Ο ρώσος επαναστάτης και πολιτικός Βλαντίμιρ Ιλιτς Λένιν (το πραγματικό του επώνυμο ήταν Ουλιάνοφ) γεννήθηκε στο Σιμπίρσκ της Σιβηρίας. Οι γονείς του, εκπαιδευτικοί και οι δύο, ήταν άνθρωποι καλλιεργημένοι και φιλελεύθεροι. Απέκτησαν έξι παιδιά (ο Λένιν ήταν το τέταρτο), και τα πέντε που απέμειναν μετά τον πρόωρο θάνατο του ενός αναμείχθηκαν όλα στο επαναστατικό κίνημα. Ο Αλεξάντρ, ο μεγαλύτερος αδελφός του Λένιν και αγαπημένος του, εκτελέστηκε με απαγχονισμό το 1887 με την κατηγορία της συμμετοχής σε συνωμοσία κατά της ζωής του τσάρου Αλέξανδρου Γ’.


Από πολύ νεαρή ηλικία ο Λένιν ενδιαφέρθηκε για τις προοδευτικές ιδέες. Διάβαζε ακόρεστα τα βιβλία αυτού του είδους και ανέπτυξε παράνομη πολιτική δράση. Το 1889 προσχώρησε στον μαρξισμό. Με διακοπές λόγω συλλήψεων, εκτοπίσεων και απαγορεύσεων κατόρθωσε να σπουδάσει νομικά παίρνοντας το πτυχίο του με άριστα, και για ένα διάστημα άσκησε τη δικηγορία, πρώτα στη Σαμάρα και κατόπιν στην Αγία Πετρούπολη, όπου εγκαταστάθηκε το 1893.


Στην Αγία Πετρούπολη ο Λένιν ήρθε σε επαφή με τους επαναστατικούς μαρξιστικούς κύκλους και ανέπτυξε δράση, λόγω της οποίας το 1895 συνελήφθη για μία ακόμη φορά και καταδικάστηκε σε 15 μήνες φυλάκιση και τρία χρόνια εξορία στη Σιβηρία. Στην εξορία παντρεύτηκε τη Ναντέζντα Κρούπσκαγια, που έγινε αφοσιωμένη σύντροφος και βοηθός του.


Ηγέτης των μπολσεβίκων


H επιδίωξη των ρώσων μαρξιστών, που δρούσαν σε διάσπαρτες μεμονωμένες ομάδες, για τη δημιουργία σοσιαλδημοκρατικού κόμματος το οποίο θα συνένωνε τις δυνάμεις τους οδήγησε το 1898 στην απόπειρα σύγκλησης ιδρυτικού συνεδρίου στο Μινσκ. Εξαιτίας της επέμβασης της αστυνομίας η απόπειρα δεν ολοκληρώθηκε. Επαναλήφθηκε στο Λονδίνο το 1903, με τη συμμετοχή και του Λένιν, ο οποίος, έχοντας εκτίσει την ποινή του, το 1900 είχε αναχωρήσει για το εξωτερικό.


Στο δεύτερο αυτό συνέδριο προέκυψαν διαφωνίες ανάμεσα στους αντιπροσώπους για διάφορα ζητήματα, κυρίως όμως ως προς τη φύση και τον ρόλο του κόμματος. Αντίθετα με την άποψη που υποστήριζε ότι ο καπιταλισμός από μόνος του θα ωθούσε το προλεταριάτο προς τον σοσιαλισμό και ότι το κόμμα δεν είχε άλλο καθήκον παρά να συντονίζει αυτή την πορεία, ο Λένιν πίστευε ότι τον κυριότερο ρόλο στη σοσιαλιστική συνειδητοποίηση του προλεταριάτου έπρεπε να τον αναλάβει το κόμμα, το οποίο, συγκεντρωτικό και αυστηρά πειθαρχημένο, θα αποτελούσε την πρωτοπορία του εργατικού κινήματος και θα το οδηγούσε στην ανατροπή του καπιταλισμού.


Οι περισσότεροι σύνεδροι τάχθηκαν τελικά με την άποψη του Λένιν και πήραν την ονομασία «μπολσεβίκοι», δηλαδή πλειοψηφούντες, ενώ οι αντίθετοι, που ήταν λιγότεροι, αποκλήθηκαν «μενσεβίκοι», δηλαδή μειοψηφούντες.


