ημέρες και οι αξιωματικοί της ΕΛ.ΑΣ. που προσπαθούν να συγκεντρώσουν στοιχεία για να επιβεβαιώσουν πληροφορίες και ενδείξεις «ότι η υπόθεση της ανεύρεσης αρχαίων στην κατοικία του κ. Λύρα δεν είναι αποσπασματική». Οπως αναφέρουν χαρακτηριστικά: «Από ορισμένες πηγές που μας υπέδειξαν τον χώρο απόκρυψης των αρχαίων αντικειμένων γνωρίζουμε ότι ίσως προέρχονται από ένα ευρύτερο κύκλωμα διακίνησης. Το κύκλωμα αυτό πιθανόν προωθεί αρχαία αντικείμενα σε γνωστούς επιχειρηματίες και εφοπλιστές». Σε αυτό το πλαίσιο οι αξιωματικοί δεν παραβλέπουν και την ιδιότητα του κ. Λύρα ως μέλους της Ελληνικής Εταιρείας για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, διερευνώντας τόσο τις δραστηριότητές του σε αυτήν όσο και τις επαφές τις οποίες είχε με μέλη της.
Η Ελληνική Εταιρεία έχει αναπτύξει επί δεκαετίες σημαντικές δραστηριότητες σε ζητήματα περιβαλλοντικά και πολιτιστικά, όπως αναστηλώσεις ναών, προστασία παραδοσιακών οικισμών στην Υδρα, στην Αράχωβα και σε νησιά του Αιγαίου, παροχές υποτροφιών για μεταπτυχιακές σπουδές, προστασία της Πλάκας αλλά και των οικημάτων στα κτήματα του Τατοΐου. Οπως αναφέρουν στο «Βήμα» στελέχη της, «στην Ελληνική Εταιρεία δεν γνωρίζουμε οτιδήποτε για την εμπλοκή του κ. Λύρα στην υπόθεση αρχαιοκαπηλίας στην οποία αναφέρεται η Αστυνομία» και προσθέτουν: «Εντάχθηκε στην Εταιρεία λόγω της γνωριμίας του με τον κ. Κ. Καρρά (σ.σ.: ο ιδρυτής της) και έχει παρουσιάσει σημαντικό έργο».
Μάλιστα η αρχαιολόγος κ. Ειρήνη Γρατσία, η οποία είναι υπεύθυνη του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς της Ελληνικής Εταιρείας, ξεκαθαρίζει: «Η Εταιρεία μας δεν ασχολείται με κινητά αρχαία αντικείμενα. Δεν εμπλεκόμαστε σε ανασκαφές. Το κύριο ενδιαφέρον της σε πολιτιστικό επίπεδο είναι οι αναστηλώσεις παλαιών βυζαντινών ναών. Οι μοναδικές παρεμβάσεις μας, τα τελευταία χρόνια, αρχαιολογικού ενδιαφέροντος είναι στο Ιερό της Αρτέμιδος στο Μετς και στην αποφυγή δημιουργίας λατομείου σε έναν αρχαιολογικό χώρο».
Ο δικηγόρος κ. Δ. Λαζάρου, νομικός εκπρόσωπος του γνωστού εφοπλιστή, αναφέρει ότι «δεν υπάρχει καμία αρχαιοκαπηλική δραστηριότητα του κ. Λύρα» υποστηρίζοντας: «Στη διάρκεια έργων αναστήλωσης της κατοικίας του στην Πλάκα εντοπίζονταν συνεχώς αρχαία αντικείμενα. Με ευθύνη του αρχιτέκτονα τα αποστέλλαμε στις αρμόδιες αρχαιολογικές υπηρεσίες, οι οποίες μάλιστα στεγάζονται σε γειτονικό κτίριο. Τα αντικείμενα που βρέθηκαν στην έφοδο της ΕΛ.ΑΣ. είχαν καταγραφεί σε σχετικό έλεγχο των αρχαιολόγων, στις 19 Δεκεμβρίου 2006, τους οποίους εμείς είχαμε προσκαλέσει. Εχουμε το σχετικό έγγραφο. Τότε όμως δεν είχαν παραληφθεί. Οταν οι αρχαιολόγοι ήλθαν προ μερικών μηνών να τα παραλάβουν, ο φύλακας του σπιτιού δεν τους άνοιξε. Κι έτσι ειδοποίησαν την Αστυνομία, που πραγματοποίησε την εισβολή στις 4 Ιουνίου. Ο κ. Λύρας όλες αυτές τις ημέρες απουσίαζε στο Χονγκ Κονγκ και μετά πήγε στην Πορτογαλία. Τις επόμενες ημέρες θα παρουσιάσει πλήρεις εξηγήσεις για την υπόθεση». Οσον αφορά τις εικόνες ο εκπρόσωπος του κ. Λύρα αναφέρει ότι «είναι δωρεά από τη θεία του και υπάρχουν οι αποδείξεις από την γκαλερί της Αθήνας από την οποία αγοράστηκαν προ πολλών ετών».
