Δεν είναι στρωμένος ροδοπέταλα ο δρόμος που οδηγεί στην Ευρώπη για τους υπηκόους των νέων μελών της EE οι οποίοι ζουν στην Ελλάδα. Περίπου έναν μήνα μετά την επίσημη ένταξη των χωρών τους στην EE, οι περίπου 15.000 Εσθονοί, Λετονοί, Λιθουανοί, Ούγγροι, Πολωνοί, Σλοβάκοι, Σλοβένοι και Τσέχοι, που διαμένουν νομίμως στη χώρα μας διαθέτοντας μόνο τη βεβαίωση ότι έχουν καταθέσει τα δικαιολογητικά για έκδοση άδειας παραμονής, είναι Ευρωπαίοι μόνο κατ’ όνομα. Εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται όπως όλοι οι αλλοδαποί ενώ δεν φαίνεται να έχουν αποκτήσει κανένα προνόμιο. Πιο τυχεροί αναμένεται να είναι οι Κύπριοι (ο αριθμός τους υπολογίζεται σε 18.000), για τους οποίους θα ισχύσει αυτομάτως το κεκτημένο του ευρωπαίου πολίτη.


Μέχρι στιγμής δεν έχει ληφθεί οριστική απόφαση από τους αρμόδιους παράγοντες για το καθεστώς το οποίο θα διέπει στο εξής τη διαμονή και την εργασία των πολιτών των δέκα νέων χωρών-μελών της ευρωπαϊκής οικογένειας. Το μόνο βέβαιο είναι ότι για τις περισσότερες νέες χώρες, λόγω των επιφυλάξεων που εξέφρασαν οι ισχυροί της EE, θα υπάρξει μια μεταβατική περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας οι νεοεισελθόντες θα εξακολουθούν να υπάγονται στις ισχύουσες ρυθμίσεις που αφορούν όλους τους αλλοδαπούς.


Σύμφωνα με πληροφορίες, στη χώρα μας η μεταβατική αυτή περίοδος θα έχει διάρκεια δύο ετών και θα αφορά όλους τους πολίτες από τα κράτη που εντάχθηκαν στην ευρωπαϊκή οικογένεια την 1η Μαΐου οι οποίοι θα θελήσουν να μείνουν μονίμως στην Ελλάδα από ‘δώ και στο εξής. Από το καθεστώς αυτό θα εξαιρεθούν οι Κύπριοι – οι οποίοι ούτως ή άλλως είχαν προνομιακή μεταχείριση – και οι κάτοικοι της Μάλτας. Και αυτό διότι οι αρμόδιες αρχές εκτιμούν ότι από τα κράτη αυτά δεν θα εκδηλωθεί έντονο μεταναστευτικό κύμα προς τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.


Οσον αφορά αυτούς που ήδη έχουν εγκατασταθεί στη χώρα μας, ένα από τα σενάρια τα οποία εξετάζονται είναι να διακριθούν σε δύο κατηγορίες:


– Σε εκείνους που διαθέτουν ήδη άδεια παραμονής και έχουν συμπληρώσει τουλάχιστον έναν χρόνο νόμιμης παραμονής. Αυτοί θα γίνουν αμέσως ευρωπαίοι υπήκοοι.


– Σε όσους έχουν καταθέσει τα σχετικά δικαιολογητικά, έχουν λάβει την προβλεπόμενη βεβαίωση αλλά ακόμη περιμένουν την επίσημη άδεια παραμονής.


Οι τελευταίοι, που αποτελούν μάλιστα τη συντριπτική πλειονότητα, φαίνεται να είναι και οι πλέον αδικημένοι, όπως λένε και οι εκπρόσωποι των προξενικών αρχών αφού, παρ’ ότι έχουν ακολουθήσει όλες τις νόμιμες διαδικασίες, είναι υποχρεωμένοι να περιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα ώσπου να αποκτήσουν το ευρωπαϊκό «διαβατήριο». Εν τω μεταξύ βεβαίως πρέπει να συνεχίσουν να καταθέτουν κάθε τόσο τα απαραίτητα έγγραφα για την ανανέωση της άδειας παραμονής τους, που θα τους επιτρέπει να ζουν και να εργάζονται στην Ελλάδα.