H διαμάχη ανάμεσα στις δύο πτέρυγες συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια σφοδρή μέσα στους κόλπους του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος των Εργατών. Κορυφαία στιγμή της υπήρξε η επανάσταση του 1905, όταν ο Λένιν επέστρεψε στη Ρωσία από την Ελβετία όπου βρισκόταν. Ο Λένιν εναντιώθηκε στην άποψη ότι το προλεταριάτο έπρεπε να συντρέξει τους αστούς στην επανάστασή τους και ύστερα να πραγματοποιήσει τη δική του εναντίον τους, και υποστήριξε την ανάγκη να τεθεί εξαρχής το προλεταριάτο επικεφαλής της επανάστασης και ως μοναδικό σύμμαχό του να θεωρεί την αγροτιά.


«Ολη η εξουσία στα σοβιέτ»


H επανάσταση τελικά ηττήθηκε, και ο Λένιν το 1907 έφυγε πάλι για την Ελβετία. Το 1912 επήλθε η οριστική διάσπαση του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, όταν ο Λένιν συγκάλεσε στην Πράγα τη διάσκεψη του κόμματος των μπολσεβίκων.


Οταν ξέσπασε ο A’ Παγκόσμιος Πόλεμος το 1914 ο Λένιν τον χαρακτήρισε ιμπεριαλιστικό και κατάγγειλε με σφοδρότητα τη στάση των σοσιαλιστών που συντάχθηκαν με τις κυβερνήσεις των χωρών τους και έλαβαν μέρος σε αυτόν. Αποκάλεσε αυτή τη στάση προδοσία απέναντι στις αποφάσεις που είχε λάβει πριν από τον πόλεμο η Δευτέρα Διεθνής, για την οποία δήλωσε ότι έτσι είχε πάψει πια να υφίσταται.


Τον Φεβρουάριο (με το παλαιό ημερολόγιο) του 1917 ο λαός του Πέτρογκραντ (όπως είχε μετονομαστεί η Αγία Πετρούπολη το 1914), μαζί και οι στρατιώτες, απαυδισμένοι από την πείνα, το κρύο και τις κακουχίες του πολέμου, εξεγέρθηκαν και ανέτρεψαν τον τσάρο. Την εξουσία ανέλαβε προσωρινή κυβέρνηση αποτελούμενη από ηγέτες των φιλελεύθερων αστικών κομμάτων.


Ο Λένιν έφτασε στο Πέτρογκραντ διασχίζοντας τη Γερμανία μέσα σε ένα σφραγισμένο βαγόνι που του είχε διαθέσει το γερμανικό Γενικό Επιτελείο προσδοκώντας ότι τα αντιπολεμικά κηρύγματα των μπολσεβίκων θα υπονόμευαν την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας. Ο Λένιν βάλθηκε αμέσως να ανατρέψει την κατάσταση που βρήκε, όπου η προσωρινή κυβέρνηση λειτουργούσε με την ανοχή των σοβιέτ (συμβουλίων) των στρατιωτών και των εργατών, που είχαν την πραγματική εξουσία αλλά δεν την ασκούσαν επειδή οι ηγέτες τους, της παράταξης των μενσεβίκων και του κόμματος των λεγομένων σοσιαλεπαναστατών, θεωρούσαν την επανάσταση αστική.


Ο Λένιν διαφώνησε με αυτή την πολιτική και κατάγγειλε την προσωρινή κυβέρνηση ως ιμπεριαλιστική και αντίθετη με τις πραγματικές επιθυμίες και ανάγκες του ρωσικού λαού, που ήταν η ειρήνη και η διανομή της γης που την κατείχαν οι μεγάλοι γαιοκτήμονες.


H κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον Αλέξανδρο Κερένσκι, απάντησε κατηγορώντας τον Λένιν ως πράκτορα των Γερμανών. Για να αποφύγει τη σύλληψη ο Λένιν πέρασε στην παρανομία και λίγο αργότερα διέφυγε στη Φινλανδία. Από εκεί συνέχισε τις πιεστικές παροτρύνσεις του προς τους μπολσεβίκους να αναλάβουν ένοπλη δράση, να εκμεταλλευθούν τη μοναδική ευκαιρία που τους παρουσιαζόταν για να ανατρέψουν την προσωρινή κυβέρνηση και να καταλάβουν την εξουσία. Τέλος, ρίχνοντας το θρυλικό σύνθημα «όλη η εξουσία στα σοβιέτ», επέστρεψε μεταμφιεσμένος στο Πέτρογκραντ, και τον Οκτώβριο εκδηλώθηκε η ένοπλη εξέγερση των μπολσεβίκων, η Οκτωβριανή Επανάσταση, όπως έμεινε στην ιστορία.