Ωστόσο οι αξιωματικοί της ΕΛ.ΑΣ. επιμένουν: «Το ζήτημα είναι ουσιαστικό και όχι τυπικό. Η έρευνά μας έγινε ύστερα από διασταυρωμένες πληροφορίες που προήλθαν από άλλες πηγές. Και τα αρχαία αντικείμενα δεν προέρχονται από εκείνο το σημείο»…
Οκτώ «μονομάχοι» για δεκάδες αρχαιοκαπήλους
Οκτώ αστυνομικοί για δέκα μεγάλες υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας! Τέσσερις βαθμοφόροι και τέσσερις απλοί αστυνομικοί του Τμήματος Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας της Ασφάλειας Αττικής καλούνται να αντιμετωπίσουν τη δραστηριότητα των μεγάλων δικτύων αρχαιοκαπηλίας, τα οποία… κινούνται και διακινούν ελληνικούς θησαυρούς σε όλο τον κόσμο. Και όλα αυτά όταν δεν τους βάζει το υπουργείο Δημόσιας Τάξης να κρατάνε… τσίλιες στα Εξάρχεια ή να παρακολουθούν πορείες αγροτών.
Η εξάρθρωση του δικτύου αρχαιοκαπηλίας των εμπόρων έργων τέχνης Σάιμς – Μιχαηλίδη, η μεγάλη υπόθεση της Σχοινούσας, ο εντοπισμός της «διαδρομής» του αρχαίου μακεδονικού στεφανιού, η δράση της πρώην διευθύντριας του Μουσείου Γκετί Μάριον Τρου, η υπόθεση της συλλογής του εφοπλιστή Ι. Λύρα, η οποία αποκαλύφθηκε πριν από λίγες ημέρες, αποτελούν επιτυχίες ενός αποψιλωμένου τμήματος της ΕΛ.ΑΣ. Οι οκτώ εναπομείναντες «μονομάχοι» – όπως τους λένε συνάδελφοί τους – του Τμήματος Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας έχουν κατορθώσει τα τελευταία χρόνια να έχουν σταθερή ροή πληροφοριών από τα διεθνή κυκλώματα διακίνησης αρχαιοτήτων, αλλά και από ξένες διωκτικές Αρχές, ξεπερνώντας παράλληλα υπηρεσιακές αντιξοότητες και εμπόδια – τα οποία θέτει στη δουλειά τους ακόμη και το ίδιο το υπουργείο Δημόσιας Τάξης.
Στο Τμήμα Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας Αττικής υπηρετούν «στα χαρτιά» είκοσι πέντε άτομα. Ομως οι δεκαεπτά από αυτούς έχουν πάρει απόσπαση, από την ΕΥΠ ως την Αστυνομική Διεύθυνση Τρικάλων και το Αστυνομικό Τμήμα Αμαλιάδας. Στην Ελλάδα υπάρχει ένα ακόμη Τμήμα Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας, στη Θεσσαλονίκη, του οποίου η δύναμη δεν υπερβαίνει τα επτά άτομα! Στην αντίστοιχη Υπηρεσία Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας της Ιταλίας υπηρετούν συνολικά 1.500 άτομα, από τα οποία τα 300 ανήκουν στο τμήμα της Ρώμης. Οσο για το νεοσύστατο Τμήμα Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας στη Ρουμανία, απασχολούνται σε αυτό 60 άτομα, μεταξύ τους και αρχαιολόγοι.
Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτές τις ημέρες οκτώ άνθρωποι «κυνηγούν» παράλληλα δέκα υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας και λόγω της έλλειψης προσωπικού πότε διακόπτουν προσωρινά τη μία, πότε εγκαταλείπουν την άλλη, ως τη στιγμή που θα βρεθεί διαθέσιμος συνάδελφός τους να ασχοληθεί. Αυτό εξηγεί και το διάστημα του δεκαημέρου που μεσολάβησε – λένε οι αξιωματικοί – από τη στιγμή που έφτασε η πληροφορία μέχρι και την έφοδο στο σπίτι του κ. Λύρα.
Η ταυτότητα του κ. Ι. Λύρα
Ο Ιωάννης Λύρας γεννήθηκε στο Λονδίνο και είναι πρόεδρος της ναυτιλιακής εταιρείας Paralos Maritime Corporation, τη σημαία της οποίας φέρουν δεκάδες φορτηγά πλοία και δεξαμενόπλοια. Κατάγεται από τις Οινούσσες της Χίου. Εχει διατελέσει πρόεδρος της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών από το 1997 ως το 2003. Από το 2005 είναι και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Alpha Bank. Εκτός από μέλος της Ελληνικής Εταιρείας για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ο κ. Λύρας είναι και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Ενώσεως Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος. «Ο Γιάννης ποτέ δεν έδειχνε ενδιαφέρον για αρχαία αντικείμενα και τέτοιου είδους συλλογές. Το μόνιμο ενδιαφέρον του ήταν η παραδοσιακή μουσική και η τζαζ. Μάλιστα έχει χρηματοδοτήσει δίσκο της Δόμνας Σαμίου με παραδοσιακή ελληνική μουσική» λένε σήμερα παράγοντες του ναυτιλιακού χώρου που τον γνωρίζουν καλά.