H επίσημη ένταξη των νέων κρατών στην EE είναι μεν πολύ πρόσφατη αλλά το γεγονός ότι δεν έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο έχει ήδη δημιουργήσει αρκετά προβλήματα σε όσους υπηκόους των χωρών αυτών ζουν στην Ελλάδα. «Αυτή τη στιγμή ό,τι ισχύει για όλους τους αλλοδαπούς ισχύει και για τους πολίτες των νεοεισελθόντων κρατών-μελών της EE. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να περιμένουν το νέο νομικό πλαίσιο. Ως τότε οι περισσότεροι ετοιμάζουν τα δικαιολογητικά για να ανανεώσουν τις άδειες παραμονής τους, όπως γινόταν και πριν από τη διεύρυνση» αναφέρει η δικηγόρος κυρία Χρυσούλα Μαρινάκη. Και προσθέτει: «Το χειρότερο είναι ότι οι νόμοι για τους αλλοδαπούς αλλάζουν συνεχώς. Ο νόμος για τις άδειες εργασίας έχει αλλάξει τέσσερις-πέντε φορές μέσα σε έναν χρόνο. Επιπλέον οι υποθέσεις των αλλοδαπών αντιμετωπίζονται διαφορετικά από τις δημόσιες υπηρεσίες κάθε περιοχής!».


Πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα ως τώρα δεδομένα τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει για τους περίπου 30.000 αλλοδαπούς που βρίσκονται παράνομα στην Ελλάδα. Μάλιστα οι αστυνομικές αρχές έχουν οδηγίες να συνεχίσουν να απελαύνουν όσους από αυτούς συλλαμβάνουν.


ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ «H ζωή μας δεν άλλαξε ακόμη»


Στην οδό Μιχαήλ Βόδα, στην πλατεία Αττικής, την Πρωτομαγιά το σκηνικό ήταν ιδιαίτερα γιορτινό. Σημαίες είχαν αναρτηθεί έξω από καταστήματα – μερικοί μάλιστα ιδιοκτήτες κερνούσαν μπίρα τους πελάτες τους και άλλοι πρόσφεραν τα είδη τους με γενναίες εκπτώσεις -, παρέες και τραγούδια συμπλήρωναν την εικόνα. Οι παρευρισκόμενοι δεν γιόρταζαν την αργία (ή την απεργία) της Πρωτομαγιάς – οι γνώστες της σημειολογίας της περιοχής ήξεραν ακριβώς τι συνέβαινε. H πολωνική «παροικία» στην Αθήνα – μία από τις πλέον «ισχυρές», μετρά περί τις 35.000 μέλη, νόμιμα και μη – γιόρταζε την ένωση της γενέθλιας γης με την Ευρωπαϊκή Ενωση.


«Εκείνη την ημέρα νιώθαμε ότι πραγματικά είμαστε και εμείς Ευρωπαίοι» λέει χαρακτηριστικά η 30χρονη Αγνή Σάινερ. Αρκούσε ωστόσο μια «επίσκεψη» σε διάφορες υπηρεσίες τις επόμενες ημέρες για να διαλυθεί το κλίμα ευφορίας. «H ζωή μας δεν άλλαξε, όχι ακόμη τουλάχιστον» λέει ο 33χρονος Τζέσουα Κούτσα. Αναφέρει ενδεικτικά: «Μόλις προχθές πήγα στον Δήμο Αθηναίων για να ζητήσω ανανέωση της πράσινης κάρτας, και υπήρχαν πάλι οι ίδιες «ουρές», δεκάδες άνθρωποι με αριθμούς προτεραιότητας στα χέρια, χωρίς να έχει γίνει κάποιος διαχωρισμός για τους Πολωνούς ή για όλους όσοι είναι από χώρες που ανήκουν πια στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Δεν θα έπρεπε όμως να μας βάζουν όλους στο ίδιο τσουβάλι».