Ο εμφύλιος πόλεμος και η ΝΕΠ


Αφού ανέτρεψαν την προσωρινή κυβέρνηση και κατέλαβαν την εξουσία τα σοβιέτ ανακήρυξαν τον Λένιν πρόεδρο του Συμβουλίου των Επιτρόπων του Λαού, δηλαδή της σοβιετικής κυβέρνησης. Δύο ήταν τα πρώτα επείγοντα μέτρα που έλαβε ο Λένιν: η διανομή της γης στους αγρότες και η συμφωνία ειρήνης με τη Γερμανία και τους συμμάχους της, η οποία υπογράφτηκε τον Μάρτιο του 1918 στο Μπρεστ Λιτόφσκ.


Αλλά οι δοκιμασίες του ρωσικού λαού δεν είχαν λήξει. Οι δυνάμεις της αντίδρασης δεν μπορούσαν να το πάρουν απόφαση ότι η κατάσταση στη Ρωσία είχε αλλάξει τόσο ριζικά εις βάρος τους. Ενοπλα αντεπαναστατικά σώματα, με επικεφαλής συνήθως πρώην στρατηγούς του τσάρου, εμφανίστηκαν σε διάφορα σημεία της χώρας και, με την άφθονη βοήθεια των Δυτικών Συμμάχων, θέλησαν να ανατρέψουν το νέο καθεστώς βυθίζοντας τη Ρωσία στον εμφύλιο πόλεμο. Τη διετία 1918-20 χάθηκαν εκατομμύρια ζωές και η χώρα έπαθε τρομερές καταστροφές. Ο ίδιος ο Λένιν έπεσε θύμα απόπειρας δολοφονίας: το 1918 δέχθηκε δύο σφαίρες αλλά επέζησε.


Το 1919 ο Λένιν ίδρυσε την Τρίτη (ή Κομμουνιστική) Διεθνή, μέσω της οποίας, τα χρόνια που ακολούθησαν, το σοβιετικό κομμουνιστικό κόμμα, το μόνο που είχε κατακτήσει την εξουσία, επιβλήθηκε ως ιδεολογικό και πολιτικό πρότυπο στα άλλα κομμουνιστικά κόμματα.


Ο εμφύλιος πόλεμος έληξε νικηφόρα για τον Κόκκινο Στρατό των Εργατών και των Αγροτών τον οποίο είχε δημιουργήσει ο Λένιν και διοικούσε ο Λέον Τρότσκι. H χώρα όμως βρισκόταν σε απελπιστική κατάσταση. Για να αντιμετωπίσει τις τεράστιες οικονομικές δυσκολίες και τη διογκούμενη δυσαρέσκεια του λαού, και ιδίως των αγροτών, που αυτές προκαλούσαν και που άρχιζε να γίνεται επικίνδυνη για το σοβιετικό καθεστώς, τον Μάρτιο του 1921 ο Λένιν εισήγαγε τη Νέα Οικονομική Πολιτική. H ΝΕΠ αποτελούσε ως έναν βαθμό παραχώρηση προς το καπιταλιστικό σύστημα καθ’ ότι επέτρεπε, αν και σε περιορισμένη κλίμακα, την ιδιωτική οικονομική δραστηριότητα. Πρόσφερε όμως ανακούφιση στους αγρότες και βελτίωσε τον μηχανισμό διακίνησης των ειδών διατροφής.


Το τέλος και η συνέχεια


Το 1922 η υγεία του Λένιν παρουσίασε προβλήματα που σχετίζονταν αρχικά με τα τραύματά του από την απόπειρα δολοφονίας του τού 1918. Υστερα από αλλεπάλληλα εγκεφαλικά επεισόδια ο Λένιν έμεινε ημιπαράλυτος και δεν μπορούσε να μιλήσει. Πρόλαβε ωστόσο να υπαγορεύσει τη λεγόμενη πολιτική διαθήκη του όπου εκφράζει τις ανησυχίες του για την τύχη του κόμματος αν αυτή θα περνούσε στα χέρια ανθρώπων όπως ο Στάλιν και ο Τρότσκι.


Παρά την κατάρρευση του δημιουργήματός του, της Σοβιετικής Ενωσης, ο Λένιν εξακολουθεί να θεωρείται, ακόμη και από τους ιδεολογικούς αντιπάλους του, ένας από τους μεγαλύτερους πολιτικούς άνδρες όλων των εποχών, και τα έργα του, βιβλία και άρθρα, συμποσούμενα σε πολλούς τόμους, αποτελούν πάντα για τους ειδικούς και τους φιλίστορες αντικείμενο σοβαρής μελέτης.


KEIMENA: ΙΩΑΝΝΑ ΖΟΥΛΑ