Είναι ένα μεταβατικό διάστημα, παρατηρεί η Μαριάννα Γκέσλερ, που ζει στη χώρα μας 14 χρόνια, δηλώνοντας αισιόδοξη για το μέλλον και προσθέτει: «Θα πάψουμε πλέον να είμαστε πολίτες δεύτερης κατηγορίας στην Ελλάδα». Τι αλλαγές προσδοκούν δηλαδή ότι θα επέλθουν στη ζωή τους; «Να μη μας σταματούν για ελέγχους», «να μη μας ζητάνε τόσα πολλά χαρτιά στις υπηρεσίες, π.χ. στο IKA», «να μπορούμε να ταξιδεύουμε ελεύθερα εκτός Ελλάδας», «να μην περιμένουμε τόσους μήνες για να πάρουμε την άδεια παραμονής, γιατί η βεβαίωση που μας δίνει ο δήμος ότι έχουμε κάνει την αίτηση δεν μας καλύπτει απόλυτα», «να μας αναγνωρίζουν τα πολωνικά διπλώματα οδήγησης όλες οι ασφαλιστικές εταιρείες» είναι μερικές από τις αυθόρμητες απαντήσεις των πολωνών συνομιλητών μας που αναδεικνύουν ταυτόχρονα και το πρόβλημα που αντιμετώπισε καθένας από αυτούς στην καθημερινότητά του.


Ο γραφειοκρατικός «Γολγοθάς» τους δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί σύντομα. Οι περισσότεροι από τις περίπου 12.000 Πολωνούς που βρίσκονται νόμιμα στην Ελλάδα έχουν στα χέρια τους τη βεβαίωση του οικείου δήμου ότι έχουν κάνει την αίτηση για άδεια παραμονής και αναμένουν το επίσημο έγγραφο από την Περιφέρεια. Αυτή η βεβαίωση τους καλύπτει μεν για την παραμονή, την εργασία, τις μετακινήσεις εντός της χώρας, αλλά όχι και για τα ταξίδια τους εκτός Ελλάδας. «Για την ακρίβεια, μπορούμε να πάμε στην Πολωνία, αλλά δεν είναι σίγουρο αν θα επιστρέψουμε…» λέει η κυρία Γκέσλερ.


ΑΡΙΘΜΟΙ Περισσότεροι από 15.000 άνθρωποι


Περίπου 15.000 άνθρωποι από τα νέα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (σε αυτούς δεν συνυπολογίζονται οι Κύπριοι) ζουν και εργάζονται νόμιμα στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι με τους οποίους ήλθε σε επαφή «Το Βήμα» αδημονούν να διαπιστώσουν και στην πράξη τι σημαίνει να είσαι μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας. «Για μας η Ελλάδα έγινε δεύτερη πατρίδα, αλλά δεν έχουμε αισθανθεί ότι μας αντιμετωπίζει όπως τα δικά της «παιδιά»» λέει χαρακτηριστικά η Χάννα, μια νεαρή γυναίκα από την Τσεχία, που ζει στη χώρα μας τα τελευταία δέκα χρόνια. Πρέπει να σημειωθεί ότι μετά την Πολωνία, η Τσεχία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία είναι οι χώρες με τις μεγαλύτερες κοινότητες στην Ελλάδα. Αυτό δεν είναι τυχαίο καθώς πολλοί Ελληνες είχαν καταφύγει στις χώρες αυτές ως πολιτικοί πρόσφυγες αλλά τα τελευταία χρόνια επιστρέφουν – οι ίδιοι ή μέλη της οικογένειάς τους. H Χάννα περιμένει με μεγάλη αγωνία, όπως και δεκάδες άλλοι ομοεθνείς της, να απλουστευθούν οι διαδικασίες που τους δίνουν την πολυπόθητη άδεια παραμονής – και μαζί με αυτήν το δικαίωμα να εργάζονται, να μετακινούνται, να συναλλάσσονται «χωρίς άγχος» με τις ελληνικές υπηρεσίες. Προς το παρόν θα συνεχίσουν να ζουν και να κυκλοφορούν ως αλλοδαποί ανάμεσά μας